فتح معروف ترین کوههای کشور ایران در فصل بهار

فصل بهار و خصوصا خرداد ماه، بهترین زمان برای طبیعت گردی و سفر به دل کوهها است. در این زمان، طبیعت در زیباترین حالت خود قرار داشته و با دیدنی های بیشمارش، گردشگران را به وجد می آورد. کوهنوردی هم یکی از تفریحات جالبی بوده که مورد توجه علاقمندان به طبیعت هست و به جز زمستان ها، در بهار هم عده ای رهسپار کوهها شده تا بتوانند تجربه ای متفاوت را از کوهنوردی به گنجینه تجربیات خود بیفزایند. ایران یکی از کشورهایی بوده که از کوهها و قله های متعددی شکل گرفته و از طریق آنها، زیبایی طبیعت خود را به کمال می رساند. با ما در مقاله معروف ترین کوههای کشور ایران همراه شده تا شما را با شماری از دیدنی ترین کوههای کشور ایران آشنا نماییم.

دماوند

دماوند کوهی در شمال ایران و استان مازندران بوده که بلندترین کوه ایران و غرب آسیا، بلندترین آتشفشان آسیا و سومین آتشفشان مرتفع در نیمکره شرقی است. دماوند در پاره مرکزی رشته کوه البرز در جنوب دریای خزر جای دارد. این جاذبه طبیعی به هنگام صاف و آفتابی شدن هوا، از شهرهای تهران، ورامین، قم و همچنین کرانه های جنوبی دریای خزر قابل رویت است و در صورتی که هوا کاملا پاک، صاف و بدون غبار باشد، امکان مشاهده قله دماوند از بخش هایی از ترکمنستان در نزدیکی دریای خزر، سواحل چمخاله و کیاشهر در استان گیلان، کوهستان کرکس و ارتفاعات نطنز در استان اصفهان، کوهستان الوند در تویسرکان همدان و بخش هایی از جنوب شهرستان ابهر در استان زنجان نیز وجود دارد.

کوه دماوند در تاریخ سیزدهم تیر سال 1387 به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این کوه همچنین از سال 1381 به عنوان اثر طبیعی ملی در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفت. در اساطیر ایران نیز از دماوند یاد شده و شهرت آن بیش از هر چیز به این سبب است که ضحاک در آن به بند کشیده شد. در آثار ادبی فارسی فراوان به این اسطوره و به طور کلی کوه دماوند اشاره شده است. ارتفاع نسبی دماوند که با اندازه گیری ارتفاع قله نسبت به پست ترین دره بین این قله و نزدیکترین قله مرتفع تر تعیین می شود، 4667 متر است که دماوند را در رده دوازدهم در میان بلندترین قله های دنیا از نظر ارتفاع نسبی قرار می دهد.

کمینه دمای هوا در ارتفاعات دماوند تا 60 درجه زیر صفر (در زمستان) و تا یکی دو درجه زیر صفر (در تابستان) پایین می آید. سرعت توفان هم در دماوند گاهی از 150 کیلومتر در ساعت می گذرد. سرعت باد در کوهپایه ها گاه به هفتاد کیلومتر در ساعت می رسد و بیشتر بادها از غرب و شمال غربی می وزند. میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند 1400 میلیمتر در سال بوده و بارش در ارتفاعات معمولا به صورت برف است. فشار هوا در قله دماوند هم نصف فشار هوا در سطح دریا هست.

در ارتفاعات مختلف کوه دماوند گیاهان فراوان و گوناگونی می رویند که برخی از آنها عبارتند از: کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی. در ارتفاع 3200 تا 3500 متری هم علف و بته های بلند و خاردار و به هم پیوسته وجود دارند. برخی از انواع بته های خاردار دماوند عبارتند از کلاه میرحسن دماوندی، خارپشتی، گونه های هزارخار (مانند گون)، بته های بنفش رنگ اسپرس پشته ای و گچ دوست گل سنگی.

