زیباترین دریاچه های ایران را بشناسید

ایران دارای چشم اندازهای طبیعی و خدادای زیادی است که بخش بزرگی از این چشم اندازها را دریاچه هایش تشکیل می دهد. دریاچه هایی که شاید اکنون در وضعیت خوبی به سر نمی برند، اما جز مهمترین دریاچه های ایران به شمار می آیند.

امکانات گردشگری در کنار دریاچه های ایران، آن ها را به جاذبه های گردشگری پررونقی تبدیل کرده که هرچه هوا گرمتر می شود، طرفداران آن ها هم بیشتر می شود. خیلی از دریاچه های ایران آنقدر معروف هستند که نیازی به معرفی ندارند، اما برخی دیگر نیز هستند که گردشگران کمتری دارند و برخی دیگر نیز خشک شده اند و کویرند. به هرحال به هریک از این دریاچه ها که برای گردش و سرگرمی می روید حواستان به پاکیزه نگه داشتن دریاچه باشد و از انداختن هر گونه زباله حتی مواد خوراکی که تغییر رژیم غذایی جانداران دریاچه را سبب می شود، خودداری کنید.

دریاچه مازندران

طول دریاچه مازندران حدود 1030 تا 1200 کیلومتر و عرض آن بین 196 تا 435 کیلومتر است. این دریا دارای تنوع زیستی متفاوتی است که مهمترین آن ماهی های خاویاری است هرچند که به دلیل صیدهای غیرمجاز نسل ماهیان خاویاری رو به انقراض است.

130 رودخانه به این دریاچه می ریزند که بزرگترین آن ها رود ولگا است که هر سال به طور میانگین 241 کیلومترمربع آب را وارد دریای مازندران می کند. دریای مازندران را به نام های دریای خزر، ورکانه، گرگان و دریای کاسپین نیز می شناسند.

دریای گرگان یا دریای ورکانه نام این دریاچه بزرگ در عهد هخامنشیان و همچنین اشکانیان است، اما کاسپین از نام قوم کاسپی یا کاسی گرفته شده که قبل از آریایی ها در کرانه های غربی تا جنوب غربی این دریا ساکن بوده و به تدریج تا کرانه های جنوبی آمدند.

در سال های اخیر به سرعت تراز آب خزر در حال کاهش است، اما اندازه گیری ها نشانی از تسریع چرخه آب ندارد. به این معنی که افزایش دما مانع از عملکرد کاهش تراز در چرخه آب شده است. از این رو با افزایش بار آلی در بستر و کاهش اکسیژن در این مناطق، دریای خزر در بخش های عمیق به محیطی مرده تبدیل می شود.

ورود آلودگی به دریای خزر و ورود فاضلاب های خانگی و کشاورزی در وضعیت هشداردهنده قرار دارد، چرا که ادامه این وضعیت باعث افزایش بار آلی و خفگی (کاهش اکسیژن و افزایش سولفید) دریا می شود. این پدیده در سطح دریا سبب شکوفایی جلبکی و در سواحل سبب مردابی شدن و گسترش بوی تعفن می شود.

دریاچه مارمیشو

دریاچه مارمیشو، از جمله زیستگاه های آبی، کوهستانی و جنگلی شمال غربی ایران است که در مرز ایران و ترکیه و در 45 کیلومتری ارومیه واقع شده است. سرچشمه اصلی این دریاچه، آب های جاری از ذوب برف کوه های زاگرس است که سراسر این دریاچه را محصور کرده و نیز رودخانه نازلوچای است که از به هم پیوستن آب های جاری ترکیه و آب های جاری ایران به وجود آمده که پس از طی مسافتی، بالاخره در تنگه سرسبزی باعث پیدایش دریاچه مارمیشو می شود.

اوضاع نامناسب جاده های منتهی به منطقه گردشگری مارمیشوی ارومیه و فقدان تابلوهای راهنما در این مسیر در کنار نبود سایر امکانات مورد نیاز برای توسعه گردشگری در این منطقه سبب شده تا شهروندان ارومیه و طبیعتگردان با مخاطرات زیادی روبه رو باشند.

دریاچه گهر

دریاچه گهر یک دریاچه کوهستانی در ایران است که در منطقه حفاظت شده اشترانکوه قرار دارد و سالانه حدود یکصد هزار نفر از آن دیدن می کنند. شما می توانید علاوه بر استفاده از آرامش این دریاچه ماهیگیری نیز کنید. این درحالی است که به دلیل نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده است.

