حال و روز گردشگری در ایران چگونه است؟

ایرنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که حال و روز گردشگری در ایران چگونه است؟

سفر همواره یکی از بخش های زندگی بشر بوده و هست. چه از آن زمان که با زندگی کوچ نشینی و عشایری برای یافتن چراگاه ناچار به این نقل مکان ها بوده تا دوران کنونی که سفر به عنوان یک شغل شناخته شده است. اما جالب اینجاست که همین شغل از منظری دیگر برای برخی یک تفریح است و آنجا که پای تفریح به میان بیاید نکات جدیدی نمایان می شود که دیگر نه تنها خود گردشگران بلکه سایر دستگاه های دولتی و حتی بین المللی هم درگیر می شوند. به عنوان مثال گردش مالی حاصل از گردشگری در سال 2022 رقمی بیش از یک تریلیون دلار بوده که از این رقم قاره اروپا موفق به جذب 550 میلیارد دلار از این حجم مالی شده است.

به استناد آمار تعداد 49 کشور در این قاره با جمعیت بیش از 746 میلیون نفر در سال 2022 حضور دارند. اگر این رقم را به ازای هر کشور و نفر در نظر بگیریم، این قاره فقط در یک سال موفق شده برای هر کشور 11.224 میلیارد دلار و هر فرد 738 دلار درآمدزایی کند که این رقم با توجه به نرخ دلار در ایران، چیزی نزدیک به 44 میلیون و 500 هزار تومان به ازای واحد پول ایران است.

این حجم از گردش مالی نشان می دهد که گردشگری و سفر دیگر جنبه تفریح ندارد و می تواند مبنایی مهم برای رشد اقتصاد، افزایش کیفیت زندگی و به طور کلی از این نظر که کمترین آسیب را هم به منابع طبیعی وارد می کند، اصل اساسی در توسعه پایدار است. تا جایی که بسیاری از کشورهای جهان مبنای اصلی اقتصادشان بر مبنای جذب گردشگر و توریست است. با این وجود بد نیست تا در مورد وضعیت اقتصادی کشورمان در این زمینه هم اطلاعاتی را ارائه دهیم.

جایگاه ایران در ورود و خروج گردشگر

سه دهه پیش یعنی در نیمه اول سال 1993 (1371) به پیشنهاد مدیر عامل های بزرگ صنعت گردشگری، شورایی به نام «شورای جهانی گردشگری و با نام مختصر WTTC» تشکیل شد. این شورا که به دلیل کمبود آمار و اطلاعات دقیق در حوزه گردشگری و جبران این ضعف تشکیل شده بود، توانست در سه دهه اطلاعات دقیق و به روزی را برای فعالان این عرصه مهیا کند که نقش بسزایی برای بسیاری از دولت ها و شرکت های گردشگری دارد.

بر این اساس یکی از محورهای اصلی این گزارش در مورد وضعیت صنعت گردشگری در ایران بود که میزان ورود و خروج گردشگر به ایران در سال 2022 (1400) را نشان می داد و با استناد به بسیاری از عوامل پیش بینی هایی را هم برای سال 2023 (1402) و 2033 (1411) یعنی یک بازه 10 ساله انجام داد.

به استناد این گزارش در سال 2022، هزینه کرد توریست های ورودی به ایران 63 درصد کاهش داشته و به حدود 6 میلیارد دلار رسیده است. بر همین اساس پیش بینی شده بود در سال 2033 میزان هزینه توریست های خارجی در ایران به 21 میلیارد دلار برسد که البته این ارقام بدون در نظر گرفتن تورم و نسبت دلار به ریال است.

با این وجود متاسفانه باید گفت سهم ایران از صنعت گردشگری در جهان چندان چشمگیر نیست. به عنوان مثال اگر گردش مالی حاصل از صنعت گردشگری در جهان در سال 2022 را همان یک تریلیون دلار بدانیم، کشورمان از این میزان فقط موفق به جذب 0.6 درصد از این حجم گردش مالی شده و این در حالی است که ایران با قدمتی بیش از کل تاریخ همه کشورهای اروپا و قاره آمریکا و دارنده جایگاه دهم به لحاظ ثبت آثار تاریخی در یونسکو، دارا بودن همزمان چند اقلیم آب و هوایی و بسیاری از ظرفیت های دیگر همچنان مورد غفلت واقع شده است.