این منطقه به دلیل موقعیت ویژه که از شمال به جنگل و از جنوب به کوههای هم مرز کویر مشرف بوده، میزبان انواع مختلفی از جانوران است. جانوران شکارچی چهارپا مثل روباه، شغال، سگ و گرگ در پیرامون دماوند پراکنده اند. این جانوران تا ارتفاع 4000 متری کوه دماوند هم دیده می شوند. در این منطقه خرس وجود دارد اما بیشتر در غرب و شمال دیده می شود و از ارتفاعات بلند دوری می کند. جانوران گیاهخوار مثل کل و بز، قوچ و میش، گراز و خرگوش هم در این منطقه به وفور به چشم می خورند. از پرندگان شکارچی عقاب طلایی و جغد را میتوان نام برد. دیگر پرندگان این منطقه هم تیهو، کبک، بلدرچین، سینه سیاه و طوطی دارکوب هستند. برای رسیدن به قله دماوند، راههای مختلفی وجود داشته که شناخته شده ترین آنها این جبهه ها هستند:

• جبهه شمالی: مسیر صعود این جبهه از میان دو یخچال سیوله (سمت راست) و دوبی سل (سمت چپ) صورت می گیرد. مسیر شمالی از سنگ بزرگ واقع در جنوب غربی روستای ناندل شروع می شود. این مسیر دو جان پناه در ارتفاع های 4000 متر و 4700 متر دارد. ابتدای مسیر دشت ناندل بوده و مسیر قبل و بعد از جان پناه 5000 با دست به سنگ همراه است. این مسیر به غیر از گوسفندسرای ابتدایی، آب آشامیدنی ندارد و در قسمت های پایانی شیب زیادی داشته که منجر به سنگینی کوله و سختی صعود می گردد.
• جبهه شمال شرقی: مسیر شمال شرقی به نسبت مسیرهای دیگر طولانی تر است. این مسیر از روستای حاجی دلا در شمال قله آغاز می شود و پس از عبور از گوسفند سرا و دشت چمن به جان پناه تخت فریدون می رسد و پس از جان پناه تخت فریدون هم با تراورس یخچال عروسکا در انتهای مسیر با یال شمالی یکی شده و به قله می انجامد. برگشت از مسیر شمال شرقی معمولا به علت وجود شن اسکی بزرگ از سمت روستای گزنه و منطقه استله سرانجام می گیرد.
• جبهه غربی: مسیر غربی از پارکینگ در ارتفاع حدود 3400 متر آغاز می شود و پس از حدود 3 ساعت کوهپیمایی به پناهگاه سیمرغ می رسد و با ادامه مسیر بر روی یال غربی به قله منتهی می شود. در پناهگاه سیمرغ آب وجود دارد و شیب انتهای مسیر غربی هم به نسبت زیاد است.
• جبهه جنوبی: از سمت جنوب شرقی کوه. پلور، رینه، گوسفندسرا و بارگاه سوم در این مسیر قرار می گیرند. رایج ترین و پرترددترین مسیر صعود به دماوند مسیر جنوبی است. کوهپیمایی این مسیر از مکانی موسوم به دوراهی آغاز می شود که در آن راه خاکی به سمت مسجد از مسیر آسفالت وصل کننده پلور و رینه جدا می گردد. پس از عبور از مسجد و گوسفندسرا، به بارگاه سوم می رسد و پس از آن با صعود از یال مستقیم جنوبی و عبور از کنار آبشار یخی، به تپه گوگردی و در نهایت قله می انجامد. پاکوب های این مسیر به علت تردد بالا بسیار واضح بوده و همچنین درگیری با سنگ در این مسیر وجود ندارد.

علم کوه

علم کوه کوهی واقع در شمال ایران بوده و دومین کوه بلند ایران پس از دماوند است. علم کوه در پاره مرکزی رشته کوه البرز در منطقه تخت سلیمان جای دارد. این کوه از دیدگاه تقسیمات کشوری، در شهرستان کلاردشت در استان مازندران قرار گرفته است. بیشتر شهرت این کوه به خاطر دیواره ای بوده که در دامنه شمالی آن واقع است و دارای فنی ترین و سخت ترین مسیرهای سنگ نوردی و دیواره نوردی در ایران هست. علم کوه یکی از آثار طبیعی ملی ایران و منطقه ای شامل قله علم کوه، دومین قله مرتفع ایران و کوهپایه آن است که با مساحتی بالغ بر 4077 هکتار با حکم شماره 222 مورخ 21 خرداد 81 شورای عالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران پیوست.

