عمارتی در قزوین که شاهد به نمایش گذاشته شدن سر میرزا کوچک خان بود

ایسنا/ این خبر پیرامون عمارتی در قزوین که شاهد به نمایش گذاشته شدن سر میرزا کوچک خان بود، برای شما نگارش شد.

قضیه چیست؟

محمدحسن سلیمانی، قزوین پژوه در یادداشتی با موضوع تاریخچه عمارت حکیم اف یا تالار ایران می نویسد: در ضلع شرقی خیابان سپه قزوین، حدفاصل مسجد- مدرسه شیخ الاسلام و کوچه محمدیه، بنایی قاجاری وجود دارد که روزگاری به عمارت حکیم اف شهره بود و این سالها به تالار ایران معروف شده است.

این عمارت در نخستین سالهای حکومت احمدشاه قاجار توسط حاج میرزا احمد حکیم اف، مهاجری که در دوره حکومت تزاری روسیه از منطقه قفقاز ابتدا به تبریز و سپس به قزوین آمده بود، در محلی که پیش از آن به میرزا ابوتراب شیخ الاسلام قزوینی تعلق داشت، در دو اشکوبه (طبقه) ساخته شد.

عمارت حکیم اف در طبقه همکف، هفده مغازه و دو سالن داشت و در طبقه دوم هم، یک سالن و چهارده اتاق در آن تعبیه شده بود که با تبدیل این طبقه به مهمانخانه، نام هتل پاریس را بر آن گذاشتند. در واقع پس از مهمانخانه بزرگ قزوین، عمارت حکیم اف را باید دومین هتل یا مهمانخانه این شهر دانست. آنگونه که از نوع معماری گراند هتل بر می آید، ارباب برزو مهرشاهی، مالک این هتل برای احداث سومین مهمانخانه قزوین در خیابان پیغمبریه از نقشه و ساختار طراحی و معماری عمارت حکیم اف استفاده کرده است.

در بیش از یک قرن پیشینه عمارت حکیم اف، شاهد وقایع و رخدادهای متعددی در این عمارت بوده است. از جمله این رخدادها که قزوینی های سالخورده در بیان خاطرات شهر بدان اشاره می کردند؛ به نمایش گذاشته شدن سر میرزا کوچک خان جنگلی در بالکن هتل پاریس بوده است.

بعد از شهادت میرزا در یازدهم آذر سال 1300، سر او توسط خالو قربان هرسینی، یار پیشین میرزا که به نهضت جنگل خیانت کرد، برای تقدیم به رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ به تهران منتقل شد. براساس گزارشی که سفارت انگلیس از تهران به لندن مخابره کرد، سر بریده میرزا حین انتقال به پایتخت، نوزدهم آذر به قزوین رسید و فردای آن روز به تهران منتقل می شود. نیروهای حامل سر میرزا کوچک خان به منظور نمایش اقتدار سردار سپه و شکست جنگلی ها، سر او را ساعتی در بالکن هتل پاریس آویختند که شمار قابل توجهی از مردم قزوین از نزدیک شاهد این اتفاق بودند.

از دیگر وقایعی که گفته می شود در هتل پاریس رخ داد، آیین عروسی قمرالملوک وزیری، خواننده مشهور ایرانی و علی اصغر شیخ الاسلام قزوینی معروف به مسیو اصغر است. اگرچه این وصلت دیری نپایید و مدتی بعد به جدایی این دو از یکدیگر انجامید.

شکل گیری اولین سینمای قزوین به نام سینما مایاک نیز در سال 1309 در این عمارت اتفاق افتاد. میرزا احمد حکیم اف با مشارکت فردی که ظاهرا از گردانندگان سینمای مایاک تهران بود، نخستین سینمای قزوین را با همین نام با گنجایش حدود 100 نفر تماشاچی در سالن هتل ضلع شرقی عمارت برپا کرد و این سینما، هفته ای سه شب فیلمهای صامت یا بی صدا نمایش می داد.

درباره مدت فعالیت و عمر سینما مایاک و اینکه چه فیلمهایی در آن به نمایش درآمده، اطلاع دقیقی در دست نیست، اما به گفته زنده یاد دکتر سید محمد دبیرسیاقی، تابستانها از حیاط این عمارت به عنوان سینمای تابستانی استفاده می شد و فیلمهای سینمایی که بدون صدا بودند با توضیح گوینده ای که کنار دستگاه نمایش می نشست، روی پرده می رفت.

عمارت حکیم اف در بیش از یک قرن حیات خود، کاربری های متعددی داشته و فعالیتهای مختلفی را در خود دیده است؛ از تشکیل نخستین مریض خانه (درمانگاه) بلدیه در سال 1309 خورشیدی در بخشی از این عمارت، راه اندازی اولین اداره ثبت اسناد قزوین تا تبدیل این عمارت به دبیرستان محمدرضا شاه پهلوی و سپس دبیرستان محمد قزوینی. همچنین در سالهای پایانی دهه سی خورشیدی با استقرار یک واحد نظامی از نیروی زمینی ارتش در قزوین، ستاد تیپ زرهی در این عمارت مستقر شد و مدتی بعد در سال 1338، نخستین رادیوی محلی قزوین با استفاده از فرستنده تیپ زرهی در عمارت حکیم اف آغاز به کار کرد.

رادیویی که براساس خاطرات زنده یاد محمدحسن دولتشاهی به مدت پنج سال هر روز سه ساعت به صورت زنده برنامه پخش می کرد. این رادیو در سال 1343 با انحلال تیپ زرهی و خروج نیروهای ارتش از قزوین، تعطیل شد.

به گفته دولتشاهی که مسئولیت نظارت و پخش این رادیو را بر عهده داشت، مردم قزوین علاقه زیادی به برنامه های رادیو داشتند به حدی که می توان گفت 90 درصد آنهایی که علاقمند رادیو بودند؛ برنامه های رادیو قزوین را در خانه -اگر دستگاه رادیو داشتند- و یا در قهوه خانه ها، گوش می کردند. آنگونه که او می گفت چون برنامه ها روی موج AM ردیف 41 پخش می شد، حتی در استکهلم هم شنونده قزوینی داشته است.

عمارت حکیم اف از اوایل دهه پنجاه به تالار ایران تبدیل شد و به محلی برای پذیرایی از میهمانی های جمعی و آیین های عروسی. این بنا در سالهای اخیر با اجرای طرح مرمت و بهسازی خیابان تاریخی سپه به عنوان اولین خیابان طراحی شده ایران، منظری تازه و چشم نواز پیدا کرده است؛ هر چند بسیاری از مردم قزوین، این سالها دیگر از پیشینه این عمارت و آنچه در یک قرن گذشته در این عمارت رخ داده است، اطلاع چندانی ندارند.