نگاهی به تاریخچه خانه میرزا کوچک خان جنگلی

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به تاریخچه خانه میرزا کوچک خان جنگلی برای شما نوشته شده است.

سال 1381 درست در لحظه ای که کلنگ نوسازی بر پیکره نحیف خانه «یونس استادسرایی» فرود آمد، نوه «شیخ علی امین ورزلی» یکی از بازماندگان جنبش جنگل جلوی لودر تخریب را گرفت. با هوشمندی «مرتضی شگفت» در کسوت شهردار وقت و حمایت همه جانبه نخستین دور شورای شهر رشت، کمکهای مردمی هم برای بازسازی و احیای خانه کوچک جنگلی سرازیر شد.

این خانه یادآور رشادت ها و مجاهدت های مشروطه خواهان گیلانی است که بعد از شکست مشروطه دوباره اسلحه به دست گرفته و در خفای جنگلهای گیلان، خواب را بر چشم استعمار حرام کردند.

شهردار اسبق رشت درباره چگونگی خرید خانه میرزا می گوید: بخاطر دارم شب جمعه بود و من خارج از رشت بودم، یکی از بستگان به من زنگ زد و گفت: برای خانه میرزا مجوز ساخت گرفته اند و دارند خانه خراب می کنند. همان شب با مهدی زاده، شهردار منطقه یک تماس گرفتم و گفتم: همین امشب جلوی ادامه تخریب را بگیر.

فردا صبح به اتفاق برخی اعضای شورا و یک دوربین فیلمبرداری به مکان مورد نظر رفتیم. متاسفانه سقف خانه و بخش زیادی از طبقه فوقانی تخریب شده بود.

مرتضی شگفت زده می افزاید: وراث این خانه 7 یا 8 نفر خانم بودند که بعد از ممانعت شهرداری از تخریب خانه با عصبانیت و داد و فریاد به دفتر من آمدند.

من گفتم این مکان میراثی است و نمی توانید بسازید. آنها روزنامه ای به من نشان دادند و گفتند دو سال پیش ما در روزنامه آگهی دادیم و اعلام کردیم که این خانه میرزا کوچک خان است و از شهرداری و میراث فرهنگی خواستیم خانه را از ما بخرد در غیر اینصورت ما تصمیم داریم خانه را نوسازی کنیم ولی در این مدت هیچ کس اقدامی نکرده است.

البته ایشان حق داشتند از دست نهادهای متولی عصبانی باشند ولی با این حال آنها را متقاعد کردم که این خانه را به همین شکل مخروبه به شهرداری بفروشید و در عوض تضمین کردم زمینی به آنها بدهم.

مبلغ معامله حدودا 60 میلیون تومان بود. من هم به کمک دایره حقوقی شهرداری و مجوز شورا، زمینی را که کاربری فضای سبز داشت و ملک شهرداری بود در کمیسیون ماده 7 تغییر کاربری داده و برای ورثه خانه میرزا مجوز مسکونی صادر کردم.

بعد از آن مرحوم خمامی زاده و آقای جکتاجی نزد من آمدند و اعلام آمادگی کردند که «بنیاد فرهنگی پژوهشی میرزا کوچک جنگلی» آمادگی دارد خانه تخریب شده را از روی عکسهای موجود بازسازی کند و هزینه آن را نیز متقبل شود و با مصوبه شورای شهر مخروبه ای بنام خانه میرزا در اختیار بنیاد میرزا قرار گرفت.

رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی دور نخست شورای شهر رشت در مورد این واگذاری می گوید: به خاطر دارم کارشناسان میراث فرهنگی پس از بازدید از خانه ای که نیم آن کاملا تخریب شده بود، اعلام کردند که این خانه قابل مرمت نیست. با این وجود بنیاد پژوهشی میرزا اطمینان داد که میتوان خانه میرزا را با همان سبک گذشته و از روی تصاویر موجود از نو ساخت.

سروش اکبرزاده پیرامون نگاهی به تاریخچه خانه میرزا کوچک خان جنگلی افزود: طی قراردادی که شورای شهر با اعضای هیات مؤسس بنیاد پژوهشی میرزا منعقد کرد، خانه میرزا به شرط نوسازی به سیاق گذشته، 99 ساله به بنیاد مذکور اجاره داده شد. مشروط بر آنکه در این خانه فعالیتهای فرهنگی پژوهشی انجام شود.

آن زمان شهرداری رشت به جز هزینه تملک، تنها چهار میلیون تومان با مصوبه شورا برای بازسازی خانه هزینه کرد. البته یک میلیون تومان نیز اعضای شورا از بودجه شخصی کمک کردند. ولی مابقی هزینه ها از کمکهای مردمی و خیرینی تامین شدکه بنیاد پژوهشی نهضت جنگل آن را مدیریت می کرد.

