سایت موزه عصر آهن تبریز شما را به دنیای مردگان می برد

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، سایت موزه عصر آهن تبریز شما را به دنیای مردگان می برد.

شاید کمتر برایتان اتفاق بیافتد که بتوانید به مکانی بروید که مردگان عصر باستان را در جایی که دفن شده اند از نزدیک ببینید. در بیشتر موارد این گورها در موزه ها بازسازی می شوند و اسکلت ها از جای اصلی خود خارج و به موزه انتقال داده می شوند و دیگر حال و هوای اصلی خود را ندارند. اما در تبریز در نزدیکی مسجد کبود موزه ای خاص وجود دارد که با عبور از در آن وارد دنیای باستان می شوید. جایی که مردگان از دنیای پس از مرگ می گویند و آن را به تصویر می کشند.

سال 1376 بود که یک عملیات خاکبرداری برای ساخت مجتمع تجاری در تبریز منجر به نمایان شدن گورستانی باستانی شد هر چند بخشی از این گورستان تخریب شده بود اما بخش دیگری از آن نجات یافت. این گورستان (سایت موزه) مملو از قبور، اسکلت های باستانی و مواد فرهنگی و اشیای تدفین است و قدمتی بالغ بر 3500 سال برای آن در نظر گرفته شد.

بعد از آنکه از در اصلی موزه که در خیابان امام، پشت مسجد کبود تبریز قرار دارد وارد می شوید، باید از راه پله ها عبور کرده و وارد حیاط مجموعه شوید. در نگاه نخست چیز خاصی نظرتان را جلب نمی کند و سردرگم می مانید که قرار است چه ببینید. اما کم کم خودتان را در میان گودالی می بینید که دیوارهای آن حکایت از لایه های تاریخی دارد که این محوطه پشت سر گذاشت. از حیاط که می گذرید، بعد از ساختمان اداری و نگهبانی، در سمت راست چند پله به دری کوچک می رسد.

می گویند وارد شوید اما در پس آن در سیاهی وجود دارد که شمارا سردرگم تر می کند. تا چشمتان از روشنای روز به تاریکی داخل عادت کند چند ثانیه طول میکشد اما بعد از آن چشمتان به دنیای مردگان باز می شود. دنیایی که شاید هیچگاه تصورش را هم نمی کردید که با عبور از آن در کوچک چوبی بتوانید با آن روبرو شوید. اینجا موزه عصر آهن (گورستان مسجد کبود) تبریز است که در تاریخ 3 آبان 1379 با شماره ثبت 2978 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حسن عابدینی (مسئول سایت موزه عصر آهن تبریز) درخصوص گورستان عصر آهن تبریز گفت: این گورستان وسعتی در حدود 3 هکتار دارد که درحال حاضر حدود 300 متر آن در سایت موزه به نمایش گذاشته شده و سایر بخشها هنوز زیر خاک و زیر خانه ها و سایر بناهای این منطقه مدفون هستند. از آنجایی که مردمان آن زمان برای باور بودند که همانگونه که در این دنیا آمده اند دوباره در دنیای دیگر هم متولد می شوند، از این رو بیشتر تدفین ها به صورت جنینی است. حتی درون ظروفی که به همراه متوفا در گور نهاده شده، غذا و نوشیدنی می گذاشتند تا در دنیای پس از مرگ راحت باشند.

او ادامه داد: تدفین ها براساس سن، جنسیت، موقعیت اجتماعی و…متفاوت است چنانکه بیشتر زنان به پهلوی چپ و مردان به پهلوی راست دفن شده اند. بیشتر این تدفین ها همراه با هدایای تدفین از ظروف غذا و نوشیدنی گرفته تا زیورآلات و وسایل روزمره است. جنس زیورآلات از مفرغ، عقیق و شیشه است. هرچند به دلیل آنکه وسایل آهنی در این مکان ممکن بود دچار تخریب و خردگی شوند از داخل گورها برداشته شده اند و تعدادی از آنها به موزه آذربایجان انتقال یافت اما سفال ها و تدفین ها همانگونه که بودند باقی مانده اند.

عابدینی با اشاره به آنکه لایه هایی که در دیواره های سایت موزه دیده می شود نشان از تاریخی دارد که بر این محوطه گذشته، گفت: لایه هایی از وقوع سیل در این سایت موزه دیده می شود. چنانکه حدود 3200 سال پیش لایه ای خاک که توسط سیل به این منطقه آورده شده روی گورستان را پوشانده و کم کم لایه های دیگر روی آن را پوشانده است. حتی در لایه هایی نشانه هایی از دوره صفوی و تنپوشه هایی که برای عبور آب استفاده میشد، دیده می شود.

مسئول سایت موزه عصر آهن تبریز با اشاره به یکی از تدفین ها که به صورت طاق باز است، گفت: این تدفین در میان سایر تدفین ها استثنا است، چرا که بانویی است که طاق باز دفن شد. این احتمال را می دهیم که باتوجه به آنکه این مکان برایشان مقدس بود و حدود 400 سال به عنوان گورستان مورد استفاده قرار می گرفت. برای آرامش این بانو که احتمالا در جای دیگری فوت کرده بوده، جسد او را به این مکان انتقال داده باشند با توجه به آنکه احتمالا مدتی از مرگ تا انتقال جسد به این مکان گذشته، جسد خشک شده و دیگر امکان تدفین به صورت جنینی کامل نبود. از این رو طاق باز و تا حدودی جنینی دفن شد.

او با اشاره به کاوش های باستان شناسی که در این محوطه انجام گرفته، گفت: بخشی از کاوش ها در سال 1376 انجام گرفت و آخرین فصل کاوش نیز در سال 1382 انجام گرفت. بیش از 38 گور در این سایت موزه در معرض دید عموم است که به صورت جنینی دفن شده اند. از آنجایی که این مکان در آن دوره یک گورستان عمومی بود، گورهای نوزادان و نوجوانان نیز در این سایت وجود دارد. گور نوزادان به صورت ساده و گور نوجوانان در سازه های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است. درون برخی از گورهای کودکان اسباب بازی هایشان نیز قرار دارد و زن ها با جواهرات و مردها با ابزار جنگی دفن شده اند.

مسئول سایت موزه عصر آهن تبریز یادآور شد: همه مردگان این گورستان به مرگ طبیعی فوت کرده اند. ضمن آنکه نوع سفال های موجود در گورها متفاوت است. میزان آثار و هدایای موجود در قبور نیز نشان از جایگاه اجتماعی و ثروت فرد دارد.

گزارش و عکس: معصومه دیودار