ساحل این دریاچه به جز در ضلع غربی و شرقی که ساحلی ماسه ای دارند برای شنا مناسب هستند، اما در سایر نقاط دارای ساحلی صخره ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است. در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. با حدود 40 دقیقه پیاده روی می شود به دریاچه گهر دوم رسید. عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می شود به خوبی دید. ماه های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه است.

این روزها خبر جاده سازی به سمت دریاچه گهر، نگین زیبای اشترانکوه لرستان که به آلپ ایران معروف است، سبب نگرانی مردم شده چرا که در صورت تحقق این امر زیباترین دریاچه کوهستانی ایران در معرض خطری بزرگ است.

اگر دریاچه گهر ثبت جهانی شود، در زمره مجموعه حفاظتی سازمان یونسکو قرار می گیرد و هر کسی نمی تواند در آن تغییر ایجاد کند، اما اگر این سازه ها و جاده احداث شود به ثبت جهانی نمی رسد هرچند تا کنون به 16 کیلومتر از این منطقه حفاظت شده تجاوز شده است.

دریاچه شورمست

تورهای گردشگری زیادی به صورت یک روزه و دو روزه علاقمندان را به بازدید از دریاچه شورمست می برند. دریاچه شورمست، تنها دریاچه طبیعی شهرستان سوادکوه که وسعت آن 15 هزار متر مربع و حداکثر عمق آن پنج متر بوده، است. این دریاچه در 5.5 کیلومتری شهر پل سفید واقع شده است. دریاچه طبیعی شهرستان سوادکوه، در شش کیلومتری غرب شهر پل سفید و در ارتفاعات مشرف به این شهر در مجاورت روستای شورمست واقع شده است.

منظره این دریاچه با جنگل اطراف آن که از درختان کهنسال و بلند قامت توسکا پوشیده شده، آن را به یکی از زیباترین اماکن موجود در شهرستان سوادکوه تبدیل کرده است. دریاچه شورمست به دلیل قرار گرفتن در شاهراه تهران - شمال و وجود دو محور جاده آسفالته و راه آهن از موقعیت بسیار مناسبی برخوردار است.

یک سوم شورمست تقریباً کم عمق است و در آن بخش خزه ها و جلبک ها روی سنگ ها جاخوش کرده اند. چند سال پیش اگر می گفتید خدا را شکر «دریاچه شورمست» هنوز نخشکیده حتماً خیلی ها با تعجب می پرسیدند مگر مازندران، کرمان، یزد و سمنان است که دریاچه ها و تالاب هایش بخشکد؟ اما حالا با خشکیدن یا نیمه جان شدن سریالی دریاچه های طبیعی مازندران زنده ماندن یک تالاب کوهستانی مثل «شورمست» خبر جالبی است.

دریاچه مهارلو

نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان استان فارس است که در نزدیکی آن قرار گرفته است. وسعت این دریاچه 25 هزار هکتار بوده که بخش عمده ای از این دریاچه بر اثر خشکسالی سال 1387 خشک شده و تنها 600 کیلومتر مربع آن باقی مانده است. دریاچه مهارلو در غرب دریاچه بختگان که امروز کاملا خشک شده، قرار گرفته است.

مهمترین گونه پرنده این دریاچه فلامینگو است. از این دریاچه برای تهیه نمک صنایع استان فارس هم استفاده می شود. همچنین به دلیل سرازیرشدن فاضلاب آبزیانی که در آن زندگی می کنند در خطر نابودی قرار گرفته اند. آب دریاچه مهارلو شور است که توسط سه رودخانه نوبه ای خشک، حمزه، سروستان و همچنین روان آب های کوه های مجاور تامین می شود. حداکثر عمق این دریاچه سه متر است.

طی چند سال گذشته به دلیل خشکسالی شدید در این استان سطح آب در دریاچه مهارلو به طور زیادی پائین آمد.

یکی از مصائبی که به غیر از خشکسالی همیشه این دریاچه را با خود درگیر کرده، قرمز شدن رنگ آن است که اخیراً دوباره این پدیده در سطح دریاچه قابل مشاهده است. پایین آمدن سطح آب کمک می کند که شرایط برای رشد یک جلبک یا همان کشند قرمز در دریاچه ها مهیا شود از این رو به دلیل کاهش آب، این دریاچه قرمز شده است.

