بازار مظفریه تبریز | بازار سنتی و رنگارنگ تبریز

بازار مظفریه تبریز یکی از بازارهای شهر تبریز به صورت کاملا سنتی و آجری است. این بازار سرپوشیده یکی از شاهکاره های معماری ایرانی محسوب می شود که دارای دالان ها، تیمچه ها، سراها و کاروانسراهای متعددی است. تیمچه مظفریه داخل بازار مظفریه، هم یکی از مهمترین قسمت های این بازار است. بازار تبریز جز کاملترین سازمان اجتماعی در میان بازارهای ایران است که هنوز هم در رگ های این بازار، خون تاریخی اصیل از گذشتگان جریان دارد. در ادامه باهم گشت و گذاری در بازار مظفریه تبریز بزنیم و این مکان را بیشتر بشناسیم...

لمس اصالت و تاریخ در این بازار تبریز

تاریخ دقیق ساخت بازار تبریز مشخص نیست اما جهانگردان بسیاری از قرن 4 هجری تا دوره قاجاریان از این مکان بازدید کرده اند. اولین طرح نقشه این بازار در سال 1327 در بعضی از نقشه های دارالسلطنه تبریز ترسیم شده و بیشتر اماکن مهم مانند تیمچه ها و کاروانسراها در این نقشه هم نام گذاری شدند. شکل و ساختار تیمچه از دوران تاریخ بنای بازار مظفریه تغییری نکرده و دو در چوبی بزرگ هم به روی تالار با سقف های بلند باز میشود. مسیرهایی که به تیمچه اصلی راه دارند، "قیز بستی بازار" و "تلیسچی بازار" هستند. این روزها تیمچه مظفریه هم به پر رونق ترین بازار تبریز تبدیل شده و محل خرید و فروش انواع قالی و تابلو فرش های نفیس و اصیلی است که با هنرمندی قالیبافان تبریز به تصویر کشیده شدند.

معماری بنای بازار مظفریه تبریز

بازار مظفریه در مرکز شهر تبریز و در ضلع اصلی آن قرار دارد. داخل این بازار حدود 5500 حجره، مغازه و فروشگاه، 40 گونه شغل مختلف، 35 سرا، 25 عدد تیمچه، 30 مسجد و 20 راسته، 11 دالان، 5 حمام و 12 مدرسه قرار دارد. این بنا از شرق به عالی قاپو و از سمت غرب به مسجد جامع، از شمال به رودخانه مهران محدود می شود. حتی بر روی مهران رود هم پل های چوبی در راسته بازار وجود دارند. سقف این بازار به دلیل هوای سرد تبریز نسبت به دیگر شهرها، ارتفاعی حدود 5 الی 6 متر داره که در فضاهای اصلی تشکیل دهنده این مکان هم تیمچه و سراها بنا شدند. گنبد تیمچه امیر، بزرگترین گنبد بازار است که زیباترین تیمچه، بازار مظفریه هستند.

سراها و تیمچه های بازار تبریز

انواع سراها و حیاط های روباز که در گذشته باربرهای لوازم تجاری و محصولات از کاروانسراها به سراها منتقل میشده نمونه های معروف هستند که نام آن ها عبارتند از: سرای امید، سرای حاج رسول، سرای امیر، سرای دو دری، سرای کچه چی لر، سرای درب عباسی، سرای حاج محمدقلی، سرای میرزا جلیل، سرای آلمان ها در بازار کفاشان، سرای میرزا مهدی، سرای حاج تقی، سرای خان و سرای گرجی لر.
تیمچه ها هم از نظر کاربری به چهار قسمت تقسیم می شوند: فضای عمومی مخصوص انبار کردن کالاها، زیرزمین برای نگهداری کالا ها. دکان های همکف داد و ستد. طبقه بالای تیمچه هم در گذشته استراحتگاه بازرگانان غیرتبریزی بود. این تیمهچه ها عبارتند از: تیمچه امیر، تیمچه حاجی صفرعلی، تیمچه میرابوالحسن، اوچ تیمچه لر، تیمچه مظفریه، تیمچه شیخ کاظم، تیمچه صادقیه، تیمچه حاجی محمدقلی، تیمچه شعربافان، تیمچه عباچی، تیمچه قندفروشان، تیمچه شازدا، تیمچه بزازان، تیمچه ملک، تیمچه خان، تیمچه در عباسی و بازار مظفریه معروف به بازار فرش تبریز.
نکته جالبی که در نام این بازار وجود دارد این است که در دوران قاجاری، هر بنای تازه ای که ساخته می شده مورد توجه ولیعهد قرار می گرفت و سازنده ملزم بود تا به او پیشکش کند. به همین دلیل هم حاج شیخ محمد جعفر قزوینی نام “مظفرالدین میرزا مظفریه” را برای این مکان انتخاب کرد و ولیعهد بسیار خوشحال شد و امتیازات ویژه ای به این بازرگان مشهور داد. بازار مظفریه تبریز اهمیت ویژه ای در سطح ایران و تجارت فرش جهانی دارد. این بنا یکی از مهمترین مراکز برای صادرات فرش آذربایجان و کشور ایران است.

فضای خارجی بازار

فضاهای خارجی بازار مظفریه تبریز شامل بخش های مختلفی است که شامل :
1) کاروانسراها: دارای فضاهای سرسبز با گلکاری های زیبا و استخر وحوضچه ها و همچنین آب انبارهای مختلف. کاروانسراهای مختلف موجود در این مکان عبارتند از: کشمش چی لر، بزرگ امیر، کاروانسرای حاج سید حسین کهنه ، کاروانسرای حاج میرزا محمد، کاروانسرای حاج ابوالحسن
2) مراکز خدماتی و اجتماعی : مدارس ، مساجد و حسینه ها، رستوران، زورخانه، چای خانه، حمام و... . در حدود 30 مسجد تاریخی با گنبدهایی با معماری خاص در این منطقه وجود دارند که عبارتند از: مسجد جامع (جمعه مسجد)، مسجد حجت الاسلام، مسجد خاله اوغلی، مسجد دینوری، مسجد مفیدآقا، مسجد قیزللی (میرزا یوسف آقا)، مسجد مقبره، مسجد مجتهد، مسجد هفتاد ستون، مسجد آیت الله شهیدی، مسجد مولانا، مسجد دباغ خانه، مسجد حاج صفرعلی، مسجد بادکوبه ای، مسجد اشراقی، مسجد صادقیه که تنها بخشی از این مسجدهای تاریخی این منطقه را تشکیل می دهند.
بعضی از حمام های تاریخی این مکان هم عبارتند از: حمام فردوسی، حمام میرزا مهدی، حمام نوبر، حمام خان، حمام سید گلابی و حمام قاضی.