دریاچه حوض سلطان، منطقه ای دیدنی و توریستی در استان قم

یکی از جاذبه های توریستی و گردشگری استان قم، دریاچه حوض سلطان می باشد که بستر آن پر است از منابع طبیعی گوناگون؛ این دریاچه که از نظر موقعیت مکانی در بخش شمال شرقی استان قم واقع شده است، در حدفاصل 40 کیلومتری از بخش مرکزی این استان و همچنین حدفاصل 85 کیلومتری از بخش جنوبی استان تهران قرار گرفته است. این دریاچه سالانه با بازدید کنندگان زیادی از اقصی نقاط دنیا مواجه می شود که البته در حال حاضر بسته به شرایط حاکم در منطقه، کمی با ریزش مخاطب و توریست همراه بوده است. به هر حال چنانچه در ادامه این مطلب با مجله گردشگری همگردی همراه شوید، با دریاچه حوض سلطان قم بیش از پیش آشنایی پیدا خواهید کرد.

خصوصیات دریاچه حوض سلطان قم

این دریاچه به دلیل نقش حائز اهمیت خود در اکوسیستم طبیعی منطقه و همچنین داشتن ارزش هایی قابل توجه در زمینه های گوناگون کشوری از جمله صنعت توریسم ایران از جایگاه خاص و ویژه ای در سازمان محیط زیست کشور برخوردار می باشد. به همین خاطر در سال 1388 خورشیدی وقتی کارشناسان محیط زیست استان قم به آمار و ارقام رشد و یا عدم رشد گونه های مختلف گیاهی در بستر این دریاچه رجوع کردند و وضع آن را در محدوده هشدار قلمداد نمودند، بلافاصله تصمیم به صادر کردن حکم ممنوعیت شکار به مدت پنج سال در این منطقه طبیعی گرفتند. دریاچه حوض سلطان که برخی آن را دریاچه ساوه و یا حتی دریاچه شاهی نیز می نامند، از وسعت تقریبی 240 کیلومتری برخوردار است که البته در فصول بارشی سال این وسعت از عدد گفته شده نیز عبور کرده و مساحت دریاچه قدری بزرگتر می شود! آب دریاچه در گذشته یا در اثر ذوب شدن برف روی کوه های نزدیک به آن تامین می شده است و یا از طریق نزولات مستقیم آسمانی در محدوده دریاچه بوده است و به حجم آبی آن، اضافه می شده است؛

این محدوده آبی از نظر داشتن منابع طبیعی و همچنین ارزش های محیطی یکی از مهمترین مناطق موجود در استان قم به حساب می آید که این مهم در اثر مطالعات متمرکز کارشناسان و باستان شناسان بر روی موضوعاتی همچون زیست شناسی، بوم شناسی، تاریخچه دریاچه، وضعیت آب و هوا، کارآفرینی، ایجاد اشتغال و دیرینه شناسی بر روی منطقه حاصل شده است. جالب است بدانید دریاچه حوض سلطان که خود متشکل شده است از 4 قسمت مختلف یعنی دشت، سطح نمکی، اکولوژیک و باتلاق طبق نظر محققان خاک بخش میانی دریاچه از میزان نمک و شوری بیشتری نسبت به سایر خاک های پیرامون دریاچه برخوردار می باشد. لازم است بدانید این دریاچه در قسمت انتهایی خود دارای دو چاله نسبتا متوسط از نظر قطر دهانه خود، می باشند که به یکی از آن ها سلطان و به دیگری مره گفته می شود و هر دو از طریق جویی به یکدیگر متصل می شوند. همچنین این را هم باید در خصوص این جاذبه طبیعی موجود در استان قم بدانید که به وقت بالا رفتن حجم آب درونی دریاچه، آب های اضافه از طریق گرداب های شوری که در طرفین دریاچه بوجود می آیند، به قسمت های زیرین دریاچه راه پیدا کرده و سبب افزایش مساحت دریاچه در دراز مدت می گردد. از قلم نیوافتد که آب های موجود در بستر دریاچه مستقیما وارد چاله سلطان شده و آب هایی که از سوی رودخانه های شور و قره چای به طرف آن سرازیر می شوند نیز چاله مره را پر می کنند.