دریاچه پریشان

دریاچه پریشان یکی از زیباترین و بزرگترین دریاچه های آب شیرین ایران و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون قرار گرفته است. مساحت این دریاچه 4300 هکتار است که دور تا دور آن را کوه فراگرفته است.

این دریاچه دارای چهار گونه ماهی بومی به نام های ماهی زردک، ماهی سرخه، ماهی پرک و مار ماهی آب شیرین و همچنین چند گونه ماهی وارداتی نظیر ماهی کپور، ماهی فیتوفالک و آمور است که در سال 1368 به دریاچه وارده شده اند، اما تنها کپور معمولی با شرایط دریاچه سازش پیدا کرد و دو گونه دیگر مشکلات متعددی را به وجود آورده اند.

هر سال با آغاز فصل پاییز پرندگان زیادی از سیبری و کشورهای اسکاندیناوی به جمله زیستگاه ها و دریاچه های استان فارس مانند دریاچه پریشان کوچ می کنند و مناظر زیبایی را به وجود می آورند.

با اختصاص آب مورد نیاز دریاچه پریشان، وضعیت این دریاچه، بهبود پیدا یافت و تقریبا سال 95، سال پایان مشکلات دریاچه پریشان بود.

دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دائمی آسیای غربی است که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته است. وسعت این دریاچه 51.876 کیلومتر مربع است که حدود سه درصد مساحت کل کشور را دربر می گیرد. از نکات جالب درباره این جاذبه طبیعی این است که میزان نمک محلول در آب این دریاچه دو برابر اقیانوس ها است و به همین دلیل، هیچ ماهی و نرم تنی به جز گونه هایی از سخت پوستان در آن زندگی نمی کنند. آب آن هیچ وقت یخ نمی زند و شناگران نیز می توانند روی آن شناور بمانند.

شرایط فعلی دریاچه ارومیه بهترین زمان برای رسیدن به مشکلات این دریاچه است، با وجود احیا این دریاچه همچنان از نظر اکولوژیک مشکل دارد. برای تثبیت دریاچه ارومیه نیاز است از ابزار ها و فناوری های به روز استفاده شود. تا کنون حدود یک میلیارد دلار برای احیای دریاچه ارومیه خرج شده و اگر یک میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز تامین شود، دریاچه ارومیه تا سال 1406 یا 1407 به تراز اکولوژیک خود باز می گردد.

با بودجه ای که دولت برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص می دهد این کار عملی به نظر نمی رسد و با توجه به وضعیت اقتصادی دولت لازم است از بانک های خارجی 3 تا 3 و نیم میلیارد دلار وام گرفته شود.

دریاچه زریوار

دریاچه زریوار یکی از مهمترین دریاچه های غرب کشور است که در سه کیلومتری مریوان قرار دارد. مساحت این دریاچه 720 هکتار است که حداکثر شش متر عمق دارد. وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه «زری» که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می گردد. پسوند «دار» و «بار» پسوند تشبیهی و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه وار است.

درباره این دریاچه افسانه های متعددی وجود دارد که مشهورترین آن ها حکایت از وجود شهری مدفون در زیر آب های دریاچه دارد. در این دریاچه ماهی هایی، چون سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی و عروس ماهی و همین طور 31 گونه پرنده بومی و مهاجر زندگی می کند. اگر به دریاچه زریوار سفر کردید، ماهی کباب هایی که کنار این دریاچه پخته می شوند و قایقرانی روی آن به طور حتم خاطرات خوبی برایتان می سازند.

طی چند سال گذشته به دلیل ورود فاضلاب های شهری و روستایی، افزایش رسوبات و نیزارهای داخل دریاچه، نگرانی هایی در مورد این دریاچه بوجود آمد که مخاطراتی را هم متوجه این جاذبه آبی استان کرد. بسیاری از مشکلات دریاچه زریوار از نبود مدیریت جامع و یکپارچه که همواره از دغدغه های اصلی ستاد نجات بخشی این دریاچه بوده، ناشی می شود.

