واکنشها به جهانی شدن 54 کاروانسرای ایرانی در یک پرونده

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون واکنشها به جهانی شدن 54 کاروانسرای ایرانی در یک پرونده برای شما نوشته شده است.

پرونده کاروانسراهای ایرانی در اجلاس میراث جهانی یونسکو که روز گذشته در شهر ریاض عربستان برگزار شد، با وجود ایرادات متعددی که نماینده ایکوموس به آن وارد کرد با حذف دو کاروانسرا ثبت جهانی شد و از 56 کاروانسرای درج شده در این پرونده 54 کاروانسرا با دفاعیات ایران و حمایت نمایندگان برخی از کشورها ثبت شد.

ایراد در نامگذاری پرونده، ابهام در نحوه نگهداری، برنامه های توریستی، حریم و مبهم بودن روند تکامل این کاروانسراها از جمله ایراداتی بود که به این پرونده وارد شد از طرفی داشتن معماری های متفاوت، فلسفه ساخت کاروانسراها در ایران جزو نکاتی بود که در دفاع از این پرونده اعلام میشد.

این پرونده یکی از پرونده های سخت و نفس گیری بود که نمایندگان کشورهای متعددی از نیجریه و قطر گرفته تا هند و اتیوپی درباره آن نظر دادند. این در حالی بود که برخی از پرونده ها از جمله پرونده کشور چین به سرعت و بدون مخالفتی ثبت میشد.

حتی نماینده ایکوموس پیشنهاد ریفر شدن این پرونده را داد. تا اینکه در نهایت کاروانسرای یام مرند و مادر شاه اصفهان از لیست حذف شدند تا 54 کاروانسرای دیگر شانس جهانی شدن بگیرند.

پس از ثبت جهانی این کاروانسراها افراد مختلفی پیام و واکنش نشان دادند در فضای مجازی خیلی ها این اتفاق را به فال نیک گرفتند که در یک پرونده 54 اثر تاریخی ایران جهانی شده است. در 24 استان کشور هر یک از مسئولان پیام تبریکی گفته و مردم آن شهرها هم به وجود کاروانسرای ثبت جهانی شده خود افتخار کردند. برخی از افراد هم گفتند که چرا کاروانسرای شهر آنها جهانی نشده است مانند کاروانسرای نطنز.

گواه اهمیت تاریخی ایران به عنوان چهارراه فرهنگ و تجارت

از سوی دیگر تنها برخی از مقامات به این خبر واکنش نشان داده و تبریک گفتند. سفارت ایران در بلژیک با اشاره به ثبت کاروانسرای ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو نوشت: کاروانسرای ایرانی با به رسمیت شناختن نقش ماندگار ایران در اتصال جهان از طریق مسیرهای تجاری از جمله جاده ابریشم، جایگاه خود را در فهرست میراث جهانی یونسکو بدست آورده است. این گواهی بر اهمیت تاریخی ایران به عنوان چهارراه فرهنگ و تجارت است.

علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در صفحه شخصی خود نوشت: یکشنبه 26 شهریور 1402 برابر با 17 آگوست 2023 میلادی برای هیأت ایرانی در سالن اجلاس هتل الفیصلیه روز تاریخی و به یاد ماندنی بود.

آن موقع که رئیس سعودی جلسه، ثبت جهانی 54 کاروانسرای ایرانی را اعلام کرد. دقایقی که همه حاضران به افتخار ایران و ایرانی، تمدن، فرهنگ و داشته های آن دست می زدند و تشویق می کردند. این موفقیت بزرگ را به مردم با فرهنگ، متمدن و غیرتمند ایران عزیز تبریک و شادباش می گویم و از همه مدیران، کارشناسان و همکاران ارجمندم در سراسر کشور که در تهیه و تدوین این پرونده بزرگ ایفای نقش کردند، صمیمانه قدردانی می کنم.

ثبت جهانی 54 کاروانسرای ایرانی با قدمتی از دوران باستان تا قاجاریه، بیانگر هنر معماری و فرهنگی نیاکان ما بوده است، چرا که کاروانسراها مهمترین زمینه برای ارتقای گفت و گو، تعامل مسافران، اقوام، ادیان و ملل مختلف در ادوار تاریخی است.

کاروانسراها زمینه ای برای توسعه و دانش بشری به عنوان مکانی برای زیست افراد مختلف، بازرگانان، تجار، مسافران، زائران خانه خدا و عتبات در زمانه ای که مسیرهای مواصلاتی و رفت و آمدها بس دشوار و سخت بوده است.

این کاروانسراها در سرما و گرمای جان بخش و پناهگاه مردم بوده است که نشانه ای برجسته از تاریخی باشکوه تمدن و معماری ایرانی را روایت می کند.

