تاریخچه سروش روز و جشن سروشگان؛ جشنی ایرانی و باستانی

در تقویم باستانی ایران، هفدهمین روز هر ماه سروش به معنای وخش ایزدی یا الهام و وحی نام دارد. ایرانیان باستان سروش روز از ماه فروردین را بدون توجه به تمامی تفاوتهای قومی و مذهبی بزرگ می داشتند و به برگزاری جشن سروشگان می پرداختند. براساس تاریخچه سروش روز و جشن سروشگان باید بدانید که سروش یکی از ایزدان ایرانیان باستان، پیام آور خداوند و نگاهبان بیداری است. اولین بار او بود که عبادت پروردگار را آغاز نمود و نیایش امشاسپندان را بر زبان آورد، آن را به مردم آموخت و پیش از برآمدن خورشید، مردم را برای نیایش فرا خواند. براساس آداب روز جشن سروشگان باید بدانید که او بود که پنج گات های زرتشت را سرود.

او اعمال انسانها را به همراه دو ایزد دیگر می سنجد و به نیکوکاران پاداش می دهد، مراقبت بر نظم جهان دارد و نگاهبان پیمانهاست. نماد مادی این ایزد خروس سپید رنگ هست، آن هم به سبب بانگ و رواج بیداری از پی ستایش خداوند. او بر بلندای البرز کوه کاخی با هزار ستون دارد که به خودی خود روشن است. او گردونه ای در آسمان دارد که چهار اسب درخشان تیزپا با سم های طلایی آن را می رانند و دشمنان خود را در هر کجایی که باشند، دستگیر می کند. او همیشه بیدار و هوشیار است و پاسبانی میکند از جانداران. او برای این پاسبانی هر شبانه روز سه دور دور زمین میگردد. از دیرباز جشن سروشگان یا سروش روز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و مردم در این روز به نیایشگاه ها رفته و به نیایش خداوند می پرداختند.

وجه تسمیه و سروش در ادبیات پارسی

براساس مطلب تاریخچه سروش روز و جشن سروشگان باید بدانید که سروشگان با نامهای sraoša یا seraoša در اوستا آمده که هم از کلمه فرمانبرداری (sru) مشتق می شود و هم اشاره ایست به نام ایزد سروش. سروش در شاهنامه به عنوان اولین موجود ماوراءالطبیعی بوده که از آن یاد شده است. در داستان کیومرث بصورت پری پلنگینه پوش ظاهر شده و توطئه های اهریمنان را بر وی آشکار میسازد. او باری دیگر و یک سال پس از کشته شدن و سوگ سیامک، بر کیومرث ظاهر می شود و او را به نبرد مجدد با اهریمنان دعوت می کند. سروش با پیکر انسانی سوار بر اسب با جامه سبز رنگ بر خسرو پرویز که در حال فرار از بهرام چوبین بود نیز ظاهر می شود، به او مژده سلطنت می دهد و او را از میان دشمنان می گذراند.

آخرین ظهور وی در شاهنامه نیز در داستان اسب آبی دریای شهد است، هرچند که فردوسی در این داستان به نام او اشاره مستقیم نمی کند:

زدریا برآمد یکی اسب خنگ
سرین گرد چون گور و کوتاه لنگ
دوان و چو شیر ژیان پر زخشم
بلند و سیه خایه و زاغ چش

فردوسی در شاهنامه در مدح سروشگان می گوید:

ز گیتی برآمد سراسر خروش
به آذر بد این جشن روز سروش

در جایی دیگر درباره سروشگان اینگونه می سراید:

روز سروش است که گوید سروش
باده خور و نغمه مطرب نیوش

براساس آداب روز جشن سروشگان باید بدانید که مسعود سعد نیز در مدح سروشگان چنین گفت:

روز سروش است که گوید سروش
باده خور و نغمه مطرب نیوش

حافظ نیز سروش را روح القدس می خواند:

هاتف آن روز به من مژده این دولت داد
که بر آن جور و جفا، صبر و ثباتم دادند

سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
که دور شاه شجاع است، می دلیر بنوش

هاتفی از گوشه ی میخانه دوش
گفت: ببخشند گنه، می بنوش

چه گویمت که به میخانه دوش مست وخراب
سروش عالم غیبم، چه مژده ها داده است

عفو الهی بکند کار خویش
مژده رحمت برساند سروش

بیار باده که دوشم سروش عالم غیب
نوید داد که عام است فیض رحمت او