گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است

ایرنا/ براساس آخرین گزارشهای منتشر شده، گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است.

شهرستانهای غرب مازندران با برخورداری از جاذبه های منحصر بفرد طبیعی و تاریخی به گفته کارشناسان گردشگری اطلس تمام نمای گردشگری ایران است که هر مسافر و گردشگری داخلی و خارجی کافی است یکبار از این اقلیم دیدن کند تا مجذوب زیبایی های آن شود.

وجود آبشارها، آب های سرد و گرم معدنی، بوستانهای جنگلی، غارها، چشمه ها، دریاچه، یادمانهای تاریخی، صدها مراکز اقامتی و پذیرایی و تفریحی و بویژه نزدیکی کوه، دریا و جنگل این منطقه را به عنوان قطب مهم گردشگری در کشور و حتی جهان مطرح کرده است.

افزون بر 30درصد جمعیت سه میلیون و 400 هزار نفری استان مازندران در شهرستانهای نور، نوشهر، چالوس، تنکابن عباس آباد، کلاردشت و رامسر واقع در غرب مازندران سکونت دارند.

آیا اقتصاد تک قطبی وابسته به گردشگر به صلاح آینده رامسر و دیگر شهرستانهای غرب مازندران است؟ این سوالی است که بعد از بحران کرونا و تعطیلی کسب و کارهای گردشگری مطرح شده و کارشناسان در پاسخ به این پرسش می گویند: تنوع سبد اقتصادی این مناطق اقدامی صحیح اما مشروط به آن است که ابتدا گردشگری بی برنامه و افسارگسیخته این شهر را درمان کنیم و سپس به تنوع و توسعه سبد اقتصادی بپردازیم.

نگاهی به آمار حضور مسافر در سال جاری نشان می دهد که به عنوان مثال رامسر در روزهای نخست سال دست کم 500 هزار مسافر شب اقامت را برای خود ثبت کرده که این آمار نسبت به تعطیلات سال گذشته 15 درصد افزایش داشته به علاوه اینکه این شهرستان با جود وسعت جغرافیایی محدود نسبت به سایر شهرستانهای استان در نوروز امسال رتبه نخست جذب مسافر را کسب کرده است.

برای شهری همچون رامسر با این میزان از حضور مسافر که حدود 70 تا 80 درصد از اقتصادش وابسته به گردشگر است، یک هشدار محسوب می شود، بحرانی که میزان آسیب های آن جای انکار و بی تفاوتی باقی نمی گذارد. اگرچه تصور تکرار آن هولناک به نظر می رسد اما دور از ذهن نیست و همین تجربه تلخ باعث شده که موضوع تنوع اقتصادی، کاهش سهم گردشگری رامسر و تزریق آن به سایر بخش ها نظیر کشاورزی، شیلات، گل و گیاه و صنایع پاک مطرح شود تا از این طریق توازن اقتصادی در این خطه ساحلی برقرار و در صورت تکرار بحران هایی از این دست آسیب کمتری به اقتصاد این شهر تحمیل شود.

فرماندار شهرستان رامسر گفت: اقتصاد تک بعدی صرف و مبتنی بر گردشگری در مواجهه با بحران هایی نظیر کرونا بسیار شکننده عمل می کند و گواه آن تعطیلی بلند مدت کسب و کارهای گردشگری در زمان شیوع کرونا بوده است، بنابراین معتقدم تنوع و توسعه اقتصادی در منطقه ریل گذاری شود تا از این طریق توازن اقتصادی مطلوبی در منطقه رخ دهد، البته معتقدم این دیدگاه باید مورد بحث و نظر کارشناسی قرار گیرد.

ابراهیم شیرود عشوریان با توضیح اینکه نباید اقتصاد منطقه را صرفا در گردشگری دنبال کنیم، افزود: کاهش سهم گردشگری شهرستان و در مقابل آن گسترش فعالیتهایی نظیر کشاورزی، شیلات و صنایع پاک نه تنها به توسعه پایدار منجر می شود بلکه در مواجه با بحران هایی نظیر کرونا یا دیگر بلایای طبیعی اقتصاد منطقه را از بن بست گردشگر خارج و شرایط اقتصادی را تعدیل می کند.

