از یادگارهای تاریخی امام هشتم در ایران چه می دانید؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که از یادگارهای تاریخی امام هشتم در ایران چه می دانید؟

امام رضا (ع) در سفر تاریخی خود به خراسان که از محرم (مرداد سال 200 هجری قمری) تا ابتدای شوال (اردیبهشت 201 هجری قمری) به طول انجامید، از مدینه رهسپار بصره و از آنجا به خوزستان وارد شد؛ آنگاه با عبور از فارس و یزد به خراسان رسید و از راه نیشابور، توس و سرخس وارد مرو، مرکز حکومت مامون شد. اکنون با گذشت بیش از 12 قرن از این واقعه هنوز میتوان در شهرها و روستاهایی که امام از آنها عبور کرد، شواهد و یادگارهایی را سراغ گرفت که خاطره سفر آن حضرت را زنده نگاه میدارد و از دید مردمان منشا برکت بشمار می رود.

قدمگاه فراشاه

در کناره جاده تفت به ده شیر در استان یزد بنایی قرار دارد که مردم آن را قدمگاه امام هشتم می دانند و گویا در گذشته به مسجد مشهد علی ابن موسی الرضا مشهور بوده است. قدمگاه فراشاه بنایی چهار ضلعی با گنبدی آجری است که کتیبه ای بسیار نفیس سنگی در آن بچشم می خورد. این کتیبه به سال 512 هجری قمری و در ابعاد 60 در 116 سانتیمتر پرداخته شده و ساخت بنا به وسیله گرشاسب بن علی، از امرای کاکویه دیلمی را گواهی می دهد اما اکنون از جای اصلی خود خارج شده و برای حفاظت بیشتر به اداره میراث فرهنگی و گردشگری یزد انتقال یافته است.

صومعه امام رضا (ع)

در شهر یزد و پشت بازار زرگرها در گذری به نام دارالشفا مسجدی دیده می شود که آن را مسجد فرط می خوانند. این مسجد پیش از دوره امام رضا (ع) و در زمان قیام ابومسلم خراسانی ساخته شده است؛ هر چند که ساختمان کنونی آن متعلق به دوره صفوی است. گفته می شود ابومسلم یکی از سرداران خود را مامور تسخیر یزد و اصفهان میکند و او نیز پس از تصرف یزد این مسجد را می سازد. بنابر بر روایتی در کتاب جامع مفیدی امام رضا (ع) هنگام عبور از یزد در مسجد فرط نماز خواند و اکنون در مسجد حجره ای وجود دارد موسوم به صومعه امام رضا (ع). در آستانه درگاه ورودی حجره یک در کوچک 2 لنگه نصب شده که در کتیبه بالای آن این عبارت بچشم می خورد «وقف کرد بر صومعه متبرکه امام علی ابن موسی الرضا میرک شربت دار فی تاریخ سنه 937».

بقعه مشهدک

مشهدک جایی است در کنار گورستان خرانق در 60 کیلوکتری شمال یزد. در این مکان بقعه گلی کوچکی وجود دارد که مردم محل آن را به نمازگاه امام رضا (ع) منصوب می دانند و مقدسش میشمارند. در بقعه مشهدک سنگ خاکستری رنگی به ابعاد 27 در 29 سانتیمتر بر دیوار نصب شده که به خط نسخ نوشته شده و مورخ به سال 595 هجری قمری است. براساس مقاله از یادگارهای تاریخی امام هشتم در ایران چه می دانید؟ باید بدانید که نوشته های این سنگ تاریخی حرکت امام از راه یزد به سوی خراسان را تایید می کند و از آنجا که مربوط به پیش از دوره صفوی است، از اهمیت و اصالت خاصی برخوردار است.

قدمگاه نیشابور

از نیشابور که به سوی مشهد حرکت می کنیم، در 24 کیلوکتری شهر به مکانی به نام قدمگاه می رسیم که معروف ترین زیارتگاه مرتبط با سفر تاریخی سیاسی امام رضا (ع) است. اینجا 2 یادگار منسوب به امام را میتوان دید؛ یکی از این یادگارها چشمه آبی است که بنا به روایت خواجه اباصلت هروی، محرم ترین خادم امام هشتم با دستان آن حضرت از زمین جوشیده و دیگر یادگاری سنگ سیاهی است که جای 2 پا بر آن بچشم می آید. هر چند باور عام بر این است که امام بر این سنگ ایستاده و جای گام هایش بر آن فرو رفت اما در حقیقت دوستداران ایشان به یادگار عبورشان از نیشابور این سنگ نمادین را ساخته و پرداخته اند.

