مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی برگزار شد

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارش های منتشر شده، مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی برگزار شد.

مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی، باستان شناس و سرپرست کاوش های شهر سوخته و رونمایی از کتاب رایت منصور به همت پژوهشگاه با همکاری موزه ملی ایران، گروه پژوهشی باستان کاوی تیسافرن، خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن حقوق شناسی با حضور باستان شناسان، محققان، پژوهشگران، دانشجویان و علاقمندان برگزار شد.

جبرئیل نوکنده (رئیس موزه ملی ایران) در این مراسم گفت: امروز با افتخار در مراسم نکوداشت شخصیتی حضور داریم که جزء نسلی بود که از سوی فیروز باقرزاده، رئیس وقت مرکز باستان شناسی ایران در دهه 1350، دانشمندان جوان خوانده می شدند و در همان ابتدای امر، امیدهای باستان شناسی ایران بودند. نهالی که عزت الله نگهبان و باقرزاده کاشتند، امروزه درختی تناور شده و این جوانان کارهای ارزشمندی انجام دادند و امروزه استاد و راهبر و راهنمای باستان شناسی ایران هستند.

او افزود: سید منصور سید سجادی بانی اتفاقات ارزشمندی در بسیاری از محوطه های کلیدی کشور از جمله شهر سوخته است، او پس از رفتن گروه های بین المللی و تعطیلی کاوش ها پس از انقلاب اسلامی، چراغ شهر سوخته را روشن نگه داشت و کاوش های این محوطه ارزشمند را ادامه داد و از پتانسیل های مشارکت ملی و بین المللی بهره برد، شاگردان زیادی تربیت کرد و به لطف همین تلاش های او در چهار دهه گذشته امروز حال محوطه شهر سوخته از سایر محوطه های کشور بهتر است.

نوکنده تصریح کرد: سید سجادی در شهر سوخته تنها کار باستان شناسی انجام نداد، بلکه مدیر پروژه موفقی بود که محوطه را مرمت کرد، در فهرست میراث جهانی به ثبت رساند، سخنرانی های متعدد در مورد شهر سوخته انجام داد، از یافته های آن در فرم های مختلف نمایشگاه برگزار کرد، در موزه ملی بارها با موضوع شهر سوخته تور برگزار کرد، در کنار کتاب ها و مقالات تخصصی کتابچه های به زبان ساده برای عموم مردم منتشر کرد، قصه نوشت و قصه شهر سوخته را به همگان فهماند.

او گفت: سید سجادی شهر سوخته را از مفهومی پیچیده و مبهم در گذشته، به واقعیتی قابل لمس در امروز تبدیل کرد که این در کارنامه باستان شناسی ایران خواهد ماند و امیدوارم این امر رویکردی باشد که بقیه باستان شناسان بخصوص جوانان ما آن را سرلوحه کاریشان قرار دهند.

رئیس موزه ملی ایران تصریح کرد: اگر از دید تخصصی یک باستان شناس به موضوع شهر سوخته نگاه کنم، با توجه به بستر باستان شناسی این محوطه و ارتباطات مهم آن با حوزه رود سند و تمدن های موهن جودارو و پنجاب، من انتظار دارم از دریچه شهر سوخته حوزه تمدن های شرق را بشناسم. سید سجادی این کار را کرد و علاوه بر انتشار گزارش های شهر سوخته چند جلد کتاب هم در مورد حوزه تمدنی شرق نوشت و دریچه آشنایی ما به جهان شرق شد و کتابخانه باستان شناسی ایران را در این موضوع غنی و آرشیو ارزشمندی برای ما درست کرد.

او در پایان گفت: پروردگار مهربان او را در پناه خود سلامت بدارد و ما بتوانیم قدم در راه او بگذاریم و باستان شناسی ما با استفاده از تجارب این سرمایه های ارزشمند، روزگار بهتری در پیش داشته باشد.

سجاد علی بیگی (رئیس پژوهشکده باستان شناسی) در این مراسم گفت: مایه خرسندی است که فرصتی دست داده تا در مراسم بزرگداشت باستان شناس ارجمند میهن، سید منصور سید سجادی با احترام و افتخار در خدمت شما سروران گرانقدر و پژوهشگران گرامی باشم.

