دانستنی های شهر سوخته | شهری با پیشینه ای بالغ بر 5000 سال

شهر سوخته شهری است باستانی با قدمتی چند هزار ساله که در حوالی جاده زابل به زاهدان واقع شده است. این شهر که در تاریخ 28 اسفند ماه سال 1385 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است، در گذشته های بسیار دور از مردمی برخوردار بوده است که طبق اسناد و مدارک تاریخی از مدرن ترین و پیشرفته ترین مردمان کل دنیا بشمار می رفته اند و هنوز هم یکی از نخستین جوامع انسانی معروف جهانی معرفی می شوند. اگر شما نیز همچون ما تمایل به پرده برداری از رمز و راز این منطقه باستانی و تاریخی دارید، در ادامه این مطلب با مجله گردشگری همگردی همراه شوید تا بیش از پیش با منطقه شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان آشنایی پیدا نمایید. در ادامه با تاریخچه شهر سوخته و نمونه دانستنی های شهر سوخته با ما همراه باشید.

تاریخچه شهر سوخته : موقعیت مکانی شهر سوخته

شهر سوخته منطقه ای است در حدفاصل 56 کیلومتری بخش جنوب غربی شهرستان زابل؛ این منطقه که در درست در نزدیکی جاده زابل به طرف زاهدان قرار گرفته است در استان سیستان و بلوچستان و در بخش جنوب شرقی ایران واقع شده است.

دانستنی های شهر سوخته : پیشینه شهر سوخته

شهر سوخته در حال حاضر از مهمترین شهرهای باستانی موجود در ایران است که بنا به اسناد و کُتُب تاریخی قابل استناد، نخستین بار از سوی کُلنل بیت در زمان حکومت قاجارها که وی از نیروهای نظامی ارتش بریتانیای کبیر بوده است و با دیدن حجم گسترده ای از شهر که دچار اثرات سوختگی شده است، به شدت متاثر شده و نام آن را شهر سوخته قلمداد می کند. اگر اولین فرد خارجی که از شهر سوخته بازدید کرده است را کلنل بیت تلقی کنیم؛ باید اولین کسی که از این منطقه باستانی ایرانی در ابعاد مختلف بین المللی تعریف و تمجید کرده است را سِر اورل اِشتاین (باستان شناس مجارستانی الاصل که تابعیت انگلیسی داشت) بنامیم که به گواهی تاریخ در سال 1317 هجری قمری برابر با سال 1937 میلادی به تماشای شهر سوخته استان سیستان و بلوچستان رفته و سپس از وسعت و ارزش های تاریخی و فرهنگی مردمان ایران باستان از آن موقع به بعد در محافل مختلف و گوناگون سخن وری کرده است! با ایجاد همهمه ای در دنیای باستان شناسان در خصوص پیدایش چنین شهری تاریخی و باستانی، گروهی به مدیریت مارتیسو توزی در خلال سال های 1346 تا 1357 هجری قمری راهی ایران می شوند و تحقیقات متعددی در ابعاد گسترده ای را بر روی این منطقه انجام می دهند.بنا به گزارشات بدست آمده از حجم زیاد تحقیقات بعمل آمده در منطقه باستانی شهر سوخته باید گفت این شهر در زمان خود از وسعت 280 هکتاری برخوردار بوده است که این میزان مساحت متشکل بوده است از بخش سکونتی، بخش صنعتی، بخش قبرستان و همچنین بخش ساختمان های اداری که عموما دارای ریشه های عمیق تاریخی نیز بوده اند! ناگفته نماند که بیشتر وسعت شهر سوخته را بخش سکونتی آن تشکیل می داده است و آنطور که از شواهد و قرائن معلوم است، حدودا 80 هکتار از آن تعلق گرفته بوده به اسکان و اقامت مردم شهر؛ همچنین نتیجه ای نیز مبنی بر وجود پوشش گیاهی و درختی انبوه در منطقه بدست آمده است که با قبول آن باید اظهار داشت شهر سوخته در گذشته دارای طبیعتی بکر با درختانی همچون سپید، بید مجنون و افرا بوده است و تمامی این پوشش گیاهی متنوع و سرسبز بر اثر آتش سوزی شهر، از میان رفته است.

