نام این فرعون زن چگونه زنده ماند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبر و گزارش های بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که نام این فرعون زن چگونه زنده ماند؟

فرعون ها دوره طولانی از تاریخ مصر را به خود اختصاص داده اند و «رامسس دوم» و «توت عنخ آمون» از شناخته شده ترین فرعون ها به شمار می آیند. با اینکه بیشتر مردان بودند که به عنوان فرعون حکمرانی می کردند اما اسناد تاریخی نشان می دهد چند زن نیز در مقام فرعون بر تخت سلطنت نشسته اند که یکی از آنها «حتشپسوت» بود.

«حتشپسوت» نخست به عنوان نائب السلطنه و سپس به عنوان فرعون در مجموع 21 سال بر مصر حکومت کرد. او یکی از معدود زنان در تاریخچه مصر است که برای چنین مدت طولانی قدرت را در دست داشت. او در یکی از دوره های طلایی مصر باستان یعی زمانی که مصر غرق در ثروت بود، فرمانروایی میکرد.

«حتشپسوت» بناهای یادبودی را در سراسر این سرزمین ساخت که از جمله آنها به تعداد بسیار زیادی معبد و عبادتگاه، چهار ابلیسک عظیم در معبد «آمون» واقع در «کرنک» و تعداد بیشماری اثر هنری میتوان اشاره کرد که به تحسین دستاوردهای او پرداخته اند.

گزارش «نشنال جئوگرافیک» پیرامون اینکه نام این فرعون زن چگونه زنده ماند؟ حاکی از این است که بسیاری از این آثار پس از مرگ او در سال 1458 پیش از میلاد تخریب و نابود شدند. نام «حتشپسوت» در دوران حکومت که «تحوتموس سوم» که جانشین و بعدها از بزرگترین فراعنه مصر بود، از بناها پاک شد. به این ترتیب تصویر این زن از بناهای تاریخی جدا شد و مجسمه ها و آثارش ویران شد.

با این وجود، پس از یک بازسازی اساسی در قرن بیستم میلادی، معبد عظیم «حتشپسوت» که در «دیر البحری» واقع شده است، هنوز پابرجا بوده و در زیر صخره های قرمز پناه گرفته است. این شگفتی معماری که با زیبایی خود دنیای باستان را مجذوب خود کرد، گواهی بر شکوه «حتشپسوت» است.

زنی که شاه شد

«حتشپسوت» در حوالی 1507 پیش از میلاد متولد شد. پدر او «تحوتموس یکم» و همسر سلطنتی اعظم پدرش، ملکه «اهمسه» بود. «حتشپسوت» طبق سنت مصر باستان با «تحوتموس دوم» برادر ناتنی اش و ولیعهد ازدواج کرد. «تحوتموس دوم» در جوانی درگذشت و پسر دو ساله ای که از همسر دومش داشت به عنوان ولیعهد باقی ماند. این کودک برای فرمانروایی بیش از حد کم سن بود، بنابراین «حتشپسوت» به جای او حکمرانی کرد.

«حتشپسوت» به تدریج نقش خود را از ملکه نایب السلطنه به فرعون تمام عیار تبدیل کرد.

وقتی «تحوتموس سوم» بزرگتر شد به قائم مقام این زن تبدیل شد اما «تحوتموس سوم» تا پس از مرگ «حتشپسوت» در حدود سال 1458 پیش از میلاد نتوانست به عنوان فرعون حکمرانی کند.

در دوران حکمرانی «تحوتموس سوم» بود که روند پاک شدن نام «حتشپسوت» از تاریخ آغاز شد. هزاران سال بعد، باستان شناسان قطعات را دوباره کنار هم قرار دادند تا جایگاه «حتشپسوت» را در تاریخ بازگردانند.

معبدهای میلیون ساله

«حتشپسوت» در طول «پادشاهی نوین» یکی از نخستین فرعون هایی بود که بناهایی به اصطلاح «معبدهای چند میلیون ساله» را در کرانه غربی نیل ساخت. پنج قرن قبل یعنی در عصر «پادشاهی میانه» این فرعون «منتوهوتپ دوم» بود که نخستین معبد خاکسپاری را در این مکان بنا کرد.

احتمالا «حتشپسوت» با الهام از «منتوهوتپ دوم» مجتمع عظیم خود را در دامنه یک صخره جایی که با نام «دیرالبحری» شناخته می شود، بنا کرد. این مکان به «حاثور» الهه حفاظت از مردگان مصر باستان وقف شده بود.

فرعون ها در چنین معبدهایی بعد از مرگ ستایش می شدند. با این حال مومیایی آنها در مکانی دیگر یعنی در تالارهای تدفین شخصی واقع در «دره پادشاهان» دفن می شدند. «معبدهای میلیون ها سال» علاوه بر اینکه برای مراسم های تحریمی سطلنتی مورد استفاده قرار می گرفتند، محل برگزاری مراسم های آیینی دیگر نیز بودند. از بین تمام معبدها ترحیمی، معبد «حتشپسوت» سازه اصلی مجتمع واقع در «تبای» بود.

