نخستین زنی که بر مصر باستان حکومت کرد

ایسنا/ این خبر پیرامون نخستین زنی که بر مصر باستان حکومت کرد، برای شما نوشته شده است.

مصر باستان دنیای مناسب مردها بود و فرعون بر آن حکومت میکرد. با این حال در مقاطعی از تاریخچه حدودا سه هزار ساله آن، زنان بر این قلمرو فرمانروایی کردند. شش زن یعنی «مرنیث»، «سوبک نفرو» یا «نفروسوبک»، «حتشپسوت»، «نفرتیتی»، «تااوسرت» و «کلئوپاترا» به بالاترین مقام و بیشترین قدرت در مصر باستان دست یافتند. از میان این فرمانروایان قدرتمند، «نفروسوبک» که با نام «سوبک نفرو» هم شناخته می شود، نخستین زنی بود که در اتفاقی بی سابقه، سلطنت بر مصر را به طور رسمی از آن خود کرد.

«نفروسوبک» نخستین فرعون زن مصر باستان و آخرین فرمانروای دودمان دوازدهم «پادشاهی میانه» است که اطلاعات او در اسناد تاریخی به ثبت رسیده است. او یکی از دختران فرعون «آمنمهات سوم» بود، البته مشخص نیست که کدام یک از همسران فرعون مادر او بوده است.

براساس مقاله نخستین زنی که بر مصر باستان حکومت کرد، باید بدانید که پس از مرگ «آمنهمات سوم»، پسرش یعنی «آمنمهات چهارم» تاج و تخت را به دست گرفت و «نفروسوبک» نیز به همسری او درآمد. «نفروسوبک» حالا به یک ملکه تبدیل شده بود. «آمنمهات چهارم» نیز پس از 9 سال حکومت بدون به جای گذاشتن وارثی درگذشت.

پس از درگذشت «آمنمهات چهارم» همه درباریان برای حل این وضعیت به خانواده سلطنتی چشم دوختند. آنها خواستار حفظ توازن قدرت در میان اشراف زادگان بودند تا ثروت در این طبقه باقی بماند. در این مقطع، دودمان دوازدهم با بحران جانشین مواجه شده بود. «نفروسوبک» که عالی رتبه ترین مقام سلطنتی بود، برای فرعون شدن پیش قدم شد و از نسبتش با فرعون «آمنمهات سوم» برای ثابت کردن برحق بودن ادعایش استفاده کرد. این برای نخستین بار در تاریخ بشریت بود که یک زن از خانواده سلطنتی مصر به دلیل فقدان مرد در خانواده سلطنتی، مدعی فرمانروایی میشد.

زمانی که «نفروسوبک» بر تخت نشست، مشخص شد که «ملکه» عنوان مناسبی برای او نیست؛ چرا که ملکه ها مطیع حاکم خود بودند. در نتیجه «نفروسوبک» پنج عنوان از جمله «بانوی دو سرزمین» و «دختر رع» را دریافت کرد؛ القاب پادشاهی که مخصوصا در هیروگلیف های مصری برای او زنانه شده بودند و «نفروسوبک» رسما پادشاه شده بود.

به محض اینکه «نفروسوبک» پادشاه شد، بلافاصله دست به کار شد تا از خاندان و خانواده خود محافظت کند. او تصاویر خود را در معابد سراسر مصر قرار داد. سه مجسمه در معبد قرار داد که البته امروزه هیچ کدام تصویرگر چهره او نیستند. یکی از این مجسمه ها امروزه در موزه لوور نگهداری می شود. این مجسمه بدون سر، «نفروسوبک» را با سربندی که بخشهایی از آن روی شانه هایش افتاده است، به تصویر می کشد. همان پارچه سر راه راه که «توت عنخ آمون» در نقاب مرگ طلایی در خاکسپاری پوشیده بود. دور گردنش همان طلسم قلب سوراخ دار را می بینیم که پدربزرگش و پدرش می پوشیدند؛ طلسمی که نشانه ای از قدرت دودمان دوازدهم و تبار مستقیم او از آن پادشاهان بزرگ بود.