داستانی از تاریخچه شهر سوخته و دانستنی هایی از شهر سوخته

شنیده ها حاکی از این مطلب است که شهر سوخته تقریبا در 3200 سال قبل از میلاد مسیح از طریق رودخانه ای بزرگ و پهناور به نام هامون تغذیه می شده است و مردمان این شهر نیز از آب همین رودخانه برای فعالیت های خود از جمله کشاورزی استفاده می نموده اند؛ منتها این رودخانه در اثر استفاده بی رویه ساکنین کشور افغان که بدون هیچ صرفه جویی و تدبیری برای نگهدار رودخانه در آینده از آب آن بهره ها می گرفتند، کاملا تهی و خشک شد و همین امر سبب بی آبی زمین منطقه و همچنین از بین رفتن گونه های گیاهی مختلف و به دنبال آن نیز انقراض و یا مهاجرت گونه های مختلف جانوری گردید. طبق آنچه محققان و کاوشگران از منطقه شهر سوخته بدست آورده اند، باید بپذیریم که این شهر دارای نیزارهای بسیار وسیعی نیز بوده است، چرا که مردم آن با استفاده از حصیر، وسایل مختلفی را خلق کرده بودند و به احتمال زیاد از عده ای از مردم شهر نیز بواسطه همین نیزارها، امرار معاش می کرده اند؛با استمرار در امر تحقیق و توسعه عملیات حفاری، کارشناسان و باستان شناسان توانستند در بین سال های 1376 تا 1383 هجری قمری در قبرستان منطقه سوخته استان سیستان و بلوچستان، 310 قبر را کشف و پیدا نمایند. محققان با کشف این تعداد قبر، مراحل بررسی بر روی آن ها را آغاز نموده و خیلی زود متوجه دفن کردن مردگان به 3 حالت مختلف در قبرستان شهر سوخته شدند؛ آنان دریافتند وقتی که کسی از ساکنان شهر سوخته جان خود را از دست می داده است، به هنگام خاکسپاری و درون قبر گذاشتن فرد متوفی یا ابتدا در قسمت انتهایی قبر فرشی برای وی پهن می کرده اند یا به دور جسد مرده کفن می پیچانده اند و یا پارچه را در ابتدا درون قبر پهن می کرده اند و مرده را بر روی آن قرار داده و سپس پارچه تمیز دیگری را روی آن می گذاشته اند! البته موضوع دیگری نیز در این بین توجه گروه حفاری و باستان شناسی را به خود جلب نمود که آن به خاک سپردن وسایل و اشیائی نظیر سفال، پارچه، چوب و سنگ های قیمتی همراه با جسد در قبر بوده است که قطع به یقین بیانگر فرهنگ و اعتقادات مردمان ایران باستان در آن برهه تاریخی بوده است.یکی از اشیائ تاریخی و بسیار قابل تأمل در خصوص خلق آن توسط صنعتگران شهر سوخته که از طریق حفاری در بخش های مختلف این شهرِ استان سیستان و بلوچستان بدست آمده است، می توان به ظرفی ساخته شده از سفال ناب منطقه اشاره کرد که بر روی آن تصاویر انیمیشنی حک شده است و طبق صحبت های کارشناسان و باستان شناسان مختلف جهانی می تواند آن را اولین انیمیشن جهان قلمداد نمود! این ظرف سفالی که در حال حاضر در موزه ایران باستان پایتخت یعنی شهر تهران قرار گرفته است به گفته محققان از قدمتی بسیار زیاد (حدودا از 3 هزار سال پیش از میلاد حضرت عیسی (ع)) برخوردار می باشد!

فعالیت های شغلی اغلب مردم شهر سوخته

طبق بررسی های بعمل آمده در این شهر اغلب مردمانش به فعالیت های شغلی نظیر نساجی، حصیربافی، معرق کاری، زرگری و سفالگری آن هم در سطوح بسیار حرفه ای به نسبت زمانه خود مشغول بوده اند و به همین دلیل می توان یکی از دلایل به شهرت رسیدن این منطقه را مهارت بالای آنان در این زمینه های شغلی تلقی نمود! مطابق آنچه باستان شناسان متوجه شده اند مردم این منطقه نیز همچون دیگر مردمان سراسر ایران از سوزاندن چوب درختان حاکم در زیستگاه خود برای رسیدن به گرما و پخت و پز غذاهای خود استفاده می نمودند و از رودخانه هامون نیز برای ماهیگیری استفاده های فراوان می کرده اند؛ ناگفته نماند که در بخشی از عملیات حفاری در منطقه سوخته استان سیستان و بلوچستان، 12 عدد پارچه در رنگ ها و نس های مختلف نیز کشف شده است که احتمالا بیانگر وجود زمینه شغلی دیگر در این منطقه می باشد!