54 کاروانسرای ثبت شده در 24 استان کشور پراکنده اند. در ایران بیش از یک هزار کاروانسرا وجود دارد که 700 مورد آن ثبت ملی شده است. با ثبت این تعداد آثار میراث فرهنگی ملموس ایران به 27 عدد افزایش یافت.

محمدرضا دشتی اردکانی، رئیس فراکسیون گردشگری، زیارت و میراث فرهنگی مجلس شورای اسلامی با تبریک ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایرانی گفت: ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایرانی گامی برای محافظت مطلوب تر از این آثار فاخر است.

در پیام رئیس فراکسیون گردشگری، زیارت و میراث فرهنگی مجلس شورای اسلامی پیرامون واکنشها به جهانی شدن 54 کاروانسرای ایرانی در یک پرونده آمده است:

کاروانسراهای ایرانی از مهمترین یادگارهای معماری ایرانی، کاروانسراها هستند که ایرانیان در پیدایی و موجودیت آن پیشقدم بودند و به گفته هردوت، مورخ یونانی، هخامنشیان بنیانگذار احداث بنای مورد اشاره اند.

سرزمین ایران به علت قرار داشتن در شاهراه تجاری و نیز گستردگی خاک، از دیرباز به ایجاد راههای بازرگانی و نظامی و تکوین سیستم ارتباطات و خبررسانی مبادرت نمودند و به عقیده محققین، ایجاد و توسعه سازوکار کاروانسرا در ایران از مهمترین دستاوردهای معماری ایرانی به ویژه در دوره اسلامی است که مطالعه و بررسی نقشه های واحد و غیر مشابه هر کاروانسرا، مؤید این نظریه است.

بنیاد کاروانسراها در دوره ایران اسلامی بخش مهمی از معماری ایران را شامل بوده و آنچه مسلم است، این پدیده در رابطه با رونق تجارت شکل گرفته و عوامل دیگری نظیر کاربرد نظامی، اطلاع رسانی و…در توسعه و تکامل آن نقش داشته اند و بی شک اوج شکوفایی کاروانسراها از حیث غنای معنایی، سبک معماری، زیبایی شناسی و تنوع نقشه ها متعلق به دوره اسلامی و خاصه حکومت صفویان است که در مسیر شهرها و روستاها، «کاروانسراها و رباط های برون شهری» و در مراکز اقتصادی و راسته بازارها، «کاروانسراهای درون شهری» با ویژگی های متفاوت کاربردی احداث شدند و سایر عناصر معماری مانند آب انبار و بادگیر نیز به خدمت آن درآمدند.

«شاردن» درباره اصفهان می نویسد: در اصفهان 162 مسجد، 48 مدرسه، 1082 کاروانسرا و 272 حمام وجود دارد و در همان کتاب می خوانیم: هیچ چیز نمی تواند با کاروانسراهای ایران که توسط شاهان صفوی برای آسایش کاروانیان و جهانگردان ساخته شده است، قابل مقایسه باشد. همچنین به عقیده «پوپ» بنیاد کاروانسراها در ایران پیروزی بزرگی برای معماری ایران است و در هیچ جای دنیا کاربرد و ویژگی های خاص معماری آن را نمیتوان دید و این موارد و نظایری از این دست بر جایگاه رفیع فرهنگی ایران صحه میگذارد.

کاروانسراها؛ محل تعاطی و تعامل اندیشه ها

کاروانسراهای ایران علاوه بر ارزش زیبایی شناسی، هنری و تاریخی، از دیدگاه مسائل اجتماعی نیز حائز اهمیت فراوان است، چرا که در طی 25 قرن سپری شده، کاروانسراهای درون شهری و برون شهری که بارانداز و استراحت گاه کاروان ها و کاروانیان اقصی نقاط معمور آن روزگار به شمار می آیند، محل تعاطی و تعامل اندیشه ها و تبادل و تقابل آداب و رسوم اقوام و ملل مختلف بوده و این تشریک مساعی تأثیر بالایی در ارتقای سازوکار اجتماعی جامعه ایفا می کند.

ثبت جهانی پرونده «54 کاروانسراهای ایران» در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر ریاض کشور عربستان که نقش بسزایی در انتقال ارزش های فرهنگی به جامعه جهانی خواهد داشت، گامی برای محافظت مطلوب تر از این آثار فاخر است و همچنین بر جایگاه و نقش بی بدیل این سرزمین در غنابخشی و ساخت فرهنگی جامعه جهانی به واسطه ارزش های ایرانی اهتمام می ورزد.