شیرود عشوریان خاطرنشان کرد: اقتصاد متشکل از تولید، توزیع و خدمات است بر همین اساس این منطقه به صنایعی نظیر کارخانه نساجی، دامداری، مرغ داری و شیلات نیاز دارد، چرا که هم در جهت تقویت مزیتهای گردشگری شهرستان است و هم اینکه به توازن اقتصادی منطقه کمک می کند. برای مثال در رامسر 9 مزرعه شیلات مشغول فعالیت هستند که این تعداد پاسخگوی نیاز شهرستان نیست، شهری با جمعیت 80 هزار نفر و جمعیت شناور قابل توجه به دلیل نبود مرغداری صنعتی همواره در پیک مسافر با کمبود این کالای اساسی مواجه است و باید گوشت سفید مورد نیاز شهرستان را از استان همجوار و یا شرق استان تهیه کند که چالشی بزرگ برای این منطقه محسوب می شود.

شیرود عشوریان با اعلام اینکه دولت برای تمامی فعالیتهای اقتصادی گفته شده بسته های حمایتی ارایه و روند دریافت مجوزها را تسهیل می کند، می افزاید: این تسهیلات دارای سقف شهرستانی، استان و ملی است و به عنوان یک پکیج به متقاضیان ارائه می شود.

نماینده عالی دولت در رامسر پیرامون اینکه گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است، افزود: بدون شک تنوع اقتصادی و کاهش سهم گردشگری موافقان و مخالفانی هم دارد که باید به بحث و تبادل نظر گذاشته شود و ما از تمامی اظهارنظرهای کارشناسی پیرامون این فرضیه استقبال می کنیم.

کارشناسان حوزه گردشگری غرب مازندران معتقدند که تنوع سبد اقتصادی از مواردی است که به مقاصد گردشگری توصیه و اتفاق خوبی محسوب می شود اما این تنوع بخشی زمانی موثر است که الگوی گردشگری پایدار و اصولی در مقصد عملیاتی شود و پس از آن توسعه اقتصادی در دستور کار قرار گیرد.

به گفته یک دانش آموخته دکتری گردشگری، توسعه اقتصادی در بیشتر شهرهای گردشگرپذیر دنیا مرسوم و توصیه می شود اما این مدل اقتصادی زمانی در شهرهای گردشگرپذیر با موفقیت همراه خواهد شد که در شهر مقصد، گردشگری پایدار و اصولی برقرار شده باشد.

اما این در حالی است که در شهری مانند رامسر شاهد یک گردشگری بی برنامه و افسارگسیخته هستیم، مراکز اقامتی و تورها بدون مجوز فعالیت می کنند و فعالان واقعی حوزه گردشگری درگیر کاغذ بازی های زمان بر اداری هستند، درآمد دلالی در این بخش بیشتر است و الگوی پایداری برای گردشگری حاکم نیست، بنابراین نمیتوان در چنین شرایطی به توسعه و تنوع اقتصادی فکر کرد.

محمد امین جعفری با بیان اینکه در زمان حاضر اقتصاد گردشگری به شدت بیمار و فاقد اشتغالزایی مطلوب و موجب تعارض جامعه میزبان شده، گفت: باید بپذیریم اولویت رامسر تحت هر شرایطی گردشگری است با این وصف می توانیم با صنایع دیجیتال و مبتنی بر دیتا اقداماتی انجام دهیم که کیفیت گردشگری افزایش و از عمق بیشتری برخوردار شود.

وی پیرامون اینکه گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است، یادآور شد: برای مثال شهری مانند لنگرود گیلان فعالان گردشگری دارد که با صنایع مبتنی بر دیتا در سطح کشور خدمات گردشگری ارائه می دهند. بنابراین میتوان صنایعی که تکمیل کننده زنجیره ارزش گردشگری هستند را توسعه و خدمات مرتبط با انها را ایجاد کنیم، چرا که بخشی از اقتصاد گردشگری مبتنی بر ارائه خدمات و بخشی نیز شامل صنایع مرتبط و مکمل است.

جعفری در توضیح بیشتر پیرامون صنایع مرتبط و مکمل گردشگری تصریح کرد: عمده مسافران با هدف تفریح، لذت و خرید و سرگرمی به شهرهای شمالی سفر می کنند. در چنین شرایطی ما چند مرکز خرید و سرگرمی و تفریحی در رامسر داریم؟ جز چند پلاژ نیم بند، یک مرکز خرید و تله کابین که مجموعه این موارد بیشتر از دو روز موجب اقامت مسافر نمی شوند در حالی که افزایش برند استورها و مراکز تفریحی نشت اقتصادی مناسب دارد، بنابراین میتوان گفت: سیاستگذاری اصولی برای شهری که پتانسیل گردشگری دارد، مقدم بر تنوع اقتصادی است.