گونه های جانوری شاخص این مورد از معروف ترین کوههای کشور ایران شامل کل و بز، خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، کبک دری و معمولی بوده و گونه های گیاهی هم شامل ارس خزنده، گیاهان بالشتکی نظیر کلاه میرحسن، چوبک و گون هستند. علم کوه با داشتن قله های مرتفع، یخچال ها، دیواره های صعب العبور و چشم اندازهای طبیعی همه ساله مورد توجه گردشگران، کوهنوردان و صخره نوردان قرار می گیرد. با توجه به ارتباط علم کوه با کوههای اطراف و وجود دیواره و گرده، برای رسیدن به آن راههای بسیاری وجود دارند. مسیرهای رایج صعود به علم کوه را هم میتوان به دو مسیر کوهپیمایی جنوبی، یک مسیر کوهنوردی شمالی و یک مسیر دیواره نوردی تقسیم بندی کرد.

• مسیر جبهه جنوبی: مسیر کوهپیمایی که از رودبارک آغاز می شود و با گذر از ونداربن، تنگ گلو و حصار چال از سمت جنوبی به قله علم کوه می رسد، ساده ترین مسیر صعود به قله است که معمولا با شب مانی در دشت حصار چال همراه است.
• مسیر جبهه شمالی: مسیر کوهپیمایی شمالی هم از رودبارک آغاز می شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم چال و گردنه سیاه سنگ از سمت شرق به قله علم کوه می رسد. این مسیر یکی از سخت ترین مسیرهای کوهپیمایی در ایران محسوب می شود و غالبا با یک شب مانی در پناهگاه سرچال همراه است.
• مسیر دیواره شمالی: مسیر دیواره نوردی هم از رودبارک آغاز می شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم چال و دیواره شمالی به قله می رسد که با توجه به تعدد مسیرهای دیواره علم، صعود متفاوتی خواهد بود.
• مسیر گرده آلمان ها: مسیر کوهنوردی که از رودبارک آغاز می شود و با گذر از ونداربن، پناهگاه سرچال، علم چال و گرده آلمان ها دقیقا از سمت شمال به قله علم کوه می رسد. این مسیر از لحاظ زمانی کوتاه تر از مسیر سیاه سنگ است ولی نیازمند ابزار فنی هست و مانند آن، غالبا با یک شب مانی در پناهگاه سرچال همراه است.

سبلان

اگر در ایران زندگی می کنید، نیازی نیست تا برای بودن در طبیعت رویایی از کشور خارج شوید. کافی است سری به قله سبلان اردبیل بزنید تا از آب و هوای دلچسب این منطقه لذت ببرید. سبلان که از جاذبه های گردشگری پرطرفدار ایران محسوب می شود، هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را در بطن خود جای می دهد. سبلان به زبان ترکی ساوالان نیز خوانده می شود. سبلان که لقب سومین کوه مرتفع در کل کشور ایران را از آن خود کرده، با غرور خاصی در بین دیگر قله ها سر به فلک کشیده است.

موقعیت جغرافیایی قله سبلان در بخش شمال غربی کشور به ثبت رسیده و استان اردبیل میزبان آن هست. سبلان در واقع کوهی آتشفشانی بوده که اکنون خاموش و در مرحله ای به نام فومرولی در علم زمین شناسی است. دریاچه ای که در نوک قله سبلان اردبیل بچشم می خورد هم زبان قاصر از بیان زیباییش هست. ارتفاع این قله به 4811 متر می رسد. یکی از جاذبه های گردشگری که قله سبلان اردبیل در دل خود جای داده و عده زیادی را به این منطقه می کشاند، چشمه های آب گرم بوده که حال و هوایی خاص را به گردشگری در طبیعت این منطقه می بخشند.

افرادی که به اسکی علاقمندند هم می توانند در فصل مناسب در پیست اسکی با نام پیست اسکی آلوارس لحظات مهیجی را تجربه کنند. این کوه از نظر زرتشتیان محلی است که در آن بعثت پیامبر رخ داد. همچنین، این کوه لقب کوه مقدس در کل ایران را از آن خود کرده و در نظر ساکنانش بسیار باارزش هست. دریاچه ای که روی کوه سبلان قرار گرفته، آینه ای برای نشان دادن تصاویر زیبای ابرها و پرنده های بالای کوه است. اگر اهل کوهنوردی باشید و به ارتفاع 4811 متری از این قله دست یابید، این دریاچه شما را شیفته خود خواهد کرد. عمیق ترین جای این دریاچه حدود 40 متر هست. چشم انداز آن هم در هر فصلی زیبایی خاصی را به گردشگران ارائه می دهد؛ در زمستان سفیدپوش و در تابستان زلال.

