لال شو مراسمی است که مردم سوادکوه میراث دار آن هستند

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های بدست آمده، لال شو مراسمی است که مردم سوادکوه میراث دار آن هستند.

1 - ارکه ما (arkeh ma) ، 2 - دِما (dema) ، 3 - وَهمِنِ ما (vahmeneh ma) ، 4 - عَیدِ ما (aydeh ma) ، 5 - فردینه ما (ferdineh ma) ، 6 - کِرچِه ما (kercheh ma) ، 7 - هَرِه ما (hareh ma) ، 8 - تیره ما (tireh ma)، 9 - مِلارِه ما (melareh ma)، 10 - شِروِینِه ما (shervineh ma) ، 11 - میره ما (mireh ma) ، 12 - اونه ما (oneh ma) این دوازده ماه نه فقط دوازده اسم، بلکه دوازده نشان از طبیعت، فرهنگ، رسم و آیین و نیاکان این سرزمین است.

بیش از 1530 سال از پیدایش تقویم طبری میگذرد و این تقویم، رویدادها، اتفاقات و حوادث بیشماری را به خود دیده است. بسیاری از این رویدادها در دل تاریخ هضم شد و شاید امروز اثری از آن نباشد. ولی برخی دیگر که به نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگهای مناطق مختلف مازندران را تشکیل می دهند، هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده و دلیلی برای رجوع به تاریخ و دور هم بودن ها می شود.

سیزدهمین شب از « تیر ما» مازندرانی که مصادف با ماه آذر شمسی است، یکی از همان اتفاقات فرهنگی بجا مانده از تاریخ محسوب می شود.

" لال شو" مراسمی است که مردم سوادکوه میراث دار آن هستند. این رویداد تاریخی را میتوان از برنامه های جمعی و اجتماعی منحصر بفرد و جذابی دانست که شاید نمونه ی آن را نتوان در هیچ فرهنگی دید.

مهمترین مرجع تاریخی و اساس "لال شو" به آرش کمانگیر بر می گردد. پهلوانی نامدار که با پرتاب تیر و فدا کردن جانش، مرز ایران و توران را مشخص کرد و برای همیشه در قلب مردم ایران زمین جایگاهی ویژه پیدا کرد.

فریده یوسفی نویسنده و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ مازندران میگوید: در ارتباط لال شو با آرش باید گفت؛ در مازندران از دیرباز رسم بر آن بود که مردی پاک نهاد، به عنوان لال، یک روز پیش از تیرگان، غسل میکرد و روزه سکوت میگرفت تا شب اجرای آیین فرا برسد، آنگاه همراه دو مرد دیگر، یکی خزانه دار (کیسه دار) و دیگری لال مار با ترکه هایی (شیش) که نمادی از تیر آرش بود، به درب خانه اهالی می رفتند و لال ِ مار، اشعاری به این ترتیب میخواند:

لال انه لال انه / پیسسه گنده خوار انه / چوغای شلوار انه/

پار بورده امسال انه ...

برگردان:

لال آمده لال آمده / آمد که "پیسسه گنده " بخورد (نوعی حلوای مخصوص این شب)

لال با شلواری از جنس چوغا آمده

پارسال رفت و دوباره امسال آمده

صاحب خانه لال را به خانه اش دعوت می کند و او همچنان در سکوت خویش، یکایک افراد خانواده را با شیش (ترکه) نوازش می کند و شیش را همانجا می گذارد تا کدبانوی خانه آن را به پشت بام خانه ببرد و موجب ازدیاد برکت خانه بشود. نوازش شیش لال شامل درختان کم ثمر باغات هم می شود تا در سال پیش رو پربارتر شوند.

آنگاه صاحب خانه به فراخور وضعیت اقتصادی خویش، خوراکی هایی به کیسه دار می داد که معمولا فراتر از انار، گردو یا پیسه گنده نبود.

هدایای جمع شده، بین این سه مرد تقسیم میشد و اگر مقدار آن قابل توجه بود، دیگران هم سهمی از آن می بردند.

امروز هم در مازندران، آیین لال شو با اندکی تغییر اجرا می شود.

"سعدی قاسم نژاد" پژوهشگر تاریخ سوادکوه و فرهنگ عامه در این خصوص میگوید: یکی ازرویدادهای تاریخ اساطیری و باستانی کشورما، جنگی بود که بر اثر اختلاف مرزی بین ایران و کشور توران درگرفت و نتیجه آن شد که یک نفر از سپاه ایران تیری را به جانب مشرق پرتاب کند وهر کجا که تیر فرود آمد، آنجا مرز ایران و توران شود و برای پرتاب تیر یکی از سرداران نامی لشکر ایران به نام آرش کمانگیر در نظر گرفته شد. لذا در روز معین آرش تیر و کمان بردوش در میان تشویق و شور و هلهله مردمی که برای این امر مهم گرد آمده بودند، مسیر کوه البرز را که برای پرتاب تیر تعیین شده بود با سکوتی محض و بدون توجه به اطراف طی میکرد و بالاخره به فراز البرز رسید و تیر در چله کمان نهاد و تمرکز کرد.

شاید در آن لحظه تمامی مسئولیت خود را برای تمامیت ارضی مملکت و آنانی که در این راه جان باختند، به خاطر آورد و از خدا خواست تا او را یاری کند و تیر را پرتاب کرد. اما همراه با تیر، جان او هم بدر رفت، گویی آرش نه تنها قدرت بلکه جان خویش را در تیر نهاد و تیر پس از سه شبانه روز پرواز، سرانجام در مکانی دور به نام فرغانه بر تنه درخت تناور گردویی نشست و از آن پس آنجا مرز ایران و توران شد و این روز برابر بود با "سیزدهم تیر تبری یا مازندرانی" مصادف با سیزده آبان تقویم رسمی و چون محل فرود تیر درمکانی دور دست موجب فراخ شدن مرز کشور ما گردید، پیروزی مهمی برای ایران حاصل شد.

از آن پس به منظور پاسداشت آن پیروزی و یاد پایمردی لشکریان ایران و به ویژه خاطره دلاوری آرش کمان گیر، مراسمی سنتی در میان ایرانیان برگزار میشد که این سنت همچنان در بین سوادکوهیان محفوظ ماند وهمه ساله در چنین شبی که به آن لال شو می گویند، برگزار می شود و لال کیسه دار و تیر شیش و حلوا پیست گنده و حتی شکل آن هر یک نمادی هستند که این ماجرا را روایت می کنند.

لال شو از رسوم آیینی و تاریخی زیبایی است که شاید تنها در سوادکوه برگزار می شود و ثبت معنوی این فرهنگ برجای مانده از دل تاریخ، مسئولیتی است که اهالی میراث فرهنگی و فعالان اجتماعی منطقه برعهده دارند و امیدواریم با ثبت این رویداد با فرهنگی، شاهد حفظ و انتقال آن به نسل آینده باشیم.