البته طبق گزارش فردی به نام مستوفی که بر روی چگونگی انتقال و جا به جایی آب در 2 چاله کف دریاچه تحقیق کرده است، باید اینطور بپنداریم که در وهله اول تمامی حجم آب داخل دریاچه به طرف چاله مره سرازیر می شوند و با پُر شدن چاله و بیرون ریختن آب های اضافی از آن، این آب ها به طرف چاله سلطان به مسیر خود ادامه می دهند و بعد از پر کردن چاله سلطان نیز به طرف بخش نمکی دریاچه تغییر مسیر می دهند و سپس به دریاچه نمک ریخته می شوند. طبق اظهار نظر محققان و دانشمندانی که پیرامون دریاچه حوض سلطان به مطالعه و تحقیق مشغول بوده اند، مواد ته نشین شده در کف این دریاچه ترکیبی از مارن، گچ و نمک می باشد و طبق تخمین آنان حتی تا فاصله 46 متری قسمت زیرین دریاچه نیز می توان به رسوبات نمکی دست پیدا نمود.

دریاچه حوض سلطان قم : گونه های مختلف گیاهی و جانوری در منطقه

جلبک های تک سلولی یکی از مهمترین گونه های گیاهی منطقه محسوب می شوند که می توان با بهره گیری از آنان در زمینه تغذیه دام و طیور استفاده نمود. همچنین گونه های مختلف گیاهی دیگری همچون سودا، تاق زرد، اشنان، اسفناج و درمنده بیابانی نیز در کنار دریاچه به چشم می خورند که هر کدام از نظر مصرف در صنعت داروی کشور از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار می باشند؛ از گونه های جانوری مختلفی که در منطقه دریاچه حوض سلطان رویت می شوند هم می توان به پرندگانی نظیر عقاب، لک لک، غاز خاکستری، هوبره و آنقوت و جانوران و حیواناتی مثل روباه، آهو، مورچه، عنکبوت، رتیل، موریانه، موش صحرایی، مار، سوسمار و خرگوش نام برد.

نتیجه تحقیقات انجام گرفته بر روی دریاچه حوض سلطان قم

با اینکه در فصل زمستان به دلیل تعدد بارش های فصلی آب این دریاچه حتی از میزان حجم داخلی آن نیز بیشتر می شود و تمامی مواد از جمله نمک های موجود دریاچه در قسمت های زیرین آب قرار می گیرند اما محققان و دانشمندان با تحقیقاتی که بر روی نمک این محدوده آبی انجام داده اند، متوجه شده اند که نمک این دریاچه حاوی مواد معدنی ارزشمندی همچون سدیم کلرید، سدیمم سولفات، منیزیم کلرید و منیزیم سولفات نیز می باشد که این مواد در صنایع مختلف داخلی بسیار کارآمد محسوب می شوند! جالب است بدانید از نظر مقایسه ای، میزان منیزیم استخراج شده از دریاچه نمک حوض سلطان تقریبا بین 35 تا 50 برابر همین ماده از نمک است که که در داخل آب دریا نهفته شده است و همچنین به استناد آماری که در این زمینه وجود دارد باید اظهار داشت که در هر 100 کیلوگرم نمک استحصال شده از این دریاچه استان قم، تقریبا چیزی بین 10 تا 14 کیلوگرم منیزیم حاصل می شود و بیشتر به خاطر وجود همین مواد معدنی با ارزش است که بسیاری از محققان و کارشناسان عرصه های مختلف صنعتی، این منطقه را از جمله مهمترین مناطق کل ایران به حساب می آورند.

کلام آخر

دریاچه حوض سلطان که البته دو نام دیگر نیز برای آن در کشور ما قرار داده اند، در حدفاصل 35 کیلومتری اتوبان قم به طرف تهران واقع شده است که تنها دارای یک جاده فرعی به عنوان نقطه تلاقی خود با این اتوبان می باشد. همچنین برای سهولت در امر استخراج و دستیابی به نمک دریاچه نیز مسیری خاکی در داخل آن تعبیه شده است تا هم امر بهره برداری نمک را آسان تر کند و هم مانع از گیرافتادن خودروها در باتلاق منطقه شود.