در این منطقه گونه های گیاهی مختلفی وجود دارند که تم آن را بوجود آورده و زیبایی منحصر بفردی را بدان هدیه کرده اند. از این پوشش و گونه های گیاهی میتوان به زنبق، خشخاش، گل سرخ، تیره نعناع، نباتات مرغ، شب بو، نخود و درختچه های چای و بادام کوهی اشاره کرد. پوشش گیاهی خاص این منطقه باعث شد تا عسل سبلان به یکی از برترین و خوش طعم ترین عسل های ایران تبدیل شود.

کوه سهند

سهند بعد از سبلان یکی از بزرگترین و مهمترین کوههای آذربایجان و همچنین از معروف ترین کوههای آتشفشانی و خاموش ایران است. قله آتشفشانی خاموش سهند میان جلگه آذربایجان قد علم کرده و این کوهستان خاموش که به آرارات، البرز و سبلان شباهت دارد، بین دو توده خروجی البرز و ارمنستان بوجود آمده است. ارتفاع متوسط کوه سهند 1400 تا 2200 متر بوده، در تمام سال پوشیده از برف است و در دامنه های آن هم همیشه گل لاله، ریحان و لاله واژگون وجود دارد.

کوهستان سهند از مجموعه کوههای آتشفشانی تشکیل شده که دریاچه کوچکی که خاص این کوهستان هاست، در دامنه های آن به چشم می خورد. کوه سهند با 130 هزار هکتار مراتع ییلاقی علاوه بر سرسبزی، دارای گونه های گیاهی خوش خوراک مثل شبدر و یونجه بوده و دامنه های آن مرتع و چراگاه بسیار مناسبی برای دام های دامداران، ایلات و عشایر منطقه است. دامداران منطقه و عشایر استانهای آذربایجان شرقی و غربی هر سال برای ییلاق و تعلیف دام به دامنه های این مورد از دیدنی ترین کوههای کشور ایران کوچ می کنند.

دامنه های این کوه به علت داشتن گل های فراوان بهترین محل جهت تولید عسل بوده و عسل تولید شده در این منطقه از شهرت ویژه ای برخوردار است. سرمای زیاد در طول مدت زمستان و برف زیاد در این کوه مانع رشد درختان و درختچه ها شد ولی تیره های مختلف گیاهی که همگی به صورت علفی پایا و یک ساله هستند، در مراتع و چمنزارهای سهند به وفور یافت می شود. ناحیه کوهستانی سهند از آب و هوایی سرد برخوردار است و میزان بارش باران در این منطقه بین 300 تا 600 میلیمتر در سال هست.

میتوان گفت منطقه سهند از نظر تقسیم بندی آب و هوایی در ردیف مناطقی بوده که ارتفاع آنها بیش از 2000 متر است. از این رو، تابستان های ملایم و زمستان های سرد و طولانی از خصوصیات آن هست. این کوه پذیرای کوهنوردان در فصل های بهار و تابستان است. پیست اسکی سهند در مسیر تبریز به بستان آباد و بعد از گذشتن از روستاهای سعیدآباد، ایرانق، متنق و ثمرخزان هم در طول فصل زمستان فعال هست.

کوه دنا

دنا بلندترین و بزرگترین چین خوردگی رشته کوه زاگرس محسوب می شود و دارای خط الراسی به طول تقریبی 90 کیلومتر است. نام این کوه برگرفته از شهری باستانی دهنار (ده انار) در دامنه غربی جنوبی کوه بوده که آثار ویرانه های آن در نزدیکی روستاهای خونگاه و دشت رز شهرستان دنا مشهود است. رشته کوه دنا در استان های اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد واقع شده و یکی از 1515 قله بسیار برجسته جهان به شمار می رود. رشته کوه دنا 52 قله بالای 4000 متر داشته و بیشترین مجموعه قله های بالاتر از 4000 متر در ایران به این رشته کوه تعلق دارد. در قله کوه دنا که تغییرات دما معمول است، افت دما تا 25 درجه سانتیگراد در زمستان دور از انتظار نیست.

افسانه معروف شاهنامه در خصوص دنا اینطور روایت می گردد که هنگامی که کیخسرو متوجه شد که مرگش نزدیک است، شخصی گمنام به نام لهراسب را جانشین خود معرفی کرد و بعد از آب تنی در چشمه بشو (میشی) به سوی ارتفاعات دنا رهسپار گردید. در بین سرداران کیخسرو، سرداری بی باک به نام بیژن از لهراسب حمایت نکرد و با سی مرد دلاور به سوی کیخسرو و ارتفاعات دنا رهسپار شد. کیخسرو بیژن و مردان جنگی همراه با او را پند به اطاعت از لهراسب داده و آن را پیام ایزدی خواند اما بیژن آن را نپذیرفت.

