کارگاه آموزشی فیلم به مثابه مستند با حضور سید محمد بهشتی برگزار شد

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، کارگاه آموزشی فیلم به مثابه مستند با حضور سید محمد بهشتی برگزار شد.

کارگاه آموزشی «فیلم به مثابه مستند» با حضور سید محمد بهشتی، معمار و مدیر عامل اسبق بنیاد سینمایی فارابی در سالن نشست موزه ملی ایران برگزار شد.

بهشتی در این کارگاه اظهار داشت: در پدیدآمدن تمام چیزهایی که ساخته دست بشر است دلیل و انگیزه وجود دارد. گاهی ذهنیتی ایجاد می شود که وقتی آن دلیل منتفی می شود دیگر آن پدیده برای انسان ارزشی ندارد؛ به همین دلیل، در ادبیات عامیانه به یک شی که قدیمی شده و ارزشی برای ما ندارد، می گوییم «به درد موزه می خورد!»

وی افزود: هر شی که دست ساخته بشر است، یک وجه کارکردی دارد و تا زمانی که وجه کارکردی آن معتبر است، به کار می آید. مردم در جریان زندگی از آن شی استفاده می کنند و وقتی وجه کارکردی آن از دست می رود، عموما فکر می کنند که زمان دور ریختن آن است.

این چهره ماندگار میراث فرهنگی بیان کرد: کسانی که در حوزه علوم مرتبط با میراث فرهنگی کار می کنند، از این نقطه به بعد می گویند «حالا به درد ما می خورد». البته کار آنها جمع کردن زباله نیست آنها دغدغه متفاوتی دارند.

بهشتی اظهار داشت: در سایت های باستان شناسی دیده ام باستان شناس ها وقتی به زباله دانی سایت می رسند بسیار خوشحال می شوند و به نظر می رسد که گنجی پیدا کرده اند و امیدوارند به کمک آن در مسیر فعالیت پژوهشی خود بهترین اسناد را پیدا کنند.

وی گفت: هر شی که پدید می آید، حاوی نکاتی است و در پشت آن اراده وجود دارد. وقتی شأن کارکردی آن شی از بین می رود، یعنی زمان چیزی که برای آن اراده کرده بودند سپری شده و عمرش تمام شد اما همان شی وجهی دارد که در دایره اراده نیست و خود سازنده هم برای آن قصدی نداشته است. این جنبه از کار برای یک باستان شناس بسیار اهمیت دارد.

این کارشناس فرهنگی در بخش دیگری از کارگاه با بیان اینکه فیلم و سینما جنبه هایی دارند که خارج از اراده فیلمساز است، افزود: چند سال پیش فیلمخانه ملی ایران حرکتی را آغاز کرد که همچنان ادامه دارد؛ فیلم های قدیمی ایرانی و نسخه هایی که در فیلمخانه ملی بود را به دقت تعمیر کردند، از جمله یک پرده از نخستین فیلم رنگی به اسم «عروس فرنگی». زمانی که تصویر این فیلم را می دیدید گویا تعمیر نشده بود، رنگ فیلم صدمه دیده بود و پر از خش بود. با استفاده از ظرفیت های دیجیتالی و انفورماتیک و فعالیت هایی که در حوزه مرمت فیلم انجام می دهند، آن پرده از فیلم به وضعیت قبل برگردانده شد.

بهشتی با اشاره به صحنه هایی از فیلم قدیمی «عروس فرنگی» که در گیلان ساخته شده بود، گفت: اگر شما بخواهید گیلان سال 1336 را ببینید جز این حلقه فیلم، هیچ سند دیگری وجود ندارد، قهوه خانه ها همان قهوه خانه های قدیمی هستند و همان ماشین ها و کامیون هایی که بار حمل می کردند.

وی افزود: در این فیلم گیلان را می بینید و نه شمال اما آیا قصد سازنده فیلم این بود که به شما این را بگوید؟ خیر، کارگردان می خواست نشان دهد که عروس فرنگی می خواهد در این شهر استراحت کند، چای بخورد و بعد هم حرکت کند و برود. از بعد انسان شناسی، مردم شناسی، باستان شناسی، محیط زیست و زیست بوم اگر بخواهیم شاهدی بیاوریم فکر نمی کنم شاهدی بهتر و کامل تر از این بتوانیم پیدا کنیم. این موضوع در همه فیلم ها به ویژه آثار داستانی دیده می شود.

