از مناره های هرات افغانستان چه می دانید؟

مناره های هرات که یادآور روزهای قدیم افغانستان است، چشم هر رهگذری را از دور مجذوب می کند. چهار منار هرات در هنر معماری تیموری در افغانستان نقش به سزایی داشته و هنوز که هنوزِ، بعد از این همه سال به عنوان نگین هرات برای تاریخ نویسان و گردشگران دارای اهمیت است و آرزوی هر گردشگری، بازدید از این آثار ارزشمند است. در گذشته، هراتی که محل تجمع هنرمندان و صنعتگران بسیاری بود و در تمام دوران، آثار باارزشی در آن به یادگار مانده، در روزهای جنگ، نیمه جان شد و تنها تعداد کمی از آثار در آن جان سالم به در بردند. اما مناره های پابرجا، صلابت و اقتدارشان را مدیون معماران تیموری هستند. بعد از مرگ سلطان حسین بایقرا بین فرزندانش نفاق و درگیری پیش آمد، شهر نفرین شد و در طی حملات صفوی ها، شیبانی ها و در نهایت در سال 1304 با تحریک انگلیسی ها این شهر نابود شد و امروزه تنها مناره هایی از آن به یادگار مانده است. در ادامه ی مطلب با ما در مجله ی گردشگری همگردی همراه باشید برای سفری تاریخی به مناره های هرات افغانستان...

مناره ها در مجموع روی سه هدف اعمار می گردید

1- اینکه مناره در مسجد اعمار می گردید که موذن در آن اذان دهد.
2- برای تردد و دیدبانی از کاروان ها و امنیت راه ها.
3- اینکه به منظور نشان دادن عظمت، قدرت و صلابت امپراطورها و یا پادشاهان مقتدر بوده است. در افغانستان هر سه هدف در اعمار منارها نهفته بوده است.
منارها به نام های دیگری چون مناره موذنه و گلدسته نیز یاد می شوند. به طور کلی منار در پهلوی اکثر مساجد از آغاز اسلام جایگاه خاصی داشته و منارهاست که نمایانگر شاهکاری های عظمت، قدرت، صنعت و تمدن اسلامی را در قرون 7 تا 10 هجری قمری مطابق (13 و 15 میلادی) نشان داده و از بلندترین برج های آجری دنیا به شمار می آید.

منارهای مصلی هرات

چهار منار هرات که شامل مجموعه مصلی بوده تعداد آن به ده پایه می رسید که از جمله چهار منار مرتفع و پرکار متعلق به مدرسه سلطان حسین بایقرا بوده که در چهار گوشه ی مدرسه موقعیت داشته، چهار منار دیگر متعلق به مدرسه کمتر بوده و در چهار گوشه مدرسه بنا گردیده بود دو منار دیگر از جمله منارهای یمین و یسار ایوان بزرگ مسجدجامع گوهرشاد بوده است. این همه مناره ها از نقطه نظر ارتفاع باهم متفاوت بوده که بلندترین منار با قبه آن به 55 متر می رسید.

خرابی مناره های هرات افغانستان

در سال 1304 هجری قمری مطابق به 1886 میلادی هنگام خروج ذلت بار قشون انگلیس از هرات به بهانه ی صاف نمودن و ایجاد فاصله حدود 600 قدم بین شهر و اطراف آن به منظور جلوگیری از تهاجم متجاوزین این مجموعه را قسما و در بعضی از حصص به طور بی رحمانه کلا تخریب نمودند. که از آن همه یادگارهای باشکوه اسلامی در جریان بازی بزرگ به جز ده پایه منار و یک گنبد مقبره گوهرشاد بیگم که آن هم در شروف خرابی و ویرانی بود؛ چیز دیگری باقی نمانده بود.
دو منار قفسه مسجد جامع گوهرشاد در سال 1313 ه ق مطابق 1895 میلادی (ده سال بعد از خرابی مصلی) فرو غلتید. از چهار منار هرات، منار گوشه شمال شرقی مدرسه گوهرشاد و منار گوشه جنوب غربی مدرسه گوهرشاد و همچنان منار گوشه جنوب شرقی مدرسه مذکور که در حال واژگون شدن بود، به مرور ایام یکی بعد از دیگری سقوط نمودند.
شش منار باقی مانده شامل یک پایه منار از مسجد جامع گوهرشاد، چهار منار از مدرسه سلطان حسین میرزا و یک منار از گوشه شمال غربی مدرسه گوهر شاد بیگم در اثر بمباران طیارات روسی بر فراز سنگرهای مجاهدین به ویرانی انجامید.
در سال 1241 ه ش امیر دوست محمدخان شهر هرات را به محاصره گرفت، در این وقت بود که صدمات زیادی بر پیکر ابدات تاریخی به خصوص بر مصلی واردآمد، زیرا دوست محمدخان به خاطر پیدا کردن سلطان احمد خان که شاید در مناره ها باشد قبه مناره ها را به توپ زلزله بست که باعث ویرانی قبه ها گردید.
فعلا پنج منار باقی مانده و استحکام این منارها به حدی می باشد که باوجود حوادث عمدی و طبیعی باز هم پابرجاست. با آن که مناره مسجد جامع گوهرشاد از محور عمودی خویش خارج شده اما با چهار منار مدرسه سلطان حسین بایقرا بر زمین پای فشاری نموداه استوار به نظر می رسد.