جشن اسفندگان؛ جشنی برای پاسداشت مقام زن

زمین، نمادی از باروری و پاکی است. در بهار، دامن پر مهرش غرق شکوفه های رنگارنگ می شود و در پاییز، همین دامن زیبا را با برگهای زرد و نارنجی تزیین می کند. زمین، مادر مهربانی است که فرزندانش بر وجود پاکش رشد کرده و از عصاره جانش تغذیه می کنند. زمین در فرهنگ باستانی ما ایرانیان نمادی برای زن است؛ نمادی برای پاکی و قداست؛ برای مهربانی و عشق. روز 5 اسفند، روز بزرگداشت زمین و بانوان یا جشن اسفندگان است. با ما در این مقاله خواندنی و جالب همراه باشید تا بدانید جشن اسفندگان چیست و با بخش های مختلف آن آشنا شوید.

تاریخچه جشن

واژه فارسی اسفند، در زبان مادری ما از واژه پهلوی سپندارمت گرفته شد. روز پنجم هر ماه و ماه دوازدهم هر سال، اسفند یا سپندارمذ نام دارد. این واژه نام چهارمین امشاسپند بوده و از دو بخش سپنته یا سپند به معنی پاک و مقدس و آرمئیتی به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده و معنی این دو با هم فروتنی پاک و مقدس هست. در گاهشماری های گوناگون ایرانی علاوه بر اینکه ماهها نام داشته، هر یک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. روز پنجم هر ماه سپندارمزد بود. سپندارمزد لقب ملی زمین به معنای گستراننده، مقدس و فروتن است. زمین نماد باروری هست و چون با فروتنی، تواضع و گذشت زندگی را به همه هدیه می کند، به همین دلیل در فرهنگ باستان اسفندگان را به عنوان نماد تمایلات مادرانه و باروری می پنداشتند.

براساس مقاله جشن اسفندگان چیست باید بدانید که در باور عامه مردم، مرد دارای قدرت مردانگی، تفکر و خردورزی بوده و در برابر آن زن دارای مهرورزی، عشق پاک، پاکدامنی و از خودگذشتگی است که هر یک از این دو به تنهایی راه به جایی نبرده اند. آشوزرتشت خوشبختی بشر را وابسته به میزان دانش و خرد انسان می داند نه جنسیت و قومیت و از دیدگاه وی همه انسانها دارای حقوق برابرند. او دختران را در گزینش همسر آزاد شمرده و عشق پاک و دانش نیک را دو معیار اصلی می داند و خوشبختی همسران جوان را در زندگی زناشویی در این می داند که در راستی از دیگری پیشی جویند.

آئین های این جشن اهورایی و باستانی

در روز بزرگداشت زمین و بانوان، مردان به همسران خود هدیه می دهند. مردان، زنان را بر تخت شاهی می گذارند و از آنان اطاعت می کنند. این جشن باستانی نوعی یادآوری برای مردان بوده تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند. یاد جشن تا مدتها در بین مردم ایران باستان ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار میشد و همواره احترام به زن برای مردان گوشزد می گردید. جشن اسفندگان برای گرامیداشت زنان نیکوکار برگزار میشد و ایرانیان از دیرباز این روز را روز زن و روز مادر و در حالت کلی این روز را روز عشاق می نامیدند.

براساس مقاله جشن اسفندگان چیست باید بدانید که این جشن را با نام جشن برزیگران هم می شناسند. در این روز باستانی و آریایی، چند جشن با اعمالی به خصوص برگزار میشد. نخستین آنان، جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بوده که ویژه زنان هست. در این روز، مردان برای زنان هدیه تهیه میکردند و از آنان قدردانی میشد. امروزه نیز بیشترین جنبه جشن اسفندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته، چنانچه ابوریحان بیرونی روایت کرد، عوام کارهای دیگری هم انجام می دادند چون آیین های جادویی برای دور کردن خرفستران اما امروزه این آیین ها را کهن و باطل می خوانند و از آنان دوری می کنند.

کلام پایانی

در جای جای این خاک پهناور و در قسمتهای مختلف تاریخ ایران زمین، جشن ها و فستیوال های بزرگی وجود داشته که نشانگر علاقه وافر ایرانیان به جشن و پایکوبی است. ایرانیان قدیم به دنبال بهانه بودند تا سختی و مشکلات این زندگی را فراموش کرده و برای لحظاتی کوتاه هم شده، شاد باشند. اسفندگان که بهانه ای برای گرامیداشت مقام زن است، یکی از همین جشن ها بوده که بزرگی مقام زن را در ایران زمین به نمایش می گذارد.

روز اسپندارمزد ز اسفندماه
دوستت دارم بگو با هر نگاه
دوستت دارم ز دریا بیشتر
از زمین و از کهکشان ها بیشتر
دوستت دارم تو در جان منی
پاره ای از جان ایران منی

شاخه ای گل پیش دلدارت ببر
بوسه ای از گونه یارت بخر
سیب سرخی هم فراهم آوریم
هر یکی یک بوسه بر رویش زنیم
کین نمادی گشته از اسفندگان
دوستت دارم فراوان تر ز جان

دلبرم ای ماه ایرانی نژاد
سرزمینت را مبر هرگز ز یاد
کین زمین جای سپند مهر بود
جای نیکویان روشن چهر بود
این چنین کن تا که چون بی مایگان
ره نپویی بر ره بیگانگان
سرزمیت را بکوش آباد کن
روز و شب از فر ایران یاد کن