حمام خان یزد | جاذبه های دیدنی شهر یزد

استان یزد از جمله استان های کویری ایران اما به شدت جذاب و دیدنی بشمار می رود که یکی از بناهای تاریخی و گردشگری آن، حمام خان یا همان گرمابه نور می باشد. به گواهی تاریخ حمام خان یزد در سال 1212 هجری قمری با دستوری مستقیم از سوی محمدتقی خان بافقی (بزرگ خان خاندان خوانین شهر یزد) در مساحتی بالغ بر 1100 متر مربع و زیربنایی 900 متری ساخته شده است. محمد تقی خان در سال 1161 هجری قمری به حکومت یزد رسید و در زمان حکومت خود نیز اقدامات زیادی برای آبادی شهر یزد و دیگر روستاهای اطراف آن انجام داد؛ حمام خان یزد که از دستاوردهای زمان حکومت وی می باشد در سال 1224 دستخوش بازسازی وسیعی شد و به تدریج و با گذشت زمان کامل و کامل تر نیز گشت.جالب است بدانید نام خان از آنجایی بر روی حمام خان یزد یا همان گرمخانه نور گذاشته شد که در عصر ناصری عمده افراد استفاده کننده از این حمام بزرگان شهر و خان های مناطق مختلف ایران بودند و به همین خاطر نام خان برای این حمام انتخاب شد! البته ناگفته نماند در کنار استفاده بزرگان شهر و خان های منطقه ازحمام خان یزد نیز مردم عادی، زنان و مردان هم اجازه استفاده و بهره گیری از این گرمابه را داشتند زیرا سبک معماری این بنا در عین زیبایی منحصر به فردش به قدری ساده است که عوام نیز قادر به استفاده از آن بودند در ادامه با سفر به یزد با ما همراه باشید.

سفر به یزد : قسمت های مختلف حمام خان یا گرمخانه نور

حمام خان یا همان گرمخانه نور نیز همچون دیگر حمام های سراسر ایران از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به معرفی بخشی از این قسمت ها خواهیم پرداخت اما نکته جالب در خصوص این حمام و یا بطور کلی تمامی گرمابه های قدیمی این مرز و بوم این می باشد که در گذشته مردم تنها برای استحمام کردن به این مکان ها مراجعه نمی کردند و بیشتر اوقات برای یک همنشینی ساده، یک معاشرت دوستانه، صحبت پیرامون مشکلاتی که برایشان بوجود امده است و همچنین کمی تفریح و رفع خستگی به حمام ها مراجعه می کردند؛ حمام خان دارای سه مسیر دسترسی همچون بازارچه کاشی گری، میدان خان و بافت مسکونی مقابل خود می باشد و دارای قسمت هایی همچون: ورودی، سربینه، دالان، قرینه، گرمخانه، گاورو، تون، میان در، فضای خدماتی، سرویس و طویله می باشد. حال بهتر است به معرفی برخی از قسمت های این گرمابه قدیمی بپردازیم؛
دالان: یک فضای اغلب باریک که شامل مسیر ورودی و خروجی و همچنین سربینه می شود.
سربینه: یک فضای کمی ویژه در تمامی حمام های قدیمی ایران است که دارای سکوهای سنگی و تعدادی کمد و حتی جا کفشی است. سربینه برای این در تمامی گرمابه های قدیمی وجود داشته است تا مردم بتوانند از ان به عنوان یک رختکن استفاده کرده لباس خود را درآورده و یا بعد از انجام استحمام و رفع خستگی، لباس خود را به تن کرده و آماده رفتن از حمام شوند؛ لازم است بدانید سربینه حمام خان یزد از دیرباز تا کنون بوده است که متاسفانه بسته به دلایل زیادی امروزه بخش زیادی از نقش و نگارهای حک شده بر روی دیوارهای این سربینه برای تماشا وجود ندارد! ناگفته نماند که نورگیر این حمام یا همان گرمخانه نور نیز در گنبد رویین آن تعبیه شده است تا حمام در تمام طول روز بسیار روشن و قابل استفاده باشد.
میان در: به فضایی که بین سربینه تا گرمخانه قرار گرفته باشد، میان در گفته می شود.
گرمخانه: گرمخانه نیز همچون سربینه می باشد با این تفاوت که عمدتا دارای چهارستون مرکزی و تعدادی ستون جانبی و همچنین دو سقف گنبدی شکل می باشد. لازم به ذکر است بعد از گرمخانه فضای استخر مانند نسبتا وسیعی وجود دارد که در اصل عمل استحمام در آن صورت می پذرید.
شاه نشین: قسمتی است که گرمخانه را به استخر و یا بالعکس متصل می کند. از قلم نیوافتاد که دیوارهای بخش شاه نشین حمام خان یزد، تماما با نقوشی از شاهنامه که مربوط به دوره حکومت قاجار می باشد؛ مزین گشته است که البته بخش اعظمی از تصاویر فعلی دیوارهای این قسمت در مرحله بازسازی و مرمت حمام به آن اضافه شده است!
خزینه: قسمتی است پر شده با آب گرم که نقطه اتصال گرمخانه و تون می باشد.
تون: زیرزمینی نیست کوچک و دخمه مانند کنار قرینه
قرینه: مکانی است که در آن هیزم می سوزانند تا آب حمام یا همان گرمخانه نور گرم شود.
گاورو: بخشی است شیبدار، طولانی و البته باریک که برای حرکت گاو به جهت بالا کشیدن آب از چاه مورد استفاده قرار می گرفته است.

