تشریح آخرین اقدامات برای آماده شدن پرونده ثبت جهانی دیوار تاریخی گرگان

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، تشریح آخرین اقدامات برای آماده شدن پرونده ثبت جهانی دیوار تاریخی گرگان صورت گرفت.

دیوار بزرگ گرگان با وسعتی حدود 200 کیلومتر باقیمانده از دوران ساسانیان است که به گفته برخی از منابع، سومین دیوار بلند جهان پس از دیوار چین و لیمس آلمان به شمار می آید. این دیوار که از روستای «صفا ایشان» شهرستان گمیشان در کرانه شرقی دریای خزر شروع شده و تا ارتفاعات «بیلی کوه» در محدوده شهرستان کلاله در شرق گلستان امتداد داشته، با مرور زمان و بر اثر تعرض های انسانی بخش های زیادی از آن یا از بین رفته و یا زیر خاک است. در سال 1378 این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال 1395 در سودای جهانی شدن است.

اما این دیوار تاریخی که امروز در میان زمینهای کشاورزی و مزارع محصور شده یا بخشهایی از آن دیوار جزئی از خانه های روستایی شده است، برای ثبت جهانی مسیر زیادی را باید طی کند. در آخرین اظهارات درباره پرونده ثبت جهانی دیوار تاریخی گرگان مدیر کل وقت میراث فرهنگی استان گلستان در بهمن سال 1399 گفته بود که «نقشه برداری هوایی از دیوار تاریخی گرگان در حال انجام است و پرونده ثبت جهانی این اثر تا تابستان سال آینده تکمیل می شود.»

با وجود اینکه در همان سال استانداری و وزراتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و گردشگری از اهمیت جهانی شدن این دیوار تاریخی و تلاش برای انجام این اقدام گفته بودند، اما دیوار بزرگ گرگان همچنان در فهرست انتظار یونسکو قرار دارد.

اینک، محمد جواد ساوری، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان درباره آخرین وضعیت پرونده ثبت جهانی «دیوار تاریخی گرگان» اظهار کرد: از حدود 200 کیلومتر «دیوار گرگان» طول کمی باقی مانده است؛ قسمتی از آن در دریای خزر قرار داشته و مابقی آن که از روستاها و شهرها رد شده بود، یا زیر خاک است و یا آن را از بین برده اند، برای مثال ساکنان روستاها با خشت های این دیوار خانه ساختند و در برخی مناطق شمالی استان گلستان، دیوار خانه هایشان از آجر دیوار گرگان است.

او با بیان اینکه دیوار گرگان در حال حاضر در میان مزارع و زمینهای کشاورزی مردم قرار گرفته، گفت: به علت اینکه از 1600 سال پیش جاده و روستا از روی این دیوار رد شده، آنطور که باید از آن محافظت نشده است. در حال حاضر بهترین قسمتی که دیوار و قلعه ها در آن موجود است، شهرستان «کلاله» است که روی این قسمت مشغول فعالیت هستیم. در سفر ریاست جمهوری یک بودجه حداقلی برای آن تخصیص داده شد، در استان نیز نماینده وزیر و استاندار برای اختصاص ردیف بودجه پیگیر هستند و به آقای ضرغامی (وزیر میراث فرهنگی و گردشگری) نامه داده اند.

با توجه به اینکه این دیوار شناخته شده نیست و اهمیت آن هنوز در کشور جا نیفتاده است، در تلاش هستیم این اثر تاریخی را برند کنیم و اهمیت آن را به جامعه القا کنیم. همان قدر که «تخت جمشید» اهمیت دارد این دیوار هم جایگاه ویژه ای از لحاظ تاریخی دارد، قدمت آن مربوط به دوران ساسانیان است و هزار سال بعد از «تخت جمشید» ساخته شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان ادامه داد: سعی کرده ایم که از طریق جوامع محلی و بلاگرهای فضای مجازی به معرفی این اثر تاریخی در سطح کشور بپردازیم و تیمی هم از صدا و سیما قرار است از آثار تاریخی گلستان فیلمبرداری کند که یکی از لوکیشن ها دیوار گرگان است.

ساوری درباره نقشه برداری هوایی از دیوار تاریخی گرگان نیز گفت: در دهه های گذشته از یک قسمت دیوار گرگان نقشه برداری هوایی شده است، اما ما هم در تلاشیم که این نقشه برداری از تمام دیوار انجام شود. در چند روز گذشته با یکی از نهادهای ذی ربط جلسه ای داشتیم و با چند دستگاه اجرایی تفاهمنامه ای را به صورت شفاهی داشتیم که با استفاده از پهپادهای آنها نقشه کلی دیوار را تکمیل کنیم که این اقدام مقدمه ای برای ثبت جهانی آن است.

او افزود: مدیرکل حرایم و بافت تاریخی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یازدهم و دوازدهم فروردین 1402 به استان گلستان آمد و یک بازدید میدانی از باقیمانده های دیوار گرگان داشت و قرار است همکارانی هم از وزارتخانه در آینده نزدیک برای ادامه این بازدید به گلستان بیایند.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان با بیان اینکه دیوار گرگان هنوز به کاوش های باستان شناسی نیاز دارد، اظهار کرد: کاوش های باستان شناسی در دیوار گرگان باید در برخی نقاط ادامه پیدا کند. یک روستا به نام «تمر قره قوزی» داریم که یکی از پنج سایت باستانی شهرستان کلاله است و یکی دو کیلومتر از دیوار گرگان نیز در وسط این روستا زیر خاک است، باید آن را بیرون بیاوریم و کاوش کنیم. در واقع کاوش دیوار گرگان تمام نشده است.

آقای نوکنده، باستان شناس و رئیس کنونی موزه ملی ایران سایت پلان هایی را سالهای 78 تا 79 بیرون کشیدند و کاوش کردند، اما هنوز به ادامه کاوش نیاز دارد. هر چه پیش می رویم، باید منابع اعتباریمان بیشتر تقویت شود، اما با کمبود منابع مواجهیم و این سرمایه های ملی و بشری در حال فرسایش اند.

ساوری در پاسخ به این پرسش که چرا بیش از دو دهه کاوش های باستان شناسی دیوار تاریخی گرگان وقفه افتاده است، گفت: اینکه از اواخر دهه 70 تاکنون کاوش تازه ای انجام نشده به علت کمبود اعتبار و بودجه بوده است.

او همچنین درباره کاوش های باستان شناسی قسمتی از دیوار که در خلیج گرگان قرار دارد، اظهار کرد: این قسمت از 1600 سال پیش زیر آب بوده و از آن زمان تا الان آب چیزی باقی نگذاشته است و امکان کاوش در این قسمت وجود ندارد.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان همچنین درباره عبور خط آهن گرگان به سوی آسیای میانه که بخشی از قسمت شمال و جنوب دیوار تاریخی گرگان را قطع می کند و باقیمانده این دیوار را در معرض آسیب قرار می دهد و نوعی تهدید برای ثبت جهانی آن محسوب می شود، گفت: اخبار احداث این خط آهن صحت ندارد.