دریاچه اوان

اگر روزی خواستید قلعه الموت را ببینید، دریاچه اوان را از یاد نبرید. این دریاچه که بیش از 70 هزار متر مربع مساحت دارد، در ارتفاع هزار و 800 متری از سطح دریا واقع شده و تنها از آب چشمه های زیرزمینی موجود در بستر دریاچه تغذیه و تنها بخش ناچیزی از آن هنگام بارندگی تامین می شود، اما به صورت سطحی و کم. غلیان دائمی آن باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده است.

عمیق ترین بخش اوان به 5.7 متر می رسد که در جنوب شرقی آن واقع شده، البته برخی از مسئولان عمق دریاچه را بین یک تا 20 متر تخمین زده اند. از سرریز آب دریاچه نیز رود کوچکی تشکیل می شود که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستاهاست.

در تابستان این دریاچه محل ماهیگیری، آب تنی و قایقرانی و در پاییز، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل اسکی سواری است.

پاکسازی کف دریاچه، جلوگیری از ورود سیلاب، لوله گذاری برای تأمین کسری آب دریاچه و نصب دوربین های حفاظتی آنلاین مشکلاتی است که باید رفع شود. برای تسریع بخشی به ساماندهی دریاچه اوان، یک میلیارد و 300 میلیون تومان کمک شده که مشخص نیست این هزینه صرف چه کاری شده و باید جهت احداث پارکینگ، ساماندهی اطراف دریاچه و تامین برق، فاضلاب، پیش بینی نجات غریق در تعطیلات پیگیری های لازم انجام می شد.

دریاچه حوض سلطان

اغلب تورهای گردشگری که برای دیدن کاشان و یا زیارت حضرت معصومه (س) به قم می روند، سری هم به دریاچه حوض سلطان می زنند. دریاچه نمک حوض سلطان در 40 کیلومتری شمال قم و به مساحت تقریبی 240 کیلومتر مربع است. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگی و ذوب برف های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام وسعت آن کم می شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شده است.

چاله غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره است که به وسیله یک آبراهه به هم وصل می شوند. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می شوند که از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می کنند. حوض سلطان در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران- قم تشکیل شد.

در سال های اخیر دریاچه حوض سلطان بخش زیادی از آب خود را از دست داده و هم اکنون دیگر آبی در آن دیده نمی شود و در معرض نابودی قرار دارد که این امر می تواند مشکلات زیست محیطی گسترده ای برای چند استان مهم و پر جمعیت کشور به وجود بیاورد و سلامت ساکنان آن را به خطر بیندازد.

دریاچه ولشت

دریاچه ولشت در کیلومتر 25 جاده چالوس- کرج، شهر مرزن آباد واقع شده، یکی از 10 دریاچه آب شیرین کشور است که در این منطقه بوده و محیط زیست مناسبی را برای پرندگان و آبزیان فراهم کرده است. گونه های گیاهی و جانوری کلاردشت نیز از دیگر ویژگی های آن هستند.

این دریاچه در ارتفاع یک هزار متری از سطح دریای خزر قرار دارد. مسیر دسترسی به آن از شهر چالوس و از طریق کندوان و محور ارتباطی چالوس به پایتخت آغاز و پس از طی 23 کیلومتر و بعد از پل کجور و گذر از سربالایی ها و پیچ های جنگل تا کنار دریاچه ادامه می یابد.

حضور گردشگران بدون نظارت طی سال های گذشته طبیعت این منطقه آسیب پذیر و اکوسیستم طبیعی آن را دگرگون کرده است. از جمله ورود آلاینده های محیطی، حیات انواع آبزیان چون ماهی سفید، اردک ماهی، شاه کولی و حتی جلبک ها و پلانگتون ها را در معرض تهدید قرار می دهد.

این دریاچه جز 71 اثر ملی ایران و آثار طبیعی کشور به شمار می رود. با توجه به عکس های ماهواره ای که در طول 100 سال اخیر از وضعیت ولشت گرفته شده، تغییرات عمده ای در دریاچه دیده می شود و اگر مسئولان به این تغییرات توجه نکنند، نابودی این دریاچه حتمی است. خطر شکافتن و رانش دیواره کوهی در قسمت جلویی این دریاچه به لحاظ فعالیت دو کارگاه معدن شن و ماسه و برداشت از کوه های پایین دست این دریاچه را تهدید می کند و می تواند شبه سونامی فاجعه باری را رقم بزند.

منبع: باشگاه خبرنگاران