تاریخچه شهر سوخته : فعالیت ها و دانستنی های شهر سوخته

فارغ از شغل و فعالیت های اجتماعی مردم شهر سوخته، باید بپذیریم که این منطقه در گذشته های بسیار دور یکی از پیشرفته ترین و پر رونق ترین شهرهای ایران بشمار می آمده است چرا که تقریبا بخش عمده ای از پروژه های عمرانی به اتمام رسیده در آن از نظم و قاعده ای باورنکردنی در آن زمان برخوردار بوده است! توجه شما را در این قسمت به دو نمونه از این پروژه های عمرانی جلب می نماییم؛ نمونه اول احداث مسیرهایی از رودخانه هامون و منابع آبی دیگر برای حل مشکل آبرسانی به مردم و همچنین آبیاری زمین های کشاورزی منطقه بوده است که البته ذوق و خلاقیت ایرانیان باستان به همین حد محدود نمی شود و آنان شاید جز اولین ملت هایی بوده اند که به واسطه سفال، اقدام به ساخت لوله های قطور برای انتقال آب از این مسیرها کرده اند؛ نمونه دوم نیز ساخت و ساز خانه های واقع شده در بخش سکونتی این شهر می باشد که به واقع قابل توجه و قابل تحسین بوده و هست! از دانستنی های شهر سوخته بدانید که طبق گزارشات بدست آمده از کارشناسان معماری حاضر شده در این منطقه، تمامی خانه های بخش سکونتی شهر سوخته به شکل حیرت آور و کاملا منظمی در کنار یکدیگر و بدون پراکندگی و در اوج زیبایی اثر ساخته شده اند که این نشان از هوش و استعداد سازندگان این بناها در گذشته های بسیار دور کشور عزیزمان ایران دارد.جالب است از دانستنی های شهر سوخته بدانید در ابتدای پیدایش شهر سوخته، تیم های مختلف باستان شناسی و کارشناسان تاریخی از ایران راهی این شهر تازه ظهور کرده شدند و خیلی زود دست به انجام تحقیقات گسترده ای بر روی بخش های مختلف این شهر زدند که البته در بسیاری از تحقیقات خود عملا با شکست مواجه شدند و به هیچ نتیجه قابل استنادی نرسیدند تا سبب حضور کارشناسان و باستان شناسان معتبر ایتالیایی در کشور را فراهم سازند. محققان و کاوشگران ایتالیایی به ایران سفر کرده و در منطقه پُر رمز و راز سیستان و بلوچستان حضور می یابند و فعالیت های حفاری و تحقیقاتی خود را آغاز می کنند. ایتالیایی ها از ابزار مناسب و پیشرفته ای در این زمینه برخوردار بوده اند و بوسیله میکروسکوپ های فوق دقیق شان، عملیت بررسی و تفحص را شروع می کنند. آنان در کنار گروه های باستان شناسی و کارشناسان بومی ما بواسطه اورانیم 238 و اِشراف کاملشان به علم پالئوماگنتیک متوجه می شوند که جمعیتی در بین سال های 2900 تا 1900 قبل از میلاد در این منطقه زندگی می کرده اند و در مدت زمان زندگی خود نیز از طریق پل های ارتباطی مناسب با همسایگانشان به تعامل و همکاری می پرداخته اند؛

همچنین نتیجه وجود صنعت های مختلف در شهر سوخته و مهارت های بالای ساکنین این شهر در این قبیل زمینه ها نیز از جمله نتایج این کارشناسان ایتالیایی در کنار کارشناسان ایرانی بوده است که به خوبی اثبات کرده اند روزی روزگاری در شهر سوخته سیستان، تمامی قله های هنر و صنعت بدست مردمان این منطقه فتح شده و سبب گشته تا شهر سوخته از شهرتی جهانی برخوردار شود! همچنین دانشمندان با تحقیقات گسترده تر خود به این نتیجه رسیده اند که از جمله همسایگان دارای تعامل با مردم این منطقه, ترکمن ها بوده اند که معاملات تجاری های متعددی را با توجه به اِلمان های کشف شده از دل خاک این منطقه با مردم این شهر داشته اند. البته آنان از یک منطقه دیگر به نام دره پنجاب نیز در خلال گزارشات خود، نام برده اند که در حدود 1900 سال پیش از تولد حضرت عیسی با مردم شهر سوخته به روابط دوستانه و همکاری های گوناگون در زمینه های مختلف صنعتی پرداخته اند و برای اثبات این حرف خود نیز از ظروفی سفالی کشف شده در خاک شهر سوخته و مطابقت بسیار نزدیک این ظروف با ظرف های کشف شده از دره پنجاب بهره گرفته اند.همچنین شاید بد نباشید این را نیز از دانستنی های شهر سوخته بدانید که علاوه بر باستان شناسان و کارشناسان ایرانی و ایتالیایی، کارشناسان شوروی نیز در خصوص کشور ترکمنستان تحقیقات گسترده ای را انجام داده اند و در نهایت به این نتیجه رسیده اند که این کشور در گذشته خود دارای نقاط مشترک زیادی در روابط تعاملاتی و همکاری خود با مردم شهر سوخته بوده است!