ساخت و ساز این معبد حدود 15 سال به طول انجامید و تحت نظارت «سنموت» یک مقام عالی رتبه و مورد علاقه فرعون انجام شد. این ساختمان باشکوه دارای رمپ ها و حیاط هایی مانند معبد «منتوهوتپ» در مجاورت بود اما «سنموت» چند نوآوری را برای ایجاد ساختمانی با شکوه و بی نظیر ارائه کرد.

بیشتر معبدهای مخصوص گرامیداشت که در «پادشاهی نوین» ساخته شدند، از تالارهای تشکیل شده است که با دروازه هایی از هم مجزا شده اند. نمونه های مشابه را در «اقصر» و «کرنک» میتوان دید. این در حالی است که معبد «حتشپسوت» اطراف یک گذرگاه مرکزی ساخته شده است. شاید امروزه دیوارها و حیاط های معبد «حتشپسوت» تاحدی ساده به نظر برسند اما در عصر او این معبدها رنگارنگ بودند و در اطراف آنها باغ های سرسبز و مجسمه و کتیبه قرار داشت. در هر یک از این آثار تزئینی پیامی مذهبی و سیاسی نوشته شده بود.

طراحی معبد

طراحی معبد «حتشپسوت» با دقت انجام شده بود. واضح تر از همه، این مکان کاملاً با معبد آمون در کرنک واقع در آن سوی ساحل نیل در یک راستا قرار داشت. علاوه بر این، راستای شرقی غربی گذرگاه مرکزی معبد حتشپسوت منعکس کننده مسیر روزانه خورشید یا طبق باورهای آن دوران، مسیر خدای «رع» بود.

معبد «حتشپسوت» همچنین با «دره پادشاهان» که در غرب آن قرار دارد، هم راستا بود. گورستان سلطنتی «دره پادشاهان» توسط پدر حتشپسوت، «تحوتموس یکم» افتتاح شده است. در واقع، مقبره KV20 که محل دفن «حتشپسوت» و «تحوتموس یکم» است، در یک خط مستقیم نسبت به عبادتگاه آمون که درونی ترین اتاق معبد حتشپسوت است، قرار دارد. برخی از کارشناسان این فرضیه را مطرح کرده اند که در طراحی اولیه هدف این بود که مقبره KV20 به عبادتگاه آمون از طریق یک تونل در دل صخره متصل شود اما کیفیت پایین سنگ مانع از اجرای این طرح شده است.

نرده های سنگی در کنار سطح شیبدار مرکزی قرار داشتند و در کنار آنها نیز مجسمه های شیرهای سنگی با ابهت قرار داده شده بود. در طراحی این معبد یک ستون حیاط اول و دوم را از هم جدا میکرد. برای مورد توجه نشان دادن ارادت حتشپسوت، نقش برجسته هایی، دو ابلیسک عظیم را در مسیر رسیدن به معبد آمون در کرنک نشان می دهند.

در اطراف حیاط دوم نقش برجسته های معروفی وجود دارد که یک گروه تجاری را نشان می دهد که حتشپسوت به سرزمین «پونت» فرستاده است. درختان «مُر» از این سفر آورده شد و در اطراف معبد کاشته شد. صمغ این درختان بعدا در مراسم های آیینی معابد مورد استفاده قرار گرفت.

بیست و چهار «اوزیریدس» عظیم الجثه (مجسمه های فرعون حتشپسوت در قامت ازیریس، خدای زندگی پس از مرگ) در ورودی حیاط سوم قرار داشتند. این حیاط که بالاترین حیاط این مجموعه بود، دارای عبادتگاه هایی بود که به یک فرقه سلطنتی اختصاص داشت.

در بخش مرکزی این حیاط، داخلی ترین تالارهای معبد قرار داشت که در حقیقت یک معبد مختص «آمون رع» بود.

عبادتگاه «آمون رع» محل اصلی مراسمی بود که هر سال در تبای برگزار میشد «جشنواره زیبای دره» قدمت این جشن به «پادشاهی میانه» بر می گردد و در زمان حتشپسوت به اوج رسید. نقش برجسته هایی که به شدت مخدوش شده اند و در حیاط بالایی معبد حتشپسوت قرار دارند، این جشن ها را به تصویر می کشند. در ماه دوم از فصل برداشت در اوایل تابستان، فرعون گروهی متشکل از اشراف زادگان، کاهنان، رقصندگان و سربازان را رهبری می کرد که تصویر آمون را همراه داشتند و مسیر را از معبد کرنک شروع می کردند، از نیل عبور می کردند و از معابد خاکسپاری بازدید می کردند.

پس از درگذشت حتشپسوت روند مخدوش شدن و تخریب تمام مجسمه ها، بناهای یادبود و تصاویر او از جمله تصاویر او در معبدش در دوران حکومت «تحوتموس سوم» آغاز شد. با این حال «معبد حتشپسوت» در کرانه غربی رود نیل به عنوان گواهی از یک فرعون زن که آن را بنا کرد، پابرجا باقی ماند.