کیخسرو از طریق دامنه های دنا و سپس کوه آسمانی وارد غاری شده و در آنجا ناپدید گردید. این غار هم اکنون به نام غار کیخسرو مشهور هست. بیژن و دلاوران همراه او در راه بازگشت گرفتار برف و بوران شده و راه را گم می کنند و در نتیجه، از هم جدا می شوند. سی مرد دلاور در ارتفاعات دنا بر اثر سرما یخ زده و همگی مرده و از آنها تندیس های یخی بجا می ماند. از آن پس هم به آن منطقه سی سخت و گردنه آن را بیژن می گویند. بیژن نیز که در گردنه از دلاوران همراه خود جدا شده بود، به سوی ارتفاعات دنا می رود و در بین راه جان به جان آفرین تسیلم می کند. از آنجا که محل دقیق مرگ او مشخص نیست، به سه قله که احتمالا محل مرگ اوست، بیژن 1 و 2 و 3 می گویند.

منطقه حفاظت شده دنا هم شامل اکوسیستم، گونه ها و تنوع ژنتیکی چشمگیری در سطح جهانی است. دنا جایگاه طیف گسترده ای از گونه های گیاهی و چندین گونه در معرض خطر و بومی پستاندار است. گونه های بلوط در ارتفاعات و پسته و بادام در ارتفاعات پایین تر یافت می شوند و همچنین گزنه ها، درختان گردو و گلابی در این منطقه زیست محیطی پراکنده شده اند. انواع مختلفی از جانوران هم از جمله خرس قهوه ای، عقاب، گرگ، کاراکال، سیاه گوش و پلنگ و بز وحشی در این منطقه زندگی می کنند.

از سوی دیگر بسیاری از رودخانه های بزرگ ایران از این منطقه سرچشمه گرفته و به خلیج فارس و دریای عمان سرازیر می شوند. دنا در مرز سه استان غربی کشور واقع شده و در سال 2006 میلادی تعداد ساکنانش 27197 نفر تخمین زده شده اند. ذخیره گاه زیست کره دنا هم که یکی از بهترین ذخیره گاه های زیست کره ایران بوده، اکثر قریب به اتفاق مردمش به شیوه عشایری زندگی می کنند.

اشترانکوه

اشترانکوه مشهور به آلپ ایران، بلندترین نقطه استان لرستان بوده و در بین شهرستان های ازنا و الیگودرز جای دارد. بلندترین قله این رشته کوه به نام سن بران با ارتفاع 4150 متر بوده و یکی از 1515 قله بسیار برجسته جهان به شمار می رود. این رشته کوه سرچشمه یکی از سرشاخه های اصلی رود دز به نام ماربره بوده که در دوره کوهزایی آلپی جدید ایجاد شده است. قله های بلند و پر برف، دره های ژرف و طولانی، رودهای دائمی، پوشش گیاهی و جانوری بسیار متنوع و روستاهای کوهپایه ای از جمله ویژگی های اشترانکوه بوده که به سبب بلندی در شعاع 100 کیلومتری به خوبی پیداست. این رشته کوه در حدود سال 1340 از لحاظ گونه های جانوری و گیاهی جزو مناطق حفاظت شده و در سال 1348 هم جزو محیط زیست جهانی قرار گرفت.

از گونه های جانوری آن میتوان به خرس قهوه ای، کفتار راه راه، گرگ، شغال، روباه، گراز، بز کوهی، قوچ، گربه وحشی، گربه جنگلی، سنجاب درختی، مار قیطانی و از پرندگانش هم میتوان به عقاب، کبک، جغد، اردک و شاهین اشاره نمود که همگی تحت حفاظت محیط زیست هستند. در اشترانکوه پسته کوهی به فراوانی یافت می شود و پوشش گیاهی متنوع آن اعم از گون، ریواس و استپ ها در شیب ملایم بعضی نقاط و گل های طبیعی و خودرو محل مناسبی برای جانوران بوده که در آن زاد و ولد کرده و از آنان تغذیه می کنند. اشترانکوه پذیرای کوهنوردان، گردشگران و زمین شناسانی از اقصی نقاط کشور و خارج از کشور بوده که برای تفریح، ورزش و پژوهش علمی مراجعه نموده اند.