تاریخچه شهر سوخته : اشیائ تاریخی و عجیب شهر سوخته

یکی از نادرترین اشیائ تاریخی کل دنیا از محدوده شهر سوخته کشف شده است! این شئ یک چشم مصنوعی است که در طی فرآیندهای حفاری در این منطقه بدست آمده است و آنطور که دانشمندان می گویند متعلق است به زنی بین 25 تا 30 ساله و خود این شئ گرد مصنوعی که هنوز هم کسی نتوانسته مواد تشکیل دهنده آن را به طور دقیق عنوان کند، از قدمتی بالای 4 هزار 800 سال برخوردار است! با اینکه عده ای از محققان و دانشمندان بر این باورند که این چشم مصنوعی از چربی حیوانی و مقداری قیر درست شده است ولی باید این موضوع را پذیرفت که این چشم از هر چه که درست و تشکیل شده باشد؛ در اثر گذر این همه سال هنوز هم کاملا سالم و کاملا گرد باقی مانده است! همچنین مویرگ های داخل این چشم مصنوعی همگی از سیم هایی ساخته شده از طلا می باشند و قطر آن ها نیز تقریبا 0.5 میلی متر می باشد و البته مردم چشم نیز درست در وسط آن قرار گرفته است؛

دانستنی های شهر سوخته : تاریخچه شهر سوخته

باور کردنی نیست اما شاید بتوان نخستین زمینه های آماده سازی و پزشکی برای انجام عمل جراحی مغز در ایران را نیز به همین منطقه از استان سیستان و بلوچستان نسبت دهیم؛ چرا که دانشمندان در این شهر با جمجمه ای مواجه می شوند که اثراتی از جای برش در قسمتی از آن دیده می شود و با انجام مطالعات خود در خصوص این جمجمه تازه کشف شده متوجه این قضیه می شوند که جمجعه متعلق بوده است به دختری حدودا 13 ساله که به بیماری به نام هیدروسفالی مبتلا بوده است و در آن زمان پزشکان تصمیم به انجام عمل جراحی مغز بر روی او نموده و قسمتی از جمجمه وی را برداشته و او را عمل کرده اند!البته به جز چشم مصنوعی و جمجمه ای با آثار عمل جراحی بر روی آن، محققان خط کشی را نیز در این منطقه کشف کرده اند که جنس ساخت آن را به چوب درخت آبنوس نسبت داده اند و یک عدد تخته نرد نیز با مهره هایی از سنگ های قیمتی همچون لاجورد، عقیق و فیروزه را هم در یکی از قبرهای مدفون شده زیر خروارها خاک پیدا کردند؛ ناگفته نماند مهره ها در ظرفی نزدیک به تخته نرد قرار داشته اند و جنس ساخت تخته نرد نیز از چوب درخت آبنوس بوده است؛همچنین یک ظرف سفالی با حک شدن عکس دو بعدی بر روی آن نیز از این منطقه کشف شده است که از تاریخچه شهر سوخته ، همانطور گفتیم، عنوان نخستین انیمیشن جهان را به ای ظرف سفالی داده اند. بر روی این ظرف به ظاهر یک بز و یک درخت حکاکی شده است که با چرخاندن ظرف شما دچار خیال حرکت بز شده و گمان می کنید ابتدا بز به طرف درخت رفته و سپس از برگ های آن تناول می کند. به غیر از این اشیائ، آثار دیگری همچون ساختمان ها و بناهای زیبای مسکونی، دانه های خربزه، ماهی خشک کرده، تبر و چکش، دکمه، کفش و بند کفش، کفش زیره، گل مو، سوزن، کمربند، حبوبات، کوره های سفالگری و کوره های مخصوص ذوب آهن، قلاب ماهیگیری، شانه سر، برنج، چکش، قاب های چوبی، سبد و طناب نیز طبق مراحل مختلف حفاری و کاوشگری در شهر سوخته استان سیستان و بلوچستان کشف شده است.

کلام آخر از تاریخچه شهر سوخته و تاریخچه شهر سوخته

از تاریخچه شهر سوخته و دانستنی های شهر سوخته بدانید که شهر سوخته یکی از باستانی ترین و دیدنی ترین مناطق کشف شده توسط انسان ها در گذر زمان بوده و هست. این شهر که در کل دنیا از شهرت جهانی برخوردار است، تنها نشانه کوچکی از عصر تمدن و پیشرفت در ایران باستان می باشد؛ پیشرفت و تمدنی که اروپایی نشینان تا هزاران سال بعد از مفقودی و سوخته شدن این شهر نیز نتوانسته بودند به آن دست پیدا کنند. بحث ها و حرف های بسیاری می توان در خصوص این منطقه با ارزش قدمتی زد که در امکان ما در این مطلب کوشیدیم تا به شما اطلاعاتی درست و مغتنم را در خصوص شهر سوخته استان سیستان و بلوچستان بدهیم و امیدواریم که با مطالعه و خواندن این مطلب، آشنایی شما با این منطقه بیش از پیش شده باشد.