گیوه دوزی کهن ترین هنر ایران زمین است

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارشات منتشر شده، گیوه دوزی کهن ترین هنر ایران زمین است.

گیوه، پاپوشی است سبک، بادوام، مناسب برای راهپیمایی های طولانی و مسیرهای ناهموار و با این خصوصیات اغلب افراد پیدایش آن را به روزگارانی خیلی قدیم تر از پیدایش سایر انواع پاپوش نسبت داده اند. تولید نخستین گیوه را به گیو، پهلوان داستانی ایران نسبت داده اند. مؤلف کتاب بهارعجم به نقل از فرهنگ قوسی نوشت: گیوه منسوب به گیو گودرز است و گیو آن را هنگام سرگردانی در توران زمین ترتیب داد و دیگران با استناد به شاهنامه و در تفسیر این نظریه عنوان کرده اند که گیو وقتی برای بازگرداندن سیاوش (نوه کیکاوس) و مادرش فرنگیس به ترکستان رفت.

هفت سال در آن دیار سرگردان بود و چون برای راهپیمایی های طولانی خود نیاز به پای افزاری بادوام، سبک و خنک داشت گیوه را بوجود آورد و بعدها همه کسانی که چنین مختصاتی را از پاپوش انتظار داشتند گیوه را انتخاب کردند و در رهگذر قرون و اعصار تغییراتی در آن بوجود آوردند. قرنهاست عشایر استان چهارمحال و و بختیاری و بسیاری از روستاییان نقاط کوهستانی و نواحی خشک کشورمان گیوه را به هر نوع کفش ترجیح می دهند و از آن استفاده می کنند. برای شروع گیوه دوزی اول باید کمری و دوری (بانه، چرم) را دوخت؛ دوری تسمه ای چرمی است که دورتادور تخت قرار می گیرد. برای دوختن کمری و دوری ابتدا با درفش سوراخی در دوری و تخت ایجاد می کنند و سپس با نخ و سوزن آنها را می دوزند.

پس از آن یک تکه چرم را که سه گوش بریده اند برای قسمت پشت پاشنه پا به انتهای تخت می دوزند. گاهی برای زیبایی از چرم های رنگی روی آن دوباره دوزی می کنند. سپس قالب های چوبی را داخل تخت گذاشته و رویه را روی آن می کشند و شروع به دوختن رویه به دور تخت می کنند. سپس با مشته محکم روی گیوه می کوبند تا رویه شکل قالب را به خود گیرد. درحال حاضر در رشته گیوه بافی 2 نوع تخت استفاده می شود؛ تخت لاستیکی و دیگری تخت پارچه ای.

صنعت گیوه دوزی در چهارمحال و بختیاری که بیشتر هنر مردان بختیاری است، سابقه ای بسیار طولانی دارد و چه بسا از لحاظ تاریخی به زمان حضور نخستین قوم بختیاری در این استان بازگردد. در طول تاریخ با گرایش مردم به شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع و وارد شدن کفش های صنعتی و خارجی، از اهمیت این رشته از صنایع دستی در سراسر کشور ایران و به خصوص در میان صنعتگران استان چهارمحال و بختیاری کاسته شد. در گذشته نه چندان دور گیوه دوزی 4 رشته هنری تخت کشی، دوال کشی، رویه بافی و گیوه دوزی (مونتاژ) را شامل میشد اما در حال حاضر در شهرکرد و بروجن تعداد معدودی کارگاه گیوه دوزی و رویه بافی فعالیت دارند.

گیوه دوخته شده در استان از لحاظ کیفیت یکی از بهترین انواع گیوه ها بوده که بیشتر با نام «گیوه ملکی» شناخته می شود. عمده تولید گیوه این استان در شهرهای شهرکرد و بروجن بوده که متأسفانه امروزه افرادی که این حرفه را ادامه می دهند به کمتر از انگشتان دست می رسد.

تصاویر از: مهرداد صفرپور دهکردی