شیر کوه

شیر کوه قله ای در شهرستان تفت از توابع استان یزد است. قله شیر کوه یکی از 1515 قله بسیار برجسته جهان به شمار می رود. گرچه از نظر تقسیم بندی کوههای منفرد ایران از آن یاد شد اما در حقیقت بخشی از رشته کوه مرکزی هست. ارتفاع بلندترین نقطه آن هم از سطح آب آزاد در حدود 4075 متر است. قله شیر کوه از شهر یزد به وضوح قابل مشاهده بوده و اصلی ترین مسیر صعود به آن از طریق روستای ده بالا در 20 کیلومتری تفت هست. این قله در فصل زمستان سرد و پوشیده از برف است.

برای رسیدن به شیرکوه باید به شهر تفت در سی کیلومتری یزد و از آنجا به منطقه ای ییلاقی به نام ده بالا رفت که 2600 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. پیمودن این مسیر حدود یک ساعت و نیم طول میکشد. شیرکوه بلندترین ارتفاع استان یزد را دارا بوده و یکی از منابع تامین آب روستاهای اطراف تفت، یزد و مهریز هست. شیرکوه همچنین یکی از نقاط سردسیر و خوش آب و هوای استان بوده و بیشتر توانمندان یزدی ویلایی در روستاهای اطراف این کوه دارند. به نظر می رسد که وجه تسمیه این کوه به دلیل شباهت آن به یک شیر خفته است.

شیرکوه از یک زیربنای گرانیتی تشکیل یافته که سن آن در میان زمین شناسان پیوسته مورد بحث و گفت و گو بوده است. بر روی این زیربنای گرانیتی بیش از 1000 متر سنگ آهک و دولومیت که به دوره کرتاسه تعلق دارند، قرار گرفته است. بخش بزرگی از این تشکیلات آهکی به ویژه در نواحی جنوبی شیرکوه فرسایش یافته و از میان رفته است. در نتیجه، زیربنای گرانیتی در پهنه وسیعی نمایان گشته و در دسترس مطالعه قرار گرفته است. در زیر رسوبات دولومیتی و آهکی کرتاسه هم چند لایه سرخ رنگ دیده می شود که از جنوب به شمال مرتبا بر ضخامت آنها افزوده می گردد.

در حاشیه جنوبی این کوهستان، تشکیلات آذرین خروجی که به اواخر دوران سوم و دوران چهارم تعلق دارند، ظاهر می گردند. در کنار این تشکیلات، موادی که از فرسایش سطحی حاصل شده و به دوره پلئیستوسن تعلق دارند، رفته رفته در بستر سفلای دره ها و در دشت های اطراف کوهستان تهنشین شده اند. همزمان با تشکیل این رسوبات، لایه هایی از تراورتن نیز در این منطقه بوجود آمده است. مواد فرسایشی و تراورتن های یاد شده جوان ترین تشکیلات زمین شناسی این منطقه محسوب می شوند و در حاشیه شمالی شیرکوه نمایانند.

کوه بینالود

رشته کوه بینالود به طول تقریبی 144 کیلومتر در شمال شرقی ایران، در امتداد شرق رشته کوه البرز و در استان خراسان رضوی به صورت شمال غرب به جنوب شرق قرار دارد. این رشته کوه به مانند مرزی بین دو دشت قرار گرفته که یکی نیشابور و دیگری مشهد و چناران است. افراد محلی به آن بینالوت یا بنلی نیز می گویند. بینالود واسطه ای است میان کوههای پاروپامیسوس و کوههای البرز و از این لحاظ اهمیت ویژه ای دارد. این منطقه زلزله خیز و در معرض فعالیت های زمین ساختی است. در بینالود معادن متعددی تاسیس شده که کانی ها و سنگ هایی از قبیل فیروزه از آنها استخراج می شود. منابع فلز کرومیت نیز در این کوهها یافت می گردد.

دامنه های بینالود از پوشش گیاهی مناسبی برخوردار است و گیاهان خودروی زیادی در منطقه وجود دارند از قبیل گون، ریواس، آویشن، زرشک کوهی، تمشک دم گاو، زیره کوهی، گلپر و موسیر. به دلیل وجود همین تنوع گیاهی، منطقه دارای پوشش جانوری مناسبی نیز هست و حیواناتی مانند قوچ، میش، عقاب شاهی، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، مارهای سمی و غیرسمی را میتوان در این ناحیه مشاهده کرد. ریواس از معروف ترین گیاهان خودروی این رشته کوه به شمار می رود. در بخش شمال غربی بینالود هم پوشش درختچه های ارس دیده می شود. برف و یخ حاصل از بارش های زمستانه و بهاره غالبا تا اوایل فصل تابستان در قله ها باقی می ماند.

