منظر فرهنگی ماسوله رای یونسکو را برای ثبت جهانی نگرفت

ایسنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر گشته، منظر فرهنگی ماسوله رای یونسکو را برای ثبت جهانی نگرفت.

چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر ریاض عربستان در حالی برگزار شده که 50 پرونده میراث تاریخی و طبیعی درحال بررسی است و ایران که با سه پرونده در آن حضور دارد، موفق شد 54 کاروانسرای تاریخی با قدمت از ساسانی تا قاجار را در قالب یک پرونده به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه کند و پرونده نفس گیر و پربحث منظر فرهنگی ماسوله نیز دیفر شد.

بجز کاروانسراها، ایران دو پرونده «الحاق جنگلهای دیزمار به جنگلهای هیرکانی» و «منظر فرهنگی ماسوله» را در اجلاس ریاض یونسکو ارائه کرده بود که به پیشنهاد یونسکو قرار شد جنگل دیزمار در قالب پرونده ارسباران به یونسکو ارائه شود و پرونده پرچالش «منظر فرهنگی ماسوله» نیز با ایرادهای زیاد نماینده ایکوموس مواجه و گفته شد مدارک و مستندات کافی روی پرونده وجود ندارد و در نتیجه نظر ایکوموس بر این بود که این پرونده در کمیته میراث جهانی یونسکو پذیرفته نشود و درخواست دیفر (رفع ایرادهای پرونده و بررسی در اجلاس سالهای بعد) و ریفر (رفع ایراد جزئی و بررسی بدون نوبت) کرد و در پاسخ به دفاعیات گفت که فرصتی برای بازبینی پرونده نیست.

با این وجود نمایندگان کشورهای عمان، امارات، روسیه، عربستان و نیجریه در دفاع از این پرونده اظهارنظر کردند و درخواست تجدیدنظر ایکوموس را داشتند. توجه بیشتر نمایندگان این کشورها بر ساختار تاریخی اسلامی ماسوله بود.

همچنین نماینده ژاپن با وجود نظر مثبت روی جذابیتهای گردشگری ماسوله، ایرادهایی را هم به این پرونده وارد کرد و اشاره داشت که بحثهای زیادی بین ایران و ایکوموس درباره این پرونده وجود داشته است. در این باره نماینده روسیه در یونسکو یادآور شد ایرادهای ایکوموس بیشتر به دوران کرونا و محدود بودن ارتباطات بر می گردد که تردیدهایی را در محتوا ایجاد کرده بود. در نهایت، نمایندگان کشورهایی از جمله یونان، هند، ایتالیا، آرژانتین و تایلند نیز همچون ژاپن تاکید داشتند لازم است روی این پرونده تأمل بیشتری شود و پروند دیفر (رفع نواقص و تکمیل پرونده برای اجلاس بعدی یونسکو) شود تا مدارک و مستندات آن تکمیل شود.

رسول وطن دوست، نماینده میراث فرهنگی ایران در یونسکو در دفاع از این پرونده گفت: ایران مدارک زیادی فرستاده است. متوجه شدیم ایکوموس نسبت به مدیریت و حفاظت ماسوله رضایت دارد. او همچنین از ایکوموس دعوت کرد به ایران و ماسوله سفر کند و مدارک و مستندات را از نزدیک مشاهده کند.

وطن دوست پس از اظهارنظر کشورها و ایکوموس پیشنهاد دیفر پرونده منظر فرهنگی ماسوله را مطرح کرد.

منظر فرهنگی ماسوله از سال 2007 میلادی در «فهرست در انتظار» میراث جهانی یونسکو قرار داشت و به زعم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به لحاظ حفاظتی و مدیریتی از شرایط قابل قبولی برای نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی برخوردار بود. از همین رو پرونده پیشنهادی «منظر فرهنگی ماسوله» بنا بر نظر مشورتی و مصوبه شورای ملی ثبت آثار در سال 1400 به دبیرخانه مرکز میراث جهانی یونسکو فرستاده شد تا در اجلاس 2023 بررسی شود.

ارزیابی میدانی پرونده ماسوله از سوی شورای جهانی بافتها و بناهای تاریخی (ایکوموس) در تابستان 1401 توسط کارشناس اعزامی یونسکو انجام شد. گزارش ارزیاب یونسکو نیز حائز جنبه های مثبت بود. نعیمه بن کاری، ارزیاب یونسکو که در مهر 1401 به ایران آمده بود، پس از بررسی ماسوله گفته بود: «ماسوله ارزش های زیاد و خوبی از نظر معماری و در کنار آن وجه انسانی دارد که قابل توجه است.» او همچنین اظهار کرده بود: «قبل از اینکه ایکوموس پرونده ماسوله را به من بدهد، هیچ شناختی درباره آن نداشتم و با مطالعه این پرونده به آن علاقمند شدم و با آمدنم به ایران و دیدن این شهر از نزدیک متوجه شدم که فقط جلد کتاب را خوانده ام و صفحات جدیدی از ماسوله را کشف کردم و در ذهنم ثبت شد.»

با این وجود، در شهریور 1402 چند هفته پیش از آغاز چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض عربستان، گزارشی منسوب به شورای جهانی بافت ها و بناهای تاریخی (ایکوموس)، بازوی مشورتی یونسکو در پرونده های ثبت جهانی میراث فرهنگی منتشر شد که نوشته بود: «ماسوله ظرفیت ثبت جهانی دارد، اما پرونده تدوین شده آن که سال 2021 به یونسکو تحویل داده شد، حاوی ایرادات اساسی است و به همین دلیل ایکوموس درخواست رد پرونده ثبت جهانی ماسوله را دارد.»

اما پاسخ مدیر کل پیشین ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در تهیه پرونده منظر فرهنگی ماسوله نیز نقش داشته و هم اینک در اجلاس یونسکو حضور دارد، به نظر یونسکو این بود که «شائبه های مطرح شده درباره نظر ایکوموس راجع به پرونده ماسوله، به ابهاماتی بر می گردد که ایکوموس علی الظاهر به دلیل نبود امکان ارتباط کامل با کارشناسان تهیه کننده پرونده وارد کرده است. بدیهی است این موضوع نگرانی هایی را برای طرح موضوع ثبت جهانی ماسوله در کمیته میراث جهانی فراهم میکرد.

از این رو در ماه گذشته، هیأتی از کارشناسان متخصص در حوزه ثبت جهانی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو اعزام شدند و رایزنی های لازم در راستای باز تبیین ارزش های منظر فرهنگی ماسوله و رفع ابهامات مطرح شده با اعضای کمیته میراث جهانی به انجام رسید.»