گور تاریخی کشف شده دختر 13 ساله املشی دارای حقایق و اسراری شگفت انگیز است

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبر و گزارشهای بدست رسیده، گور تاریخی کشف شده دختر 13 ساله املشی دارای حقایق و اسراری شگفت انگیز است.

گیلان به سرزمین رمز و رازهای تاریخی معروف است و بی جهت نیست که به این نام شهره است، وجود اکتشافات، آثار و بناهای تاریخی مربوط به ادوار و عصرهای مختلف از ما قبل پارینه سنگی گرفته تا عصر یخبندان و انسانهای نخستین صحه بر این ادعا گذاشته است.

ماجرای تاریخ گیلان بسیار جذاب، پیچیده و پر رمز و راز است و پرداختن به آن تلخی و شیرینی های زیادی را در ذهن مخاطب شکل می دهد که همه حکایت از یک تاریخ ریشه دار، دارای هویت و اصالت دارد. در این گزارش بنا داریم تا از تاریخ و سرگذشت تلخ و غم بار یک شیر دختر جنگجوی گیلانی مربوط به دوره اشکانیان در روستای لیارسنگ بن املش برایتان روایت کنیم.

اما قبل از اینکه وارد اصل روایت و ماجرا شویم، بگذارید باز تعریفی از روستای لیارسنگ بن املش داشته باشیم، روستایی که به دهکده تاریخی اشکانی لقب گرفت و پس از اکتشافات تاریخی که در آن انجام شد، نگاه های تاریخ نگاران، محققان، پژوهشگران و کاوشگران تاریخی را به خود جلب کرد.

مجموعه باستانی لیار سنگ بن از توابع بخش رانکوه شهرستان املش و در ارتفاع 1700 متر نسبت به سطح دریا قرار دارد و راه دسترسی به این محوطه باستانی از طریق شهرستانهای املش، رودسر و سیاهکل بوده است.

این دهکده تاریخی مربوط به دوره اشکانیان و گورستان مربوط به عصر آهن، پناهگاه صخره ای و گورستان دوره اسلامی، روستای متروکه حداقل با قدمت مربوط به دوره ایلخانیان در منطقه لیارسنگ بن املش بوده است.

مجموعه لیارسنگ بن در سال 1391 شناسایی شد، با توجه به ضرورت انجام مطالعات در این محوطه و پس از یک وقفه نسبتاً طولانی برای اخذ مجوزهای لازم در تابستان 1393 هیأتی به سرپرستی «ولی جهانی» تشکیل و کاوش ها آغاز شد؛ نتیجه این کاوش ها منجر به کشف یک محوطه عظیم شد. سپس این کاوش ها در فواصل سالهای 95 تا 97 ادامه پیدا کرد و نتیجه این پژوهش ها در 10 کارگاه و حدود 31 گمانه آزمایشی منجر به کشف آثار بسیار مهم و ارزشمندی از دوران اشکانی و ساسانی شد.

طی کاوش های انجام شده سه نمونه قبر از نوع تدفین های خمره ای، دخمه ای، چاله ای و اشیا بسیار ارزشمند از نوع سفالین، مفرغین و غیره بدست آمد؛ همه این آثار نشانگر اهمیت این مجموعه تاریخی در ادوار تاریخی است.

«ولی جهانی» مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان که یکی از پژوهشگران و سرپرست هیأت کاوش دهکده تاریخی لیارسنگ بن املش بود، می گوید: این دهکده تاریخی دارای تاریخ پر رمز و رازی است که ابعاد تاریخی آن چند وجهی و دارای روایت های ارزشمند و شنیدنی است.

وی با اشاره به پیشینه و سبقه تاریخی گیلان در بخشهای مختلف افزود: مناطق تاریخی گیلان دارای رازهای پیدا و نهان است و واکاوی روی نقطه نقطه این آثار و سرگذشت تاریخی استان در دستور کار قرار دارد.

مدیر کل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به داستان غم انگیز دختر جنگجوی املشی دوره اشکان و کاوش و گور کشف شده مربوط به این دختر بیان کرد: گور شماره 95401 متعلق به دختر جنگجوی لیارسنگ بن املشی است که براساس آزمایش ها و سالیابی های انجام شده 13 سال سن دارد که در حین فرار در شیب 40 درجه کوه لیارسنگ بن مورد اصابت تیر یکی از کمانداران اشکانی قرار می گیرد.

جهانی ادامه داد: بعد از اصابت تیر به پایش همچنان از دست دشمنان فرار می کند و به منطقه امنی پناه می برد. بعد از مدتی تیر در پا ادامه حیات می دهد و آن چیزی که مشخص شده، طبق نظر کاوشگران و پژوهشگران تا زمان مرگ این تیر در پایش بوده است.