مدیر عامل اسبق بنیاد سینمایی فارابی بیان کرد: فیلمساز با دکوپاژ کردن، با قصه گویی، هدایت بازیگران، تعیین جای دوربین، صداگذاری و انواع و اقسام تمهیدات، بیشترین مداخله را در بیان قصه دارد اما در فیلم های مستند این مداخله کمتر است.

بهشتی اظهار داشت: قاعده ای در سینما وجود دارد به نام قاعده یواشکی که قصه باید به نوعی روایت شود که مخاطب باور کند. یعنی از اراده کارگردان خارج می شود. گاهی کارگردان مجبور است دیالوگ، بازی بازیگر و ریتم فیلم را به نحوی تنظیم کند که باورپذیر باشد. همین که قصه قرار باشد طوری بیان شود که مخاطب باور کند، فیلم از اراده کارگردان خارج می شود به این ترتیب است که فیلم حاوی دلالت هایی می شود که به درد اهل فن در حوزه میراث فرهنگی می خورد.

وی گفت: وقتی متن یک کتیبه تاریخی یا یک کتاب تاریخی را می خوانید، ممکن است در آن غرض وجود داشته باشد و تلاش شده باشد چیزهایی را از شما پنهان کند اما آن چیزهایی که خارج از دایره اراده پدید آمده، چون بدون غرض بوده بیشتر می تواند مورد اعتماد باشد، بنابراین چیزهایی که در این عالم دست ساخته بشر است، از نظر کسانی که در حوزه علوم مرتبط با میراث فرهنگی کار می کنند، واجد ارزش هستند.

این پژوهشگر افزود: از این جهت، این موضوع شامل حال فیلم و سینما نیز می شود. یعنی فیلم می تواند به امر دیگری شهادت دهد و برای امر دیگری سند قرار بگیرد؛ اتفاقا فیلم با اسناد دیگر تفاوت دارد، چون در این سند حرکت و زمان، صدای پرندگان، باران و…وجود دارد. به دلیل این حرکتی که در بیان مفهوم وجود دارد فیلم نسبت به اسناد دیگر جای مانور بیشتری دارد. اسناد دیگر به شفافی فیلم نمی توانند شهادت دهند. از این رو میتوان گفت سینما و فیلم به لحاظ سندی واجد ارزش فوق العاده ای هستند.

وی ادامه داد: محققان کمتر به سراغ سینما رفته اند، معمولا کسانی که راجع به سینما پژوهش می کنند به آن جنبه ای از سینما که در حوزه اراده است توجه می کنند و همان جنبه ای که در حوزه اراده فیلمساز است را مورد توجه قرار می دهند و کمتر به وجه انسان شناختی سینما توجه دارند.

بهشتی با بیان اینکه تمام فیلم ها خاصیت سند قرار گرفتن را دارند، گفت: تمام فیلم هایی که ساخته می شود از مبتذل ترین تا بهترین فیلم ها این خاصیت را دارند و هیچ کدام دور ریختنی نیستند اما خاصیت دیگری که سینما دارد این است که می تواند از حبس زمان و مکان خارج شود و محصول زمان خود نباشد. میتوان فیلمی ساخت که محصول زمان خود نباشد. شاهنامه فردوسی محصول زمان خود و حبس در زمان و مکان خود نیست و اگر باشد به مرور زمان بیات می شود و اعتبار خود را از دست می دهد در صورتی که هزار سال است که ارزش خود را حفظ کرده است.

کارگاه های دومین جشنواره ملی چند رسانه ای میراث فرهنگی در بخش تهران توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به میزبانی موزه ملی ایران برگزار می شود.

این جشنواره توسط معاونت میراث فرهنگی کشور با دبیری علیرضا تابش از هشتم تا دهم آذر امسال در قزوین برگزار می شود.