ثبت جهانی کاروانسرای صائین سفر گردشگران خارجی را به این منطقه افزایش می دهد

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، ثبت جهانی کاروانسرای صائین سفر گردشگران خارجی را به این منطقه افزایش می دهد.

صائین یکی از 54 کاروانسرای ایران است که به تازگی در فهرست جهانی آثار تاریخی و فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است.

صائین یا سائین در لغت به معنی قلعه، نگاهبان و نام محلی به همین نام آمده است و محل بنای کاروانسرای صائین در حوالی شهرستان نیر و در حاشیه جاده اردبیل به سراب، بادگیر و برفگیر است به طوری که گردنه صائین در نزدیکی آن، از نظر راهزنی برف و بوران در زمستان ها شهرت دارد و کم نیستند رانندگانی که در زمستان های سخت ساعتها در گردنه صائین با برف و سرما درگیر شده اند.

صائین در همه فصول سال پذیرای کاروانیان خسته و در راه مانده بوده است و اگر چه امروز در آن از شیهه اسبها و اتراق خستگان راه ابرایشم خبری نیست اما برج و بارو، دیوارهای ضخیم، طاق های بلند و دالان های تنگ و تاریک آن از توان این قلعه در محافظت کاروانیان حکایت می کند.

بادی که در تابستان دست بر سر و روی صائین میکشد، در زمستان ها شلاق سرما را بر پشت و بازوی آن می کوبد اما ملات ساروج که سنگهای همسان بنا را روی هم متصل و محکم کرده، کاروانسالارها و سواران را از گرگ سرما در امن می داشته است.

پایه طاق ها و دیوارهای کاروانسرای صائین به شکل قوس و به قدری محکم ساخته شده که گویی تا روز قیامت سنگینی آسمان را تحمل خواهد کرد؛ سکوت موهوم داخل بنا را نجوای نسیم درهم می شکند و خراش روی پله ها افسانه رفت و آمد ایرانیان قدیم را در گوش جان می خواند.

سقف کاروانسرا به شکل قوس و با سوراخی به نسبت کوچک در وسط آن ساخته شده است و سنگهایی که در بدنه بنا استفاده شده از مصالح بومی است و به سرسختی زمستان ها و سوز تابستان ها عادت کرده است و به جز سوراخی که به تدریج بر سقف کاروانسرا ایجاد شده، تخریب خاصی در بنا به چشم نمی خورد.

کاروانسراها در اقصی نقاط ایران بخصوص در مسیرهای ارتباطی پر رفت و آمد با هدف تسهیل سیر و سفر و اتراق موقت کاروانیان بنا شده اند و در منابع معتبر تاریخی از ایرانیان به عنوان پیشگامان احداث این ابنیه یاد شده است.

در دوره صفویه به گواهی تاریخ احداث کاروانسراها رونق گرفته و شاید یکی از دلایل آن، افزایش تردد سواران و کاروانیان به منظور ایجاد وحدت اسلامی و استقرار نخستین حکومت شیعی در سرتاسر ایران بوده است که این 2 امر مهم از امتیازات غیرقابل انکار صفویان است.

براساس اطلاعات موجود در دانشنامه آزاد، در دوره حاکمیت صفویان در سراسر ایران 999 کاروانسرا بنا شده که کاروانسرای صائین در 10 کیلومتر شهر نیر در حاشیه جاده اردبیل به سراب یکی از آنهاست.

در مقاله "بررسی ویژگی های معماری کاروانسراهای ایران در دوره صفوی" آمده است که سالها پس از اسلام و با روی کارآمدن حکومتهای ایرانی و ترک در شرق ایران، توجه به احداث کاروانسراها سیر صعودی به خود گرفت و با روی کار آمدن حکومت صفویان در سایه حمایت های شاهان و حکمرانان آنها دوران طلایی ساخت و معماری کاروانسراها آغاز شد.

کاروانسراها در حقیقت شکل دیروز مجتمع های بین راهی بوده اند و فایده های متنوعی داشته اند همچنان که در مقاله "بررسی کارکردهای کاروانسراهای ایرانی" این کارکردها شامل اقتصادی و تجاری، فرهنگی، نظامی، آموزشی، اجتماعی، امنیتی، مذهبی، استقرار عوامل دولتی، خدماتی (بدرقه و استقبال، انبار، امور خیریه) و حتی کارکرد غیراخلاقی نیز قید شده است.

کارشناسان امر بیش از 2 سال برای بررسی 200 کاروانسرای ایران و تهیه پرونده آن زحمت کشیده بودند و بالاخره امسال در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی در ریاض عربستان سعودی 54 کاروانسرا در فهرست آثار تاریخی و فرهنگی یونسکو ثبت شد.

به گفته مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، کاروانسرای صائین در سال 1362 به ثبت ملی رسیده بود اما شرایط لازم برای ثبت در سازمان جهانی یونسکو را داشت و خوشبختانه پیگیری ها در این رابطه نتیجه بخش بوده است.

حسن محمدی ادیب ثبت کاروانسرای صائین شهرستان نیر در فهرست جهانی آثار تاریخی و فرهنگی سازمان یونسکو را بخصوص در سال میلادی جاری که اردبیل به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو سازمان اکو شمرده می شود، اتفاقی مهم دانست که سفر گردشگران خارجی را به این منطقه افزایش خواهد داد.

وی معتقد است گردشگران بین المللی، مقاصد سفرهای خود را از روی سایت سازمان جهانی یونسکو انتخاب می کنند و ثبت جهانی کاروانسرای صائین برای رونق گردشگری استان اردبیل بسیار مهم است.

کاروانسراها در فرآیند توسعه و مدرنیزاسیون بخش زیادی از کارکردهای خود را از دست داده اند. استفاده از انواع وسیله نقلیه باعث شده طی مسافتی که در دوران گذشته روزها و شاید ماه ها طول می کشید به کمتر از روز و ساعت کاهش یابد، علاوه بر این راه های ارتباطی بین شهرها و آبادی ها هم تغییر کرده اند و همین امر باعث شده کاروانسراها از مسیرهای ارتباطی خارج شوند.

با این حال باید پذیرفت که کاروانسراها بخشی از تاریخ، فرهنگ و هنر ملت ها هستند که جاذبه های خاص خود را دارند و گردشگرانی که علاقمند به تاریخ و فرهنگ خود هستند، مشتاق بازدید از کاروانسراها هستند و با توسعه صنعت گردشگری انتظار می رود کاروانسراها رونق گذشته خود را با کاربری های جدید بازیابند.

گزارش از: عیسی پاشاپور