او پیرامون اینکه مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی برگزار شد، تصریح کرد: در میان نسل های پیشین باستان شناسان ایرانی، دانش آموختگان دهه پنجاه خورشیدی که شاگردان مستقیم اساتید برجسته باستان شناسی ایران آن روزگار بودند، خوش درخشیدند، در حال و هوای آن روزها و تب و تاب مطالعه تاریخ و باستان شناسی ایران در کنار عشق و علاقه و پشتکار شماری از دانشجویان آن روزگار و استادان و پیشکسوتان ما، فرصتی طلایی پیش روی پژوهشگران و علاقمندان به فرهنگ ایران زمین قرار داد که از میان آنها چهره های سرشناس چندی سر بر آورد.

علی بیگی افزود: در آن روزها دانشگاه تهران و مرکز باستان شناسی ایران دوشادوش یکدیگر در آموزش و پرورش کوشیدند تا علاوه بر تربیت نسل تازه ای از پژوهشگران ایرانی، باستان شناسی ایران را از رویکردهای قدیمی و تاریخی گذشته پیشین برهانند. این مهم در دانشگاه تهران به واسطه حضور زنده یاد عزت الله نگهبان و 2 تن از شاگردان برجسته ایشان زنده یاد صادق ملک شهمیرزادی و یوسف مجیدزاده رقم خورد و در مرکز باستان شناسی ایران زنده یاد فیروز باقرزاده منشاء تحولات بسیار ارزنده ای شد.

در چنین فضایی بود که استاد سید منصور سید سجادی درس خواند و پیشرفت کرد و طولی نکشید که تجربه های کاری ارزشمندی بدست آورد و از ماهیدشت و کرمان گرفته تا بلوچستان و ترکمنستان را درنوردید و از این رهگذر، باستان شناسی کار آزموده شد.

او خاطرنشان کرد: بررسی در کرمان و کاوش در لرستان با اینکه تجربه های تازه ای برای ایشان بود، اما ظاهرا شکوفایی فرهنگ های عصر مفرغ جنوب شرق ایران بیش از هر چیز سجادی را محو خود کرد.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی افزود: چندین فصل کاوش در شهر سوخته به همراه هیئت ایتالیایی آینده حرفه ای او را رقم زد بطوریکه بعدها سید سجادی بیش از 20 فصل بطور مستقل در یکی از مهمترین شهرهای عصر مفرغ نیمه شرقی ایران به کاوش و پژوهش پرداخت و ما را به خوبی با دنیای پیش از تاریخ جنوب شرق ایران آشنا ساخت.

او اظهار کرد: سجادی تنها مرد کار میدانی صرف نبود وی از پیشگامان توجه به مطالعات میان رشته ای در ایران است و مقاله باستان شناسی و علوم دیگر وی که حدود 40 سال پیش نوشته شده نشان می دهد که ایشان برخلاف بسیاری از باستان شناسان نسل های پیشین به اهمیت بالای چنین موضوعاتی واقف بوده و در عمل نیز به بهره گیری از متخصصین علوم میان رشته ای در کاوش های شهر سوخته به این مهم جامه عمل پوشانده است.

علی بیگی گفت: تمرکز سجادی بر شهر سوخته و جنوب شرق ایران تحسین برانگیز است بطوریکه میتوان اذعان کرد ایشان تمام عمر خود را صرف شناخت این محوطه مهم کرد و از همین رهگذر است که کوچک و بزرگ، متخصص و غیر متخصص با شهر سوخته و کشفیات آن آشناست.

او تصریح کرد: در اینجا مایلم از استاد فقدیمان صادق ملک شهمیرزادی نقل کنم که در خصوص اهمیت کار سجادی گفت: «با همت منصور است که تمامی ایرانیان شهر سوخته را می شناسند» این موضوع مرهون انتشارات پرشمار تخصصی سید سجادی نیست بلکه حاصل انتشار ده ها کاتالوگ، بروشور و پوستر عمومی و برگزاری ده ها نمایشگاه و نشست غیر تخصصی است که سجادی برای مردم و علاقمندان برگزار کرده تا همگان با باستان شناسی ایران آشنا کند.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی اظهار کرد: استاد سید سجادی گذشته از انتشارات ارزشمند و پرشمار شهر سوخته توانسته است با کوشش فراوان یافته های کاوش های زنده یاد علی حاکمی در شهداد را نیز سامان دهد و به عنوان منبعی مهم در اختیار پژوهشگران قرار دهد. بی تردید اگر تلاش های سید سجادی برای انتشار و آماده سازی کتاب شهداد نبود امروز چیز زیادی از 8 فصل کاوش این محوطه نمی دانستیم. سید سجادی یکی از سرآمدان نسل خویش است و تلاش های خستگی ناپذیر ایشان، او را در میان همکاران خود برجسته کرده است.