رامسر در نزدیکترین فاصله میان کوه و دریا قرار گرفته است، موقعیتی با جذابیت و محدودیتی توآمان، جذابیت از این جهت که زیبایی های طبیعی نظیر کوه و دریا را در یک چشم انداز نزدیک لمس می کنید و محدودیت از آن جهت که عرصه های منابع طبیعی، دریا و محیط زیست اجازه فعالیتهایی صنعتی و کشاورزی گسترده را نمی دهند.

همین ویژگی ها باعث شده که کارشناسان به توسعه و تنوع اقتصادی منطقه در کنار گردشگری با دیده تردید نگاه کنند، آنان معتقدند که رامسر پتانسیل گردشگری دارد و تا این صنعت به شکل پایدار و اصولی در منطقه عملیاتی نشود تلاش برای هر اقتصاد دیگری ابتر باقی می ماند.

به عقیده آنان، گردشگری یک زنجیره ارزش است که در این زنجیره ایجاد هارمونی میان اجزا اهمیت دارد، هدایت و راهبری، هماهنگی دیدگاه ذینفعان، هماهنگی میان اجزا و عناصری که موجب شکل گیری یک مقصد گردشگری می شوند میبایست در اولویت قرار گیرد.

یک دانش آموخته دکتری مدیریت پروژه در همین ارتباط و با توضیح اینکه نهاد میراث فرهنگی و گردشگری باید محور تمام تصمیم گیری های شهری همچون رامسر قرار گیرد، بیان کرد: ویژگی های طبیعی و جغرافیایی باعث شده که این منطقه از گذشته تا به حال به عنوان شهری با پتانسیل گردشگری تعریف شود.

وی پیرامون اینکه گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است، افزود: از طرف دیگر رامسر به لحاظ جغرافیا و وسعت، با شهرهایی نظیر آمل و بابل متفاوت است به طور مشخص محدودیتهای جغرافیایی شامل حرایم منابع طبیعی و آبخیزداری در عین حال که مسبب جذابیتهای طبیعی بی بدیل برای رامسر شد اما به جهت ایجاد محدودیت اراضی امکان داشتن یک اقتصاد کشاورزی پویا برای این شهر را با بن بست مواجه کرده است.

مهدی برزگری معتقد است در شرایط فعلی و وجود متغیرهایی نظیر قیمتهای نجومی زمین، تغییر نسل و دیدگاه ها، هجوم جمعیت و سرمایه در سالهای آینده، کشاورزی در اراضی که مناسب صنعت ساختمان است آنچنان توجیه اقتصادی برای مالکین ندارد.

وی اظهار داشت: اگر از راه اندازی کارخانه هایی نظیر برنج و چای که در گذشته و در ظرف زمان و مکان خود احداث شد بگذریم، رامسر به لحاظ بعد مسافت و هزینه قابل توجه جابجایی نهاده ها امکان استقرار صنایع بزرگ را ندارد، به این دلیل که هزینه ناشی از انتقال نهاده ها حاشیه سود را کاهش و تحت تاثیر قرار می دهد.

وی ادامه داد: در واقع اقتصادهای موفق دنیا به این دلیل در کرانه دریا توسعه یافته اند که از ابتدا پیرامون هزینه های گفته شده براساس دانش آمایش سرزمینی فکر و چالشهای آن برطرف کردند. بنابراین اگر همین موضوع را به رامسر تعمیم دهیم متوجه می شویم برای استقرار صنایع و ایجاد ستاده های قابل ارزش به نهاده هایی نیاز داریم که در این جغرافیا موجود نیست و تامین آن نیز به لحاظ بعد مسافت برای شهری مانند رامسر با فاصله قابل توجه از مراکز تامین نهاده چالش برانگیز است و صرفه اقتصادی ندارد.

برزگری تصریح کرد: باید بپذیریم اقتصاد رامسر براساس پتانسیل سنجی و فرصت سنجی سوق الجیشی معطوف به صنعت گردشگری است. این پتانسیل باید اولویت تمامی سیاستگذاری های منطقه ای قرار گیرد و گردشگری پایدار مبتنی بر نقشه راه در این منطقه عملیاتی شود.

به گفته وی، توسعه آمرانه در خلاء نبود نقشه راه به معنی تکرار خطاهای پیشین و عدم حصول نتیجه برای جامعه است. رامسر بیش از توسعه و تنوع اقتصادی آمرانه و فرمایشی به طرح و برنامه اعم از افق چشم انداز بلند مدت به طور مثال 20 ساله با تحلیل اقتضای ملی، فراملی و انطباق این تحلیل ها با پتانسیل بالقوه و بالفعل نیاز دارد.