هرچند آمار مربوط به افزایش ورود گردشگران خارجی به کشور امیدهایی را برایرونق این صنعت ایجاد کرده اما با نگاهی به ورودی های این گردشگران به کشور میتوان دریافت که این آمار و ارقام چندان هم امیدوار کننده نیستند.

آن گونه که مشخص است کشور عراق در صدر ورودی گردشگران به ایران قرار دارد و بیش از نیمی از این تعداد گردشگران را به خود اختصاص داده که با توجه به اشتراکات فرهنگ شیعی دو کشور، این تعداد هم برای گردشگری مذهبی وارد می شوند و سایر ظرفیت های گردشگری در کشور به نوعی مغفول می ماند. به عبارتی از همین میزان ورودی هم استفاده بهینه نمی شود.

اما در نقطه مقابل تعداد گردشگران خروجی از ایران است. آمار نشان می دهد فقط 13 درصد از کل گردشگران خروجی از ایران، کشور عراق را انتخاب می کنند و ترجیح ایرانیان برای گردشگری خارجی در جایگاه نخست کشور ترکیه (63 درصد) است.

بعد از عراق نیز به ترتیب کشورهای امارات متحده عربی، گرجستان و سوریه به ترتیب با 11 و 3 درصد در جایگاه بعدی قرار دارند و فقط 8 درصد مقصد گردشگران خارجی ایران، سایر کشورها بوده است.

مقایسه آمار متوسط ورود گردشگران و مسافران در سال 2023 (1402) با آمار سال 2019 (98-1397) (پیش از همه گیری کرونا) نشان می دهد آمارهای ورود به ایران همچنان 37 درصد با پیش از همه گیری کرونا فاصله دارد. براساس این داده ها، ایران فقط در ماههای سپتامبر و اکتبر 2023 (شهریور و مهر) توانسته به تراز مثبتی در مقایسه با آمار مشابه در سال 2019 دست یابد.

وضعیت گردشگری داخلی هم چندان حال و روز خوبی ندارد

آمار و اطلاعات نشان می دهد که وضعیت سفرهای داخلی هم چندان حال و روز خوشی ندارند.

به گفته «مصطفی فاطمی» دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر پیرامون اینکه حال و روز گردشگری در ایران چگونه است؟ از 25 اسفند 1401 تا 15 فروردین 1402، 57 میلیون و 118 هزار و 123 شب اقامت در سراسر کشور ثبت شده که به نسبت نوروز سال 1401 حدود 17 درصد رشد را نشان می دهد.

از میان آمار کلی اقامت، 11 میلیون و 600 هزار شب اقامت نیز در «مراکز اقامتی رسمی» ثبت شده که رشدی را به نسبت سال گذشته نشان نمی دهد.

شاید بتوان یکی از شاخص های مناسب برای نشان دادن وضعیت گردشگری داخلی را مدت زمان و تعداد اقامت گردشگران در اقامتگاه های رسمی دانست که این میزان نسبت به سال 1401 تغییری نکرده است.

از این گزاره میتوان نتیجه گرفت، وضعیت سفر داخلی چندان مناسب نیست، زیرا تعداد زیادی از گردشگران داخلی یا ترجیح می دهند مسافرت نکنند یا برای کاستن از هزینه های سفر در مکان های رایگان مانند خودرو یا چادرهای مسافرتی اقامت داشته باشند. این وضعیت با توجه به نرخ تورم در سالهای اخیر، به میزان زیادی مصداق این مدعاست.

به استناد آمار تقریبا سه هزار اقامتگاه بومگردی در کشور فعال است که با در نظر گرفتن بطور میانگین سه اشتغال برای هر بومگردی، 9 هزار شاغل در این بخش در حال فعالیت هستند اما متاسفانه به علت کرونا و کاهش فعالیت های اقتصادی بعد از آن این بومگردی ها با مشکلات زیادی روبرو شدند بطوریکه در یک سال گذشته 500 تا 700 اقامتگاه از رده خارج شده و مجوزشان تمدید نشد، در حالی که فقط 300-200 بومگردی به این آمار اضافه شده است.

این آمار و ارقام نشان می دهد باید در داخل کشور، به وضعیت گردشگری که صنعتی ثروت ساز در دنیا محسوب می شود، بسیار بیش از گذشته توجه کرد و موانع رشد آن را مورد بررسی دقیق تر قرار داد و نسبت به رفع موانع آن توجه و جدیت داشت.

نویسنده: امیرحسین غلام زاده نطنزی