علی بیگی در پایان گفت: پژوهشکده باستان شناسی ضمن ادای احترام به یک عمر تلاش و کوشش ایشان در راه شناخت تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران زمین، مقام این استاد ارجمند را گرامی داشته و برخود لازم میداند زحمات 50 ساله او را در باستان شناسی ایران ارج نهد.

شاهین آریامنش (مولف کتاب «رایت منصور: جشن نامه دکتر سید منصور سید سجادی») در این مراسم گفت: فرانسوا تروفو کارگردان و یکی از نظریه پردازان موج نوی سینمای فرانسه در دهه 1940 میلادی مفهوم یا نظریه ای را با عنوان نظریه سیاست مؤلفان (La politique des auteurs) شکل داد و بر این باور بود که سینماگرانی همچون آلفرد هیچکاک، هوارد هاکس و اورسنولز کسانی بودند که در ساخت فیلم های سینمایی یک شیوه شخصی را دنبال می کردند و سبک و خلاقیت ویژه ای داشتند و همچون یک مؤلف، اثر سینمایی خویش را می آفریدند.

سپس تر اندرو ساریس این نظریه را به زبان انگلیسی وارد کرد و اصطلاح نظریه مؤلف (Auteur theory) آفریده شد. در ایران نیز شماری از کارگردانان همچون سهراب شهید ثالث با فیلم هایی همچون طبیعت بی جان و نیز عباس کیارستمی و بهرام بیضایی و شماری دیگر با اندیشه ای که در ساخت فیلم داشتند به عنوان فیلمساز مؤلف شناخته می شوند.

او افزود: همه ساله بررسی و کاوش های باستان شناسی بسیاری در سراسر جهان انجام می گیرد تا بلکه نوری بر تاریکی های جهان باستان بی افکنند، با این حال شمار اندکی از این بررسی و کاوش های باستان شناسی به راستی پرتوی را بر این تاریکی ها افکنده و شمار بسیاری از آنها بی هیچ دستاورد پژوهشی ملموسی به پایان خود رسیده اند. باستان شناسی ایران نیز چنین است و از پس این همه بررسی و کاوش های باستان شناسی هر ساله در گوشه گوشه ایران، انگشت شمار بررسی و کاوشی است که دستاورد آن برای ایران و ایرانیان ارزنده و چشمگیر بوده باشد، چرا چنین است و از این همه بررسی و به ویژه کاوش باستان شناختی فقط معدودی از آنها، سرزمین کهنسالمان را خوش جلوه داده اند؟

بر این باورم که هر محوطه باستان شناختی پیوند تنگاتنگی با آن باستان شناسی دارد که در آن محوطه می کاود.

آریامنش پیرامون اینکه مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی برگزار شد، تصریح کرد: شنیده ایم و دیده ایم که چگونه برخی از محوطه های ارزنده باستان شناختی که آکنده از مواد باستان شناختی و فرهنگی چشمگیری بوده اند، نه تنها به درستی به دست باستان شناس آن محوطه معرفی نشده اند بلکه هر آنچه از گورآوند و پیکرک و تندیسو سردیس و چیزهایی از این دست داشته است به دلیل روشن نبودن بافت باستان شناختی ، در چنبره ای از تیرگی و سیاهی غوطه ورشده است و فقط آذین کننده موزه ای بی هیچ توصیف دقیق و تحلیل و تفسیری است.

وی افزود: اما در سوی دیگر، محوطه های باستان شناختی دیگری هستند که باستان شناس آن، محوطه را بسیار برکشیده است و نه تنها آن محوطه در ایران زبانزد شده است و همگان آن را می شناسند بلکه آوازه آن جهان را درنوریده است و آهنگ دلپذیر آن جهانیان را خوش آمده است.

