سرنوشت خانه حسام لشکر چه شد

فاتحه خانه حسام لشکر را در بافت تاریخی بازار تهران خواندند و به زور تاریخ، فقط به باقی ماندن سر در این خانه تاریخی رضایت دادند تا در کنار تخریب خانه حسام لشکر، مجتمع تجاری پنج طبقه جای خود را در کوچه پس کوچه های بازار بالا ببرند! در پرونده ثبتی سال 84 مهر ثبت ملی روی آن خورده تا از آن به بعد رفتارها با یادگار باقی مانده از حسام لشکر طبق قوانین ثبت ملی باشد، اما حدود 10 سال بعد با شکایت مالک بنا و درخواست خروج از ثبت خانه حسام لشکر در شهر تهران از فهرست آثار ملی در سال 93، کارشناسی که وظیفه کارشناسی دوباره این بنای دست کم 100 ساله را داشت، قدمت آن را حداقل 60 سال کمتر کارشناسی کرد و این شد که در مدت دو سال با پیگیری ها برای خروج از ثبت خانه آغاز و مالک بالاخره در سال 95 حکم دلخواه خود را گرفت.

خروج خانه حسام لشکر از ثبت ملی

با این رأی خانه حسام لشکر در تهران با حکم دیوان عدالت اداری در سال 95 از فهرست آثار ملی خارج شد، اما جالب است که در این پرونده برخلاف روند نامه نگاری ها که باید اداره میراث فرهنگی استان تهران به استناد مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران انجام می داد و در خواست بازسازی عین به عین بناهای تخریب شده، تاریخی احداث شده قبل از سال 1340 را از شهرداری مناطق درخواست می کرد، اما در این پرونده مدیرکل وقت میراث تهران خطاب به شهرداری منطقه 12 اعلام کرد تا براساس ضوابط بازار تهران به این پلاک مجوز داده شود و نتیجه آن شد تا سرانجام خانه قاجاری حسام لشکر در طول هفته گذشته به طور کامل تخریب شد و فقط سر در آن برای حفاظت و شاید برای عبرت آیندگان باقی ماند که دور آن هم این روزها با گونی آبی رنگی پوشانده شده است.

آواربرداری به پایان رسید

کارگران مشغول کارند و عملیات تخریب خانه حسام لشکر که از پنجم اردیبهشت آغاز شده بود نیز به پایان رسیده و حالا گودبرداری برای ساخت مجتمع تجاری پنج طبقه آغاز شده تا تجارت روی روح خانه ی قاجاری پا بگیرد! این در حالی است که در زمان ثبت ملی خانه حسام لشکر در تهران، در آبان 84 در همان زمان رئیس وقت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در نامه ای به مالکان آن با اعلام ثبت ملی خانه به پلاک های 18 و 19 در خیابان خیام، خیابان کربلایی، کوچه حسام لشکر اعلام شده بود تا اگر اعتراضی به ثبت این بنا دارند، تا یک ماه بعد از اعلام به سازمان اطلاع بدهند. در این میان حتی تاکید شده بود مالکان و متصرفان قانونی آثاری که در فهرست آثار ملی به ثبت می رسد از حمایت های قانونی مانند «معافیت در پرداخت مالیات درآمدهای حاصل از آن ها» و «معافیت در پرداخت هر گونه عوارض شهرداری» برخوردار می شدند، اما خانه تا همین چند روز پیش آنقدر متروکه ماند تا خودش هم به نبودن رضایت دهد. آن هم در شرایطی که در پرونده ثبتی بنا، از خصوصیات خاص و بی نظیر آن بنای قاجاری اینطور نوشته شده است: «از تاریخ احداث بنا اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما با توجه به سبک معماری و تزئینات بکار رفته دوره بنا قاجاری است، بنا در دوره های بعد با توجه به فروش و تفکیک آن به دو قسمت مختلف و همکاری نکردن قسمت غربی و تفکر مالک آن جهت تغییر کاربری و تخریب ساختمان در معرض خطر جدی است.

بنایی بی نظیر و زیبا

این بنا از نظر معماری، در نوع خود بی نظیر است و تقریبا تمام ارزش های یک خانه ایرانی را در خود دارد، پلان بنا و تیپ معماری آن از نوع معماری درون گراست که از خصوصیات خانه های ایرانی است.»استفاده از آجر به عنوان یکی از مصالح سازه ای و تزئینی در معماری ایرانی، استفاده از کاشی لعاب دار با نقوش مهندسی، استفاده از چوب در ساخت پنجره ها و در ارسی و اسکوب به عنوان در و پنجره ها در خانه، نقاشی که احتمالاً از شخصیت های شاهنامه بوده و تزئینات گچی در ساخت سرستون ها و پوشش های داخلی و شومینه ای که دیگر هیچ کدام نیستند.

بهزاد یعقوبی، پژوهشگر تهران قدیم پیرامون تخریب خانه حسام لشکر با بیان اینکه متأسفانه اطلاعات چندانی از حسام لشکر در تاریخ باقی نمانده، این خانه را نخستین سفره خانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی معرفی می کند که در آن موسیقی زنده اجرا می شد، اما با اعتراض تعدادی از کسبه از این کار جلوگیری می شود. او به قدمت بالای سر در خانه به عنوان یکی از اجزای منحصر بفرد معماری نیز اشاره می کند که به تنهایی یک عنصر تاریخی در منطقه محسوب می شده است.

سر در خانه قبل از پوشانده شدن

حسام لشکر طبق آنچه که در پرونده ثبتی آن ثبت شده، احتمالاً بخشی از املاک وسیع و متعددی بوده که در تملک حسام لشکر بوده، باغ و گذر بزرگ محله بازار یعنی «گذر نوروزخان» متعلق به او بوده که در روزهای جمعه از قنات مهرگرد سیراب می شد، اما به مرور از بین می رود. امروز تنها از آن محوطه فقط تک بنای خانه حسام لشکر باقی مانده است. سلطان مراد میرزا حسام السلطنه» ملقب به «حسام لشکر» پسر سیزدهم عباس میرزا نایب السلطنه که در دارالحفاظ حرم امام رضا به خاک سپرده شده، این بنا را در اختیار داشت. حتی «محمد حسن خان اعتماد السلطنه» در یادداشت های روزانه خود در روز دوشنبه دوم جمادی الاول 1300 قمری نوشته است: «حسام السلطنه عموی شاه با دو سه کرور دولت امروز 6 ساعت به غروب مانده مرحوم شد. این چند روزه حاکم خراسان شده بود 25 هزار تومان پیشکش داده بود، امروز ساعت دیده بودند که به طرف حکومت برود به آن دنیا رفت.

منبع: ایسنا