سفر به یزد : مصالح به کار رفته در حمام خان

بخش زیادی از دیوارهای حمام خان یا همان گرمخانه نور با سنگ و آجر همراه با شفته آهک اندود شده ساخته شده است. با اینکه این بنا بارها و بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است تا به شکل و شمایل امروزی خود، تبدیل شود اما هنوز هم می توان آثاری از معماری قدیمی و باستانی منتسب به استان یزد را در آن مشاهده کرد! تمامی قرنیزها، کف سازی ها، حوض ها، قرینه ها و حتی شالوده اصلی حمام از سنگ می باشد و از آجر نیز برای ساخت ستون ها، برخی از دیوارها، تیغه های سقف و جرزها استفاده شده است. البته بخشی از فضای حمام هم کاملا با خشت ساخته شده است همچون قسمت طویله، گاورو و بخش پشتیبانی و سرویس حمام خان؛جالب است بدانید حمام خان از نظر موقعیت مکانی در سطح پایین تری به نسبت سطح زمین قرار گرفته است که همین امر هم سبب سهولت در دسترسی به منابع آبی برای این گرمابه قدیمی می شود و هم سبب خنک تر بودن هوای داخل آن! بطوری که در فصل گرم و سوزان تابستانِ یزد دمای داخلی این حمام به 20 درجه نیز رسیده است که در نوع خود واقعا قابل تامل می باشد.حمام خان یا گرمابه نور که دیگر تبدیل شده است به یک جاذبه گردشگری برجسته در سطح استان یزد و بسیاری طرفدار نیز پیدا کرده است، جدیدا در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است تا بازدید از آن برای تمامی کسانی که سری به شهر یزد و بازار و میدان خان می زنند، از لذتی دو چندان برخوردار باشد. این مکان در حال حاضر برای استراحت شما گردشگران عزیز و فرار از گرمای شهر یزد در فصول گرم سال و همچنین خوردن یک وعده غذای محلی حاضر و آماده میزبانی از شما و همراهانتان شده است. تمام قسمت های قدیمی این بنا بازسازی شده و حتی راهروهای تاریک و نمور آن نیز اکنون به خوبی نورپردازی شده اند و تمامی پاگردهای سنگی حمام یا همان گرمخانه نور نیز به شکل مزین شده ای در آمده اند و شما را به سمت چایخانه و یا رستوران مجموعه هدایت می کنند.

سفر به یزد : وضعیت کنونی حمام خان یزد

ایران از معدود کشورهایی در کل دنیا است که در یک مکان قدیمی و جذاب از نظر بصری که اتفاقا جزئی از جاذبه های گردشگری صنعت توریسم خود نیز محسوب می شود، بطرو کلی یک مکان دیگر همچون یک رستوران و یا یک کافه سنتی ایجاد می کند! در حقیقت همیشه برای رفاه و ارائه خدمات متنوع به بازدید کنندگان و گردشگران عزیز غرفه ها و یا مکان های خاصی برای تهیه غذای آنان و یا میل کردن یک میان وعده کوچک از طرف آن ها در نظر می شود اما این مکان قطعا تمام وسعت بنای قدیمی و جذابی که یک گردشگر برای بازدید از آن مراجعه کرده است، بدل نمی شود؛حمام خان یزد یا همان گرمخانه نور دچار یکی از همین تغییرات کاربری بنیادی شده است و کاملا امروزه به یک رستوران سنتی با ارائه بیشمار غذای ایرانی و محلی شهر یزد تبدیل شده است. در سفر به یزد بدانید که این رستوران قابلیت پذیرایی از شما بازدید کنندگان را در هر سه وعده غذایی دارای می باشد و از جمله غذاهای محلی شهر یزد که در آن طبخ و تهیه می شود می توان به دیزی یزدی، کشک بادمجان، آتش سنتی، قیمه یزدی و شولی اشاره کرد. البته نباید از خوردن چای در کنار تعدادی از شیرینی های یزدی مخصوص نیز در این رستوران غافل شد که قطعا بد از خوردش یه غذای چرب محلی، می تواند بسیار لذت بخش باشد.

سفر به یزد :راهنمای مسیر منتهی به حمام خان یزد یا همان گرمخانه نور

برای رفتن و دیدن یکی از مهم ترین جاذبه های تاریخی شهر یزد می توانید از دو مسیر اقدام کنید:
مسیر اول: خود را به خیابان قیام رسانده و سپس با پرس و جو از طریق مردم محلی، نشانی مسجد ملا اسماعیل را بگیرید که حمام در نزدیکی آن واقع شده است.
مسیردوم: ابتدا از طریق تقاطع جنوبی خیابان امام خمینی (ره) که معروف است به شاهراه بافت قدیمی امروزه یزد، وارد بازار مسگرها شوید؛ بازار را رد کرده و خود را به میدان خان برسانید. در انتها با کوچه ای مواجه می شوید که حمام در سمت چپ آن قرار گرفته است.