باستان شناسی که چنین می کند و محوطه ای را که در آن می کاود به آسمانها می برد بی گمان سبک و شیوه ویژه ای در بررسی و کاوش باستان شناختی و فعالیت هایی از این دست دارد و در پس این فعالیت هایش اندیشه ای نهفته دارد که چنین سبک ویژه و اندیشه، این باستان شناسان را از دیگر باستان شناسانی که چنین نیستند، جدا می کند که ما می توانیم باستان شناسانی را که سبک و شیوه ویژه و اندیشه ای در بررسی و کاوش باستان شناسی دارند، باستان شناس مؤلف ایرانی بنامیم و آنان را در این جرگه قرار دهیم.

او گفت: باستان شناسان مؤلف ایرانی هنگامی که مقاله و کتاب می نویسند از بحث های سطحی فراتر می روند و پرسش های پژوهشی مهمتر و ارزنده تری درباره ایران و ایرانیان مطرح می کنند، هر بررسی و کاوش باستان شناس مؤلفِ ایرانی با هدفی ویژه که همانا انداختن پرتوی درخشان بر ایران جان است انجام می گیرد و از سویی کاوش باستان شناختی او، هستی و هویت میهنی را بیش از پیش مستحکم تر می کند و از دیگر سو با نگریستن به جهان ایرانی، از مرزهای سیاسی امروزی ایران فراتر می رود و پیوندهای فرهنگی ایران را با جهان ایرانی بررسی می کنند.

همچنین باستان شناس مؤلف ایرانی در چهارچوب ذهنی و گفتمان شماری از ایران شناسان ناایرانی که با اهداف ویژه ای می کاوند و می نویسند و در پی آن هستند که تاریخ ایران کهن و ایرانی کهنسال را بد جلوه دهند، فرو نمی غلتد.

وی اظهار کرد: یکی از آن باستان شناسان مؤلف ایرانی دکتر سید منصور سید سجادی است که همه توان خود را به کار برده است و می برد تا بلکه پرتوی رخشان و درخشان بر ایرانمان با محوطه ای کهنسال یعنی شهر سوخته که در آن کاویده است و سالیانی درباره آن به پژوهش پرداخته است، بی افکند. او به راستی نمونه ای است از باستان شناسان مؤلف ایرانی.

او گفت: سید سجادی برخلاف شماری که باستان شناسی را فقط کاویدن خاک می پنداشتند و می پندارند، آن را فقط کاویدن خاک ندید و ندانست بلکه او کاوش باستان شناسی را بخشی از پژوهش باستان شناختی می دید.

از همین رو است که برخی از آثار و گورآوندهایی که از کاوش های باستان شناختی گروه باستان شناسی ایتالیایی در شهر سوخته بدست آمده بود و گویی برای آن بیگانگان فقط کاویدن خاک مهم بوده و چندان توجهی به آن گورآوندها نکرده بودند، با دید تیزبینانه و اندیشه باستان شناسانه سید سجادی به جهانیان شناسانده شد و جهانیان دانستند که ایران مألوف ما از دیرباز به گوهر هنر و فرهنگ آراسته بوده است چنانکه مردمانش یکی از نخستین پویانمایی ها را در شهر سوخته اش پدید آوردند و تخته نرد شهر سوخته اش یکی از نخستین هاست و افزون بر گوهر هنر، با عمل جراحی جمجمه انسان در شهر سوخته نشان دادند که ایرانیان از دیرباز به گوهر انسانیت نیز آراسته بوده اند.

آریامنش تصریح کرد: سالها پیش زنده یاد پرویز ورجاوند، نخستین گام باستان شناختی را در راه شناخت فرهنگ و تمدن ایرانیان در جهان ایرانی برداشت و تلاش کرد تا از چشم یک باستان شناس از فرهنگ و تمدن ایرانی در آن گستره بنویسد. سپس تر این راه را زنده یاد شهریار عدل پیمود و پس از آن، سید سجادی با کتاب یادمانی مرو، بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه نوشته های تاریخی و شواهد باستان شناسی به آن راه سخت دل انگیز رفت.