از دیدگاه اقلیمی، نتایج حاصل از بکارگیری روش دومارتن نشان می دهد که بینالود و محدوده مورد مطالعه، آب و هوای سرد و نیمه خشک دارد و میانگین دمای سالانه 13 درجه و حداکثر و حداقل دمای منطقه نیز به ترتیب 34/4 و منفی 7/7 درجه سانتیگراد است. میانگین بارندگی سالانه نیز 320 میلیمتر هست. بینالود داستان ها و افسانه های زیادی را به خود دیده است؛ از آشیانه سیمرغ گرفته تا غار ابراهیم ادهم. آورده اند که ابراهیم ادهم، عارف سرشناس حدود هفت سال در غاری میان کوههای بینالود اقامت داشته و به مناجات عارفانه مشغول بوده است. نقل هست که وی بعد از این مدت، به قصد رفتن به مکه سفر خود را شروع می کند و در همان مکان دار فانی را وداع گفت. صعود به قله بینالود عموما از دو جبهه شمالی و جنوبی انجام می شود.

• جبهه شمالی: شامل یال فریزی، دره سیب و جان پناه ایمانی و جان پناه مدرس بوده و مبدا آن روستای فریزی از توابع شهرستان گلبهار است.
• جبهه جنوبی: از روستای صومعه در 20 کیلومتری نیشابور آغاز شده و از مسیر کتل نردبان و جان پناه دو شهید انجام پذیر است.

کوه تخت سلیمان

تخت سلیمان ناحیه ای کوهستانی در ارتفاعات دور کلارستاق است که در استان مازندران قرار دارد و با مساحتی بالغ بر 4077 هکتار طی مصوبه شماره 222 شورای عالی حفاظت محیط زیست در تاریخ 1381/3/21 به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست و ثبت ملی شد. این منطقه بخشی از رشته کوه البرز بوده و مشتمل بر 45 قله اصلی است. در خصوص ریشه نام این منطقه، روایات مختلفی ذکر شده که غالب آن منسوب به دوران زندگی سلیمان هست. این افسانه ها بیشتر به علت وجود الوارهایی که در بالای قله دیده شده، بوجود آمده اند.

بنابر یکی از روایت های محلی که نسل به نسل در بین اهالی منطقه منتقل شده، سلیمان به خواستگاری بلقیس رفت. بلقیس از سلیمان خواست برای شب زفاف، حجله گاهی را در مکانی که از همه نقاط بلندتر و سردتر باشد، محیا کند. سلیمان همه جانوران را مامور کرد که به جستجوی سردترین نقطه بروند. شب هنگام همه جانوران جز هدهد بازگشتند و خبر دادند که نتوانستند بلندترین و سردترین نقطه را بیابند. آن شب از هدهد خبری نشد و روز بعد، هدهد ساعتی بعد از طلوع خورشید مراجعت کرد و خبر آورد که به مکانی برخورده که از همه جا بلندتر و سردتر بوده و از سرما بال هایم یخ بست. ناچار آن شب را با مرارت در آنجا بسر بردم و پس از تابش آفتاب و باز شدن یخ های بال هایم خود را به اینجا رساندم.

سلیمان دستور داد در آنجا قصری بنا کردند و شب زفاف را با بلقیس در آنجا بسر برد. محققان موسسه باستان شناسی، جست و جو و کاوش کتاب مقدس هم مدعی شدند که شواهد بسیار قوی از جمله تکه هایی از چوب سنگ شده وجود داشته که براساس آن، بقایای کشتی حضرت نوح در بالای این مورد از دیدنی ترین کوههای کشور ایران قرار دارد.

کوه خلنو

خلنو بلندترین نقطه استان تهران و قله ای است در منطقه البرز مرکزی به ارتفاع 4375 متر. خلنو و قله هم ارتفاع آن، آزادکوه پس از دماوند و علم کوه سومین قله بلند البرز مرکزی هستند. خلنو از جنوب به شمشک و رودبار قصران، از شمال به دره رودخانه وارنگه رود، از شرق به دشت لار و از غرب به وسیله خط الراس هرزه کوه به دره رودخانه کرج منتهی می شود. متداول ترین مسیر صعود به قله خلنو از تنگه ای در شمال روستای لالان شروع می گردد.

