سنگ نگاره های تیمره گلپایگان، بهشت سنگ نگاران ایرانی

باستانی ترین و کهن ترین آثار هنری به جا مانده از بشر بر روی کره زمین بدون هیچ تردیدی سنگ نگاره ها هستند. این هنرهای صخره ای (Rock Art) تنها ابزار اجداد بشر بوده اند، برای ثبت اطلاعات معیشتی، حفاظت، شکار، رسوم و آیین، اعلام خطر و شاید هم یک جور هنرنمایی. سنگ نگاره ها را می توان مادر خط، فرهنگ، اسطوره، تاریخ، زبان و هنر نامید. امروزه بسیاری از پژوهشگران مشغول ترجمه این سنگ نگاره ها هستند تا با آیین و شیوه زندگی نیاکان بشر آشنا شوند. کشور ایران نیز از این حیث یکی از کشورهای دارای سنگ نگاره های فراوان است. تنوع سنگ نگاره ها نیز در ایران قابل توجه هست. به عنوان مثال می توان به شهرهای زیر که دارای سنگ نگاره های بسیاری است، اشاره کرد: لاخ مزار در شهر بیرجند، شهر کهک در استان قم، شهر نهبندان در استان خراسان جنوبی، کوه کفتر لو در روستای دولت آباد، ارنان در شهر یزد، شهر دهگلان و سارال در استان کردستان، شهر نیک شهر و شهر سراوان در استان سیستان و بلوچستان، شهر ارسباران در استان آذربایجان شرقی نمونه های از شهرهای دارای سنگ نگاره در کشور عزیز ایران است. یکی از بی نظیرترین سنگ نگاره های کشف شده از دوران بشر نخستین که به جای مانده ، سنگ نگاره های تیمره است. پیدا شدن سی هزار قطعه سنگ نگاره در بین سنگ نگاره های تیمره با قدمت چهل هزار سال در تیمره بخش مرکزی گلپایگان باعث شده که تیمره را بهشت سنگ نگاره های ایران بخوانند. برای آشنایی بیشتر با سنگ نگاره های تیمره گلپایگان و اینکه تیمره گلپایگان کجاست، در ادامه با ما همراه باشید.

روایت تاریخ با زبان تیشه و سنگ پیرامون تیمره گلپایگان کجاست

در سنگ نگاره های تیمره که آن را کامل ترین و مهمترین سنگ نگاره های ایران می نامند، می توان اولین تجربه های انسان های اولیه و دانش و فرهنگ آن ها را به خوبی دید و مورد مطالعه قرار داد. شاید با شنیدن سخنان محمد ناصری فرد پژوهشگر سنگ نگاره های ایران که در اردیبهشت سال 1394 در همایش تخصصی سنگ نگاره اراک بیان گردید، بتوان به بسیاری از بخش های مغفول مانده تاریخ باستان ایران پی برد. این پژوهشگر به نام، در این سخنرانی به بزرگترین تابلوی سنگی کشور پرداخت و به سنگ نگاره ای در تیمره اشاره کرد که تابلویی است به مساحت چهل متر مربع که در آن بیش از یکصد و پنجاه نقش جای داده شده است. این تابلوی عظیم تیمره تنها بخشی از این روایت تاریخی بی نظیر پیرامون تیمره گلپایگان کجاست است. از دیگر آثار روایت شده با تیشه و اجسام تیز بر روی سنگ ها می توان به سنگ نگاره های شکارچیان قوچ اشاره کرد، مردانی که سوار بر اسب به شکار پرداخته اند و یا مردی که دست فرزند خود را در دست دارد و در حال آموزش شکار یک مار است. به نظر می رسد که تیمره در دوره های مختلف قبل از تاریخ، محل سکونت نیاکان و اجداد باستانی بوده، چرا که در سنگ نگاره های کمی جدیدتر نماد و نشانه های از زبان های باستانی دیده می شود. معانی برخی از حرف های کنده شده بر سنگ نگاره های تیمره گلپایگان هنوز برای محققین و پژوهشگران همچون سری کشف نشده، باقی مانده است.

نیاکان ما در تیمره چه نقوشی را بر سنگ حک کرده اند؟

تصاویر فراوانی را می توان در سنگ نگاره های تیمره یافت که از جمله آن ها می توان به قوچ کوهی، آهو، انسان، بز کوهی، لاک پشت، یوزپلنگ، گور، مار، گوزن (شوکا، زرد ایرانی، مارال)، پلنگ، گراز، شتر دو کوهان و تک کوهان، گرگ، شیر و اسب اشاره کرد که در حالت های متفاوت و البته با ابزار گوناگون بر سنگ نگاره های ایرانی تیمره حک شده اند. البته هستند حیوانات دیگری که تا کنون ناشناخته باقی مانده و مشخص نیست تصویر حیوانات منقرض شده اند یا زائیده خیال انسان های ساکن در تیمره. نکته جالب سنگ نگاره های تیمره گلپایگان این است که 75 درصد این نقوش به قوچ و بز کوهی پرداخته که از دیدگاه متخصصین این فن، بیانگر آبادی و برکت بوده و نمادی از سر زندگی تیمره در ایران باستان است. زایش آدمی و زنان باردار، رقص های جادویی، نبردهای پهلوانی، شکاچیان سوار بر اسب و جنگ های تن به تن از دیگر نقوش سنگ نگاره های تیمره است که به برخی آداب و سنن و فرهنگ نیاکان ایرانی تیمره پرداخته است. نقوش شکار با چنگک، کمند و چماق نیز از دیگر حکاکی های نشان دهنده شیوه زندگی ساکنان باستانی تیمره است.