وی با اشاره به جزئیات بیشتر گور کشف شده دختر جنگجوی املشی افزود: طول جمجمه این گور 180 میلیمتر و حداکثر عرض آن 137 میلیمتر سنجش شده و سن این دختر بچه براساس شواهد دندان ها و مفاصل اندام و لگن بین 12 تا 13 سالگی برآورد شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی گیلان با بیان اینکه گور کشف شده دختر 13 ساله املشی دارای حقایق و اسرار شگفت انگیز است، گفت: چاله ای که تدفین در آن قرار گرفته، بصورت ساده به همراه چیدمان سنگی که احتمالاً به عنوان نشان بر روی گور است شکل چاله گور بیضی با جهت شمالی و جنوبی 145 سانتیمتر طول و 80 سانتیمتر عرضی و 70 سانتیمتر عمق دارد.

جهانی با بیان اینکه دختر جنگجوی املشی دارای مهارت ویژه جنگاوری بوده و شهرت خاصی نزد مردمان آن زمان داشته، اضافه کرد: بعد از فوت دختر 13 ساله املشی، مردم لیارسنگ بن مراسم باشکوهی برای این دختر بچه تدارک می بینند و جسد این دختر بچه به صورت چمپاتمه ای یا جنینی به رسوم یادگاران گذشته است و در راستای شمالی و جنوبی در بلندترین نقطه شیب کوه لیارسنگ بن که مشرف بر تمامی گورستان لیارسنگ بن بوده و در پهلوی راست دفن می شود.

وی با اشاره به این مطلب افزود: بعد از رسم آئین دوره اشکانی یک ظرف سربی در بالای سر دختربچه قرار می دهند. آنچه مشخص است دختر 13 ساله املشی علاقمندی شدید به انواع و اقسام زیورآلات به ویژه انگشتر داشته و تعداد 9 انگشتر در سایزهای مختلف که همگی از نوع انگشترهای جنس فلز (احتمالاً نقره) بوده اند در مراسم خاکسپاری اهدا شده و این احتمال دارد که این انگشترها توسط دختران دیگر این منطقه به این دختر جنگجوی لیارسنگ بن به مناسبت نشان شجاعت تهیه و هدیه شده باشد که در مراسم خاکسپاری با وی دفن شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی گیلان به تشریح جزئیات بیشتر تدفین دختر بچه رزم آور و جنگجوی املشی پرداخت و بیان کرد: نحوه قرارگیری انگشترها بر روی جمجه پشت سر 10 سانتیمتری مقابل فک پایین، مقابل پیشانی، در داخل حدقه چشم چپ، داخل دهان، زیر مهره های گردن، 5 سانتیمتری لگن، چسبیده به پشت جمجه، زیر جمجه و پشت کمر نظر کاوشگران و محققان را به خود جلب کرد.

جهانی با بیان اینکه آنچه در کاوش گور دختر املشی مشخص شد وجود سرنیزه و سر پیکان در داخل فک استخوان بوده است، اضافه کرد: در ابتدای کاوش توده سنگی نامنظمی مشخص شد و بعد از برداشتن این توده سنگ نامنظم، چیدمان تخت سنگهای آهکی سفید رنگ دیگر آشکار شد که این دو سازه کاملاً ارتباط مستقیمی با گور این دختر بچه داشته که گویا بعد از دفن و پایان مراسم این توده های سنگی توسط کارگران جانمایی شده است.

وی با اشاره به اینکه چرایی عدم قرارگیری توده سنگی و معماری سنگی روی گور دختر جنگجوی دارای ابهام است، افزود: این سازه های سنگی به نحوی که با امتداد شمالی و جنوبی کاملاً هم امتداد و موازی با گور شکل گرفته اند ولی در امتداد شرقی غربی این سازه ها با اندکی اختلاف در سمت غربی سطح گور قرار داده شده اند و همین موضوع موجب شک و تردید شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی گیلان با بیان اینکه احتمال دستبرد در گور دختر املشی وجود دارد، گفت: بهم ریختگی سنگ و سازه های سنگی گور این دختر بچه ممکن است به دلیل رانش باشد که با توجه به موقعیت توپوگرافی و آهکی بودن آن بعید به نظر می رسد خوردگی سنگ ها موجب رانش شود ولی این احتمال وجود دارد بعد از دفن دختربچه جنگجوی لیارسنگ بن در همان زمان مورد دستبرد قرار گرفته باشد و بعضی از اشیا روی سنگ نشان از بهم ریختگی را دارد که بعد از اینکه دستبرد قرار گرفته باشد با عجله نسبت به پر کردن خاک و توده های سنگی و نشان قبر در جای دیگر اقدام شده است.

کشف، ثبت و انتقال درست گذشته اسرارآمیز تاریخ گیلان بسیار مهم و ارزشمند است و می تواند به عنوان سند پرافتخار این استان برای نسل حاضر و آینده توأم با درس ها و پندها باشد و به یادگار بماند. این طور که به نظر می رسد در کنار میراث فرهنگی باید سازمان های فرهنگی دیگر از جمله متولیان رسانه و جراید هم در حفظ و انتقال این میراث ماندگار تلاش کنند و دوشادوش میراث فرهنگی در این بخش گام بردارند.