برزگری معتقد است فرهنگ سازی منطقه ای بر مبنای برنامه های میان مدت توسعه، مبتنی بر افق چشم انداز گفته شده شامل برنامه های پنج یا سه ساله می شود که پیگیری تحقق اهداف برنامه های میان مدت تحت برنامه های سالیانه باید انجام شود، به این دلیل که تداوم چنین رویکردی با برنامه ریزی و نقشه راه سرمایه گذار را از امنیت سرمایه گذاری و افق چشم انداز صنعت گردشگری در این شهر مطمئن و از این طریق گردشگری پایدار محقق می شود.

وی با تشریح اهمیت برندسازی برای توسعه اقتصادی شهرها، نظیر کنوانسیون تالابهای رامسر که ابعاد جهانی دارد، گفت: برای مثال منطقه جنت رودبار رامسر پایتخت گل گاوزبان ایران است اما این در حالی است که تا به امروز مسئولان تلاشی برای برند شدن این عنوان و یا بازتاب جهانی آن انجام ندادند و صرفا در حد جشن ها محلی یا تشریفاتی بدون تحلیل کمی و کیفی بسنده کردند، در صورتی که معتقدم برای توسعه اقتصادی رامسر با ویژگی های گفته شده باید کسب و کارهای ارزش آفرین که موجب حضور کیفی گردشگر و برند شدن بیش از پیش این جهانشهر می شود، توسعه یابد.

یک دانش آموخته دکتری اقتصاد معتقد است کِشنده اقتصادی شهر رامسر گردشگری و کشاورزی است، بنابراین بایستی روی این دو پتانسیل اصلی تمرکز و بقیه اجزا را به آن وصل کنیم.

به گفته وی، شوکهایی نظیر کرونا در تمام دنیا رخ داده و عموما با استراتژی های کوتاه مدت مدیریت و مدارا می شوند. بنابراین چون کسب و کارهای منطقه یک روند طبیعی مشخصی دارد، نمیتوان به واسطه چنین بحران هایی روند طبیعی اقتصاد منطقه را تغییر داد.

ابوذر مرادی خاطرنشان کرد: پتانسیل های طبیعی، نوع جغرافیا، دریا و جنگل بستری فراهم کرده که کشاوزی و گردشگری توامان در این منطقه گسترش یابد، اما به طور مشخص گردشگری و کشاورزی دچار بن بست ها و گلوگاه هایی است که میبایست آنها را شناسایی برطرف کنیم تا از این طریق اشتغالزایی و حوزه درآمدی این مشاغل بیشتر شود.

مرادی اجرای مدل های اقتصادی مختلف در منطقه با هدف توسعه اقتصادی را از رویکردی اشتباه اقتصادی توصیف می کند و می گوید: معتقدم در رامسر می باید تمام ظرفیتها نظیر فناوری اطلاعات، صنایع دستی، ساخت و ساز، املاک، گل وگیاه به گردشگری متصل شود. حتی معتقدم کشاورزی هم کشنده منطقه نیست اما چنانجه قرار است کشاورزی هم حفظ شود این ظرفیت هم در پیوند و پیوست با گردشگری قرار گیرد.

مرادی پیرامون اینکه گردشگری پایدار نسخه شفابخش اقتصاد غرب مازندران است، اضافه کرد: در شهری نظیر رامسر امکان استقرار صنایع فراهم نیست، اما این در حالی است که میتوان صنایع تبدیلی برای کشاورزی یا صنعت پوشاک را در این منطقه راه اندازی کرد.

بررسی ها نشان می دهد که تنوع اقتصادی برای شهری با ویژگی های رامسر، پیش از این که به جایگاهی درست در گردشگری پایدار و اصولی برسد، به جای آن که زمینه توسعه اقتصادی شود ممکن است نوعی فرصت سوزی و عبور از اقتصاد درآمدزای گردشگری محسوب شود.

به معنای دیگر زمانی که میتوان با برنامه ریزی و طرح جامع، مسافرپذیری را در شهری که آمارهای خیره کننده از نظر پذیرش مسافر دارد به صنعت گردشگری تبدیل کرد، تک قطبی بودن اقتصادِ مبتنی بر گردشگری و پیوست همه فرصتها به آن بیش از تنوع اقتصادی اثرات مثبت در پی دارد.

به همین دلیل لوئیس ترنر، تحلیل گر حوزه توریسم، گردشگری را امیدبخش ترین، پیچیده ترین و جایگزین ترین صنعتی میداند که کشورهای جهان سوم باید آن را دنبال کنند و معتقد است که این صنعت می تواند عامل مهمی در کاهش فقر و بیکاری شهروندان این مناطق باشد. راهکاری که به نظر می رسد برای شهری مانند رامسر بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.