ده سرخ

روستای ده سرخ روستایی است کوهستانی که پشت به بینالود داده و در بخش احمدآباد شهرستان مشهد قرار گرفته است. از آنجا که کوه های پیرامون این روستا و خاک آن سرخ رنگ است، به ده سرخ معروف شده و از این حیث که خانه های گلینش سرخ فام بچشم می آید، زیبایی خاصی دارد. برابر روایات تاریخی مذهبی امام رضا (ع) پس از خروج از نیشابور به ده سرخ آمد و اندک مدتی را در این روستا اطراق کرده است. گویا رسیدن ایشان به ده سرخ مقارن با وقت نماز ظهر بود. امام از یاران خود آب خواست تا وضو بگیرد اما چون آبی در دسترس نبود، با دستان خود زمین را حفر کرد که در نتیجه آن آب زلالی پدیدار شد. چشمه آبی که اکنون در روستا به چشمه امام معروف است، یادگار این واقعه تلقی می شود.

امام پس از وضو در همان حوالی نماز جماعت را بجای آورد. این مکان نیز نزد اهالی محفوظ ماند و به تخت امام معروف شد. تخت امام قطعه زمینی است خالی به وسعت 600 متر مربع که در کنار چشمه امام قرار دارد و اطراف آن را درختان نسبتا کهنسال فرا گرفته است. جالب آنکه روستاییان از تخت امام برای اجرای مراسم مذهبی مانند تعزیه و توزیع غذای نذری نیز استفاده می کنند. شواهد باستان شناسی تعلق ده سرخ به سده های اولیه هجری را تایید می کند و نشان می دهد خانه های کنونی روی لایه های باستانی بسیار قدیمی قرار گرفته است.

حتی آثار سنگفرش های قدیمی در گذرهای روستا قابل مشاهده است که گمان می رود متعلق به دوره صفویه باشد. به این ترتیب ده سرخ فضای تاریخی خود را کاملا حفظ کرده و گمان نمی رود که چهره آن فرق چندانی با زمان سفر امام رضا (ع) به این منطقه داشته باشد.

راه کهنه فاضل

در قدیم تمام راههایی که از جنوب، جنوب شرق و مشرق به مشهد می رسید، در منطقه طرق در جنوب این شهر به هم می پیوست. این راه که در گذشته به راه کهنه فاضل معروف بود، اکنون نیز باقی است و در نزدیکی روستای ده غیبی و در جنوب مکانی به نام آسیاب فاضل یا کلاته فاضل قرار دارد. راه فاضل گذرگاهی است سنگی با عرض 2 تا 6 متر که با ایجاد برش هایی در صخره ها پدید آمده و در بخشهایی که شیب تپه ها و صخره ها تند بوده، پلکان های عریض و کم ارتفاعی در آن تعبیه شده است. این راه که مسیر عبور امام هشتم (ع) است، تا دوره قاجار مورد استفاده بود اما پس از آن با فراگیر شدن وسایل نقلیه جدید و احداث جاده های نو به تدریج متروک شد.

کوهسنگی

کوهسنگی گردشگاهی است در جنوب مشهد که امام رضا (ع) پس از گذر از طرق به آن قدم نهاد. بنابر روایات تاریخی امام پس ورود به کوه سنگی بر کوه صخره ای آن تکیه زده و دعا کرد که خدا این کوه را نافع به حال مردم قرار دهد. این دعا تا امروز قرین استجابت بود، چرا که اکنون کوهسنگی به عنوان بزرگترین فضای تفریحی مردم مشهد منافع زیادی برای ساکنان این شهر و زائران امام رضا (ع) داشته است. همچنین در گذشته از سنگهای کوهسنگی ظروف شکیلی را ساخته و به فروش می رساندند.

دستگردان

در فاصله 19 کیلومتری حرم امام رضا (ع) و در کنار روستای دستگردان محوطه ای به همین نام با وسعت حدود 6000 مربع وجود دارد که بقایای برخی بناها و عمارت های خشتی، گلی، چینه ای و آجری را در برگرفته است. گویا این منطقه از صدر اسلام تا سده های 10 و 11 هجری قمری یا به عبارتی در دوره صفویه آباد بود اما پس از آن به دلایل ناشناخته مانند سانحه طبیعی یا جنگ متروک شده است.

یکی از تاریخ نگاران اسلامی به نام فصیحی فوافی روایت کرده امام رضا (ع) در منطقه دستگردان وفات یافته و پیکر ایشان در مکان کنونی خاک سپرده شده است که اگر این روایت را بپذیریم، آنگاه دستگردان را باید از یادگارهای آن حضرت در ایران بشمار آورد. به هر روی دستگردان از حیث مطالعات باستان شناسی قابل توجه است و شواهد موجود در آن نشان می دهد هنگام رونق از تاسیسات رفاهی، صنعتی و آب رسانی به وسیله لوله های سفالی یا تنبوشه بهره میبرده است.