در انتهای این مسیر دو یال، یک گودی و زیر قله دیده شده که به آن کاسه گفته می شود. عبور از کاسه راه تابستانه قله است. یال جنوبی کاسه هم به قله ای دیگر به نام برج با ارتفاع حدود 4325 متر منتهی می شود. با ادامه مسیر بر روی خط الراسی که از برج به سمت شمال می رود و عبور از تیغه های ژاندارک میتوان به خلنو رسید. عبور از خط الراس برج خلنو به دلیل قسمت تیغه ای مسیری چالشی محسوب می شود. راه دوم، صعود به قله های سرکچال و عبور از گردنه ورزا است که از شمشک آغاز می گردد. این مسیر هم ابتدا به برج و سپس به خلنو می رسد. برخی کوهنوردان راه سومی را از سمت روستای وارنگه رود پیشنهاد داده اند.

کوه الوند

کوه الوند مشهورترین قله از قله های کوهستان الوند بوده و دلیل نامگذاری سلسله جبال الوند هم به علت وجود این قله باشکوه و حماسی است. قله الوند 3450 متر ارتفاع دارد و یکی از 101 قله بسیار برجسته جهان به شمار می رود. این کوه در فاصله صخره بزرگی جای داشته که بر همدان سایه افکنده است. این قله دارای شکافی کوچک و گود بوده که با اندکی صخره نوردی میتوان به آن دست یافت. برخی عقیده دارند که این شکاف آرامگاه سام، پسر نوح است.

رشته کوه الوند در شمال غرب به کوه خدابنده لو سنندج و کوه چهل چشمه کردستان و از جنوب شرق به بلندی های راسوند و کوه وفس اراک متصل است. جهت این کوهستان از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده و استان همدان را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می کند. این کوهستان دره های ژرف و سرسبز، چشمه ساران، چمنزاران و ستیغ های پرشماری دارد. یال آن هم حد طبیعی بین شهر همدان و تویسرکان را تشکیل می دهد. کوهستان الوند 111 امین اثر طبیعی است که سازمان میراث فرهنگی در 20 بهمن 1389 در فهرست میراث طبیعی ایران قرار داد. این کوه همچنین از مناطق حفاظت شده محیط زیست هست.

زیبایی و شکوه کوهستان الوند بهار، تابستان یا زمستان ندارد و در هر فصل از سال حسی اغواگرانه و وسوسه انگیز را به کوهنوردان و طبیعت دوستان منتقل می کند. راه صعود به این قله از مسیر دره گنج نامه، کیوارستان، میدان میشان و تخت نادر و کلاغ لان است. در میدان میشان هم پناهگاه برای استراحت کوهنوردان وجود دارد. این کوه را در متون پهلوی اروند و در اوستا ائورونت درج کرده اند. در خصوص وجه تسمیه آن هم گویند که شخصی در آن کوه مدفون است که نام او اروند بوده و کوه نیز به همین نام نامگذاری شد.

کوه هزار

کوه هزار بلندترین قله جنوب ایران و استان کرمان بوده که در بخش راین شهرستان کرمان قرار دارد. ارتفاع آن با اندازه گیری دقیق 4501 متر برآورد شده است. کوه هزار به دلیل داشتن هزار نوع گیاه گوناگون هزار نامیده شده و چهاردهمین قله مرتفع ایران و مرتفع ترین قله جنوب کشور است. روستاهای دامنه کوه هزار با آب و هوایی دلپذیر و آبشار راین که در دل این مورد از معروف ترین کوههای کشور ایران قرار دارد، در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است. هزار با مساحت 900 کیلومتر مربع، سرچشمه رودخانه تهرود هم هست. در فاصله کمی از قله، زیارتگاهی وجود دارد که به صورت سنگ چینی مربعی شکل ساخته شده و به زیارتگاه های الهه آناهیتا شباهت دارد.

مرتفع ترین منطقه مسکونی ایران، روستای باب زنگی از توابع بخش راین است که با ارتفاع 3309 متر در کوه هزار قرار دارد. چندین خانوار در این روستا سکونت دارند و مردم روستا نذورات خود را در بالای کوه ادا می کنند. مردم این روستا در تمام فصول سال در آن ساکن هستند و در فصل زمستان به دلیل بارش برف، راه ارتباطی آنها با شهر راین برای مدتی قطع می شود.