بزرگترین نقش کشف شده در تیمره

به جز تابلوی چهل متری اشاره شده، یکی از بزرگترین سنگ نگاره ها را می توان در تیمره مشاهده کرد. این سنگ نگاره نقش یک بز کوهی است که دارای 90 سانتی متر عرض و 112 سانتی متر طول است. نباید فراموش کرد که این نقوش با ابزار اولیه بر روی سنگ های تیمره حک شده اند. شاید جالب باشد بدانید که قدیمی ترین و باستانی ترین خط کشف شده در ایران نیز متعلق به این بهشت عظیم موجود در تیمره است. در کنار این کهن ترین خط کشف شده سیر تکاملی خط را نیز می توان در تیمره مشاهده کرد. سنگ نوشته هایی با خطوط تصویری، ایدئوگرام، سطری، هندسی یا ایلامی، پهلوی، کوفی، کلیمی، عربی و حتی خط فارسی از دیگر نقوشی است که می توان با حیرت در سنگ نگاره های تیمره مشاهده کرد و قدم به قدم با نیاکان باستانی ایران زمین جلو آمد. حدود یک سوم از کتیبه های تصویری و خطی که در باغ کتیبه های کاخ نیاوران تهران نگهداری می شوند، متعلق به سنگ نگاره های کشف شده از تیمره است.

تیمره شهری توریستی در جهان باستان یا محل اقامت اقوام جهانی؟

با توجه به اینکه در دنیای باستان رفتن و دیدن دیگر قاره های و شهرها امری تقریبا محال بوده، با دیدن سنگ نگاره هایی از گیاهان، نمادهای مختلف، حیوانات منقرض شده نواحی گوناگون، حروف سری و پیچ های متوالی و متناوب و متحد المرکز یکی از عجایب حل نشدنی تیمره ایران است، زیرا این نقوش، نقوشی مشترک در 23 کشور جهان است. به نظر می رسد که تیمره محلی بوده که مردمان زیادی در عصر باستان در آن زیسته اند و سپس به نقاط دیگری کوچ کرده اند و یا شاید محلی بوده که اقوام بسیاری به دلایل مختلفی در آن منطقه سکنی گزیده اند. به طور مثال در سنگ نگاره های تیمره نقوشی وجود دارد که خاص ایران نیست و شباهت های نمادین فراوانی با نقوش کشف شده در قاره های دیگر دارد، قاره هایی که کشف برخی از آن ها به نیم قرن نمی رسد. این شباهت ها به قدری زیاد است که می توان با کمی اغماض، همه را کار دست هنرمندانی واحد دانست. با توجه به بعد مسافت و ابزار سفر در دوران باستان، دیدن این نقوش در جایی دیگر و کپی برداری از آن امری است محال و همین امر باعث شده تا سنگ نگاره های تیمره محل توجه دو چندان محققین و متخصصین این امر باشد. در این تحقیقات، پژوهشگران بر روی سنگ نگاره های ایرانی تیمره نقوشی یافته اند که شباهت عجیبی به نقوش زیگورات های موجود در سایر نقاط جهان دارد. با توجه به قدمت بسیار بیشتر سنگ نگاره های تیمره نسبت به دیگر سنگ نگاره های مکشوفه در معابد و نیایشگا های سایر کشورها، این ایده به ذهن محققین خطور کرده که خواستگاه نقوش و نگاره های معابد نیایشی جهان، می تواند تیمره باشد. در این مطلب متوجه خواهید شد که تیمره گلپایگان کجاست.

مراقب تاریخ کهن خود باشیم

آثار و نقوش موجود در سنگ نگاره های تیمره گلپایگان به قدری زیبا، بی نظیر و اعجاب انگیز است که اگر امکان داشت بهتر بود آن ها را قاب گرفت و همچون نمایشگاهی طبیعی از دیدن ایرانی باستان و سیر تکامل آن لذت برد، نقوش و آثاری که اسرار بسیاری از آن هنوز هم برای همگان پوشیده است. متاسفانه برخی از این نقوش با بی دقتی و نداشتن آگاهی و حک کردن یادگاری دچار آسیب شده و باید این فرهنگ را در میان خود آموزش دهیم که تاریخ و آثار تاریخی، هویت یک ملت است و همه موظف هستیم در نگهداری آن ها کوشا باشیم. سنگ نگاره های تیمره گلپایگان، بخشی از هویت و قدمت مردمان ایران است.

سخن آخر پیرامون تیمره گلپایگان کجاست

سنگ نگاره های تیمره در شهر گلپایگان یکی از بی نظیرترین نقوش به جا مانده از دوران باستان است. بازدید از این بخش تاریخی کهن، حسی از غرور و اعجاب را در بازدیدکنندگان بر می انگیزد. نقوشی که با ابزار اولیه بر روی سنگ ها در ادوار مختلف حک شده و روایتگر تاریخ، هنر، فرهنگ و روش زیستن نیاکان و اجداد ساکن در ایران باستان بوده است. مراقب هویت و تاریخ خود باشیم و از هنر مردمان ساکن در تیمره گلپایگان لذت ببریم.