گزاف نیست اگر بگوییم چراغی که ورجاوند برافروخت و عدل در آن دمید و می رفت که با رفتن آن 2 باستان شناس سرد و خاموش شود، سید سجادی با بررسی پیوندهای فرهنگی و تمدنی مردمان ایرانی در محوطه شهر سوخته با فرارودان و با شرق و غرب، آن را روشن و برافروخته نگه داشت.

او پیرامون اینکه مراسم نکوداشت سید منصور سید سجادی برگزار شد، خاطرنشان کرد: بی گمان همه پژوهش های با جان و دل سید سجادی باعث شد که شهر سوخته جهانی شود و در فهرست یونسکو جای بگیرد که البته تلاش سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری وقت در ثبت محوطه شهر سوخته سیستان و بلوچستان در فهرست میراث جهانی یونسکو فراموش شدنی نیست، با این حال گزاف نیست اگر بگوییم که محوطه باستانی شهر سوخته بی حضور سید سجادی و پژوهش ها و کاوش های باستان شناختی او و هم قطارانش در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت نمی رسید.

چه بسیار محوطه هایی در ایران هستند که اگر اهمیتی بیش از شهر سوخته نداشته باشند، کمتر از شهر سوخته اهمیت ندارد اما چه می شود که شهر سوخته به فهرست میراث جهانی یونسکو راه می یابد در حالی که فلان محوطه که چیزی کمتر از شهر سوخته نیست، نامش حتی به گوش کارشناسان یونسکو نرسیده است و نمی دانند این محوطه چیست!

به راستی که آوازه شهر سوخته سالها پیش از آنکه در 1 تیر 1393 برابر با 22 ژوئن 2014 در فهرست یونسکو جای بگیرد، با مقاله ها و کتابهای بیشمار سید سجادی و همکارانش به زبانهای فارسی و انگلیسی و آلمانی و فرانسوی در جهان طنین افکن شده بود و همگان این محوطه را شناخته بودند و می دانستند که چیست و چه جایگاهی دارد و این هنر سید سجادی بود که به کویر و خاک دست زد و دنباله با آشیان ها و بی آشیان ها را جست و جو کرد و سرانجام خاکی را که در آن ریشه داشت، به نظر کیمیا کرد.

او گفت: آنتایوس در اسطوره های یونانی، غول لیبوا است. پسر پوزئیدون و گایا. قدرت شگفت انگیز و چشمگیری داشت که از تماس با مادرش گایا یعنی زمین بدست می آورد. آنتایوس با هر بیگانه ای که به سرزمینش وارد میشد کشتی می گرفت و چون زمین می خورد قدرت تازه می یافت و بر همه چیره می شد و از جمجمه آنان سقف نیایشگاه پدر خود، خدای دریاها را می پوشاند. سرانجام هراکلس با یاری آتنا، آنتایوس را از زمین یعنی مادر و ریشه اش گسست و بلند کرد و چنان او را فشرد تا از میان رفت. باستان شناس و ایران شناس نیز چنین است و تا هنگامی که در این خاک ریشه داشته باشد و به آن پابند باشد، درخشیدن خواهد گرفت و فر و فروغی خواهد یافت و هر که از مادر خود ایران گسست و برید، نه فروغی خواهد داشت و نه درخشیدنی.

او در پایان تصریح کرد: یادی می کنم از سخن نغر و پرمغز برادران تاویانی یعنی ویتوریو و پائولو تاویانی 2 کارگردان و فیلمنامه نویس ایتالیایی که می گویند برای جهانی شدن پیش از همه چیز باید اینجایی بود. آری سید منصور سید سجادی نیز با اینجایی بودن خود و با ریشه داشتن در این سرزمین و نیز با پژوهش های ایران شناسی ژرف و پیوسته اش در ایران و جهان ایرانی و یاد کرد از این بام لاجوردی تاریخ، رایت سرافراز ایران را در جهان برافراشته است و ایران جان را رنگی جهانی بخشیده است.

در ادامه این مراسم کتاب «مفاخر میراث فرهنگی ایران 6 رایت منصور نکوداشت دکتر سید منصور سید سجادی» رونمایی و با اهدای لوح تقدیر از خدمات شایسته سید منصور سید سجادی قدردانی شد.