بین سالهای 1381 تا 1384 در ماهنامه گیله وا گزارش روند بازسازی خانه میرزا به اطلاع عموم می رسد. این جریده با انتشار دو ویژه نامه (اولی در 11 آذر 1384 و دومی در 13 مرداد 1385) ریز مبالغ اهدایی و نام افراد و نهادهای مشارکت کننده را منتشر کرد. در میان این اسناد مهم از بانویی که 20 هزار تومان نذر بازسازی خانه میرزا کرده تا اساتید غیر ایرانی مقیم خارج از کشور جالب توجه است.

مدیر مسئول دو ماهنامه گیله وا درباره تلاش های بنیاد پژوهشی میرزا در بازسازی خانه میرزا کوچک می گوید: در آن سالها «پروفسور شاهپور رواسانی» رئیس هیئت مدیره بود و چون بنیه مالی بهتری نسبت به بقیه داشت، شخصا مبالغ قابل توجهی برای بازسازی خانه کمک کرد.

مرحوم «میرابوالقاسمی»، نایب رئیس بنیاد و «جمشید مهربان راد» خزانه دار بود و به تفکیک تمامی حساب ها و کمک های نقدی و غیر نقدی مردم و مؤسسات دولتی و غیردولتی را ثبت می کردند. من عهده دار امور روابط عمومی و تبلیغات بودم.

گیله وا مشترکانی در ایران و خارج از کشور دارد به همین دلیل اولا برای جلب کمک های بیشتر و همچنین برای آنکه اسناد این کمک ها در تاریخ این شهر بماند، دو ویژه نامه منتشر کردیم تا خوانندگان از روند بازسازی باخبر باشند.

محمد تقی پور احمد جکتاجی می افزاید: بنده از درج نام و میزان کمک های مردمی در گیله وا چند هدف داشتم، اول اینکه اسنادی بودکه باید در تاریخ می ماند، دوم ترویج این عمل خیرخواهانه و سوم اینکه نسل آینده وقتی نام پدر و پدربزرگ خود را در لیست خیرین ببیند، هم افتخار می کند و هم الگویی برای نسل جوان در پیشبرد کارهای فرهنگی می شود.

بخش قابل توجهی از کمکها توسط اساتید ایرانی مقیم اروپا و آمریکا انجام شد. حتی اساتید غیر ایرانی که علاقمند به میرزا بودند، برای بازسازی این خانه مبالغ نقدی فرستادند نظیر «دکتر اوزیوس کارلوس کاپلای اسپانیایی» استاد تاریخ دانشگاه آلمان، «دکتر میشل اشتاینر» از آلمان و یک دکتر هندی به نام «کایفی» مقیم آلمان و «دکتر یانگو» از پاکستان. حتی «بنیاد فرهنگی ارامنه هور» آن زمان مبلغ 30 هزار تومان برای مرمت خانه میرزا کمک کردند. برخی عزیزان با خرید قفسه کتاب، سیستم حرارتی و دیگر تجهیزات ما را یاری دادند.

پور احمد جکتاجی یادآور می شود: زمانی که کلید خانه میرزا در اختیار بنیاد قرار گرفت، تازه متوجه عمق تخریب شدیم. سقف و ایوان بطور کامل تخریب شده بود، درب و پنجره ها از قبل کنده شده و در واقع تنها چند جرز دیوار باقی مانده بود. ظاهرا چند خانوار در این خانه ساکن بودند و با افزودن پله های میانی و اضافه کردن دیوارهای حایل بنا را از حالت اصلی خود کاملا تغییر داده بودند. به نظر می رسید مالک آخری زغال فروش بوده، زیرا چوب های عمارت را کنده و در گوشه حیاط ذغال تهیه می کرده است! بنابراین قبل از انجام هر کاری از اداره میراث فرهنگی خواستیم، وضعیت موجود را صورت مجلس کند و کارشناسان میراث هم تایید کردند که 90 درصد این خانه تخریب شده و اصلا قابل مرمت نیست.

برای بازسازی مهندس «روبرت واهانیان»، «مهندس دلشاد» و کارشناس ناظری هم از سازمان میراث فرهنگی مشارکت کردند و از روی عکسهای موجود و فیلم مستندی که دهه 60 از صدا و سیما پخش شده بود و همچنین گفت و گو با پیران محله ای که به این خانه رفت و آمد داشتند، نقشه جدیدی برای ساخت خانه تهیه کردیم. پله های میانی و دیوارهای حائل برداشته شد و بنا عینا به شکل اول از نو ساخته شد.

تنها تفاوت در بنای اصلی، تالار طبقه فوقانی است که برای آنکه از باد و باران در امان بماند، با چوب های یک متری و پنجره محافظت شده است.