در جریان سومین پادشاهی «نفروسوبک»، رودخانه «نیل» خشکسالی را تجربه کرد و مصر را در آستانه فاجعه قرار داد، زیرا برداشت محصولات کشاورزی با شکست مواجه و قحطی شروع شد. او از فروشگاه های غنی غلات خود استفاده کرد و با استفاده از ثروت هنگفتی که از سالها وفور نعمت جمع آوری شده بود، آذوقه تحت کنترل دولت را برای تغذیه مصریان گرسنه فراهم کرد.

در همین حال، همه احتمالاً درباره این مسأله صحبت می کردند که «نفروسوبک» آخرین نفر از خانواده اش است و اینکه بزودی تغییری در سلسله اتفاق خواهد افتاد. البته پیش بینی ها اتفاق افتاد، حتی خیلی زودتر از حد انتظار. طبق «فهرست پادشاه تورین»، سلطنت «نفروسوبک» فقط پس از سه سال و 10 ماه و 24 روز ناگهان به پایان رسید. با مرگ او، عمر یکی از بزرگترین خانواده های حاکم مصر پایان یافت.

علت مرگ «نفروسوبک» هنوز مشخص نیست. برخی از مصرشناسان معتقدند که مرگ ناگهانی داشت و به دلیل تصاحب مقام پادشاهی که مناسبت زن نبود، به قتل رسید اما این واقعیت که او حاکمیت را به دست گرفت و سالها بدون مخالفت حکومت کرد، چیز دیگری را نشان می دهد. مصریان نیز به روش خود از «نفروسوبک» به خاطر کاری که برای آنها انجام داده بود تقدیر کردند و نام او در بیشتر فهرست پادشاهان حفظ شد. او به دلیل جنسیتش مرتد یا نالایق تلقی نمیشد. «نفروسوبک» از سرزمین خود در زمان سختی محافظت کرد و به همین دلیل مورد تقدیر قرار گرفت.

از دیگر فرمانروایان قدرتمند زن در مصر باستان به «حتشپسوت» و «نفرتیتی» میتوان اشاره کرد. «حتشپسوت» یکی از مهمترین فرعون های مصر باستان است. در برخی از منابع تاریخی او را دومین فرعون زن نامیده اند. ابتدا به عنوان «همسر سلطنتی عظیم» فرعون «تحوتموس دوم» شناخته میشد، اما پس از درگذشت همسرش، با گذشت زمان قدرت را به دست گرفت. «حتشپسوت» پس از هفت سال حکمرانی به عنوان نائب السلطنه، به عنوان پادشاه بر تخت سلطنت نشست و فرعون شد. بنابراین او در تصاویری که به جای مانده است، ظاهری همچون یک پادشاه دارد؛ لباس فرعون، تاج و ریش مصنوعی. حتی بدن او مانند مردان به تصویر کشیده شده است. او در دوره ای از تاریخ مصر باستان حکمرانی کرد که مصر شاهد شکوفایی بود.

ملکه «نفرتیتی» نیز به همراه همسرش فرعون «آخناتون» از سال 1336 تا 1353 پیش از میلاد بر مصر حکومت کردند. «نفرتیتی» با اینکه فرعون نبود به دلیل نقش تاثیرگذارش به عنوان همسر و ملکه در طول تاریخ از یاد نرفت. تاریخدانان براساس شواهد بجای مانده دریافتند «نفرتیتی» طرفدار اصلی اقدامات مذهبی و فرهنگی «آخناتون» بود. در این مقطع از تاریخ، فرعون «آخناتون» مذهب کشور را از چندخداپرستی به کشور پرستنده «آتون» به معنای قرص آفتاب تغییر داد و «عمارنه» را به عنوان پایتخت انتخاب کرد.

البته تغییراتی که «آخناتون» ایجاد کرد، عمر چندانی نداشت و پس از درگذشت «آخناتون» فرهنگ سنتی مصر بار دیگر احیا شد و جانشینانش تلاش کردند نام «آخناتون» و میراثش را از بین ببرند. پایتختی که او بنا کرد متروکه شد و آثار هنری که او، نامش و اعضای خانواده اش از جمله «نفرتیتی» را به تصویر می کشیدند نیز تغییر داده شدند. میراث این دو مدتها از یادها رفته بود، تا اینکه کشف سردیسی در اوایل قرن بیستم نفرتیتی را در سطح جهان مشهور کرد.