تاسیسات غنی سازی فردو کجاست و چه اهمیتی دارد؟

تاسیسات غنی سازی فردو که به طور رسمی با نام تاسیسات هسته ای شهید علی محمدی شناخته می شود، یکی از مراکز مهم در برنامه هسته ای ایران به شمار می رود. این مرکز به عنوان دومین سایت غنی سازی پس از نطنز فعالیت می کند. اهمیت فردو به ساختار خاص آن بر می گردد، چرا که در دل کوه قرار گرفته و در نتیجه، در برابر حملات هوایی متعارف مقاومت بالایی دارد. این ویژگی دفاعی، واکنشی به تجربه های پیشین مانند حملات سایبری و فیزیکی موفقیت آمیز اسرائیل در سالهای 2009 و 2010 به سایت نطنز بوده است.

انتخاب محل ساخت فردو در چنین عمقی هم حکایت از استراتژی بلند مدت ایران برای محافظت از برنامه هسته ای خود در برابر تهدیدات خارجی دارد. این سایت نه تنها نقش صنعتی را در غنی سازی ایفا می کند، بلکه به عنوان نمادی از پایداری ملی و عنصر حیاتی در سیاست بازدارندگی ایران، به ویژه در برابر تهدیدات ادراک شده از سوی اسرائیل و آمریکا شناخته می شود. در وقایع نظامی اخیر از جمله حملات ژوئن 2025، فردو بار دیگر در مرکز توجه بازیگران بین المللی قرار گرفت و اهمیت راهبردی خود را نشان داد.

تاسیسات غنی سازی فردو در کجا قرار دارد؟

تاسیسات هسته ای فردو در موقعیتی جغرافیایی منحصر بفرد قرار گرفته که بر اهمیت راهبردی آن می افزاید. این مجموعه در حدود 30 کیلومتر شمال شهر قم و 95 کیلومتر جنوب غربی تهران واقع شده و در محل یک پایگاه پیشین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بنا گشته است. وجه تمایز اصلی فردو هم در ساختار زیرزمینی آن نهفته هست؛ تاسیساتی که در عمق کوه ساخته شده و در زیر زمین قرار دارد. برآوردها از عمق این سایت متفاوت است و بین 80 تا 100 متر گزارش شد. برخی منابع نیز عمق آن را در حدود 80 متر زیر سطح زمین عنوان کرده اند. فردو به عنوان یکی از محافظت شده ترین و مستحکم ترین مراکز هسته ای ایران شناخته می شود، چرا که در لایه هایی از بتن مسلح و سنگ محصور شده است.

تاریخچه فعالیت های تاسیسات غنی سازی فردو

فعالیت های غنی سازی در سایت فردو در طول زمان دچار تحولات چشمگیری شده است. این تاسیسات در ابتدا با هدف غنی سازی اورانیوم-235 تا سطح 5 درصد آغاز به کار کرد. در سپتامبر 2011، ایران اعلام نمود که برنامه تولید اورانیوم با غنای 20 درصدی را از نطنز به فردو منتقل خواهد کرد. این روند در دسامبر همان سال آغاز شد و در ژانویه 2012، آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کرد که ایران غنی سازی 20 درصدی را برای مقاصد پزشکی در فردو آغاز نموده و این فعالیت ها تحت نظارت این نهاد باقی مانده است.

در ژانویه 2021 نیز سایت فردو بار دیگر به تولید اورانیوم با غنای 20 درصد بازگشت. در جریان مناقشه اخیر هسته ای با غرب، فردو به یکی از محورهای اصلی بحث ها بدل گشت و در نهایت، در تاریخ اول تیرماه 1404، برخلاف موازین بین المللی، مورد حمله قرار گرفت.