تاریخچه کاوشهای باستان شناسی مصر جزئیات حیرت آوری را در بر گرفته است

ایسنا/ براساس آخرین اخبار بدست آمده، تاریخچه کاوشهای باستان شناسی مصر جزئیات حیرت آوری را در بر گرفته است.

مقبره های سلطنتی واقع در «دره پادشاهان» معمولا به عنوان محل دفن فقط یک فرمانروا هستند. به عبارت دیگر، این اتاق ها که در دل صخره های نزدیک «اقصر» امروزی تراشیده شده اند، با هدف نگهداری و محافظت از خانواده سلطنتی مصر در سفرشان به دنیای پس از مرگ ساخته شده اند و هر کدام برای دفن یک نفر در نظر گرفته شده اند. با این وجود، در سال 1881 میلادی، مقبره ای در نزدیکی «دیر البحری» واقع در گورستان «تبس» این دیدگاه را به چالش کشید؛ چرا که به جای یک مومیایی سلطنتی، چندین مومیایی در آن کشف شد.

براساس مقاله تاریخچه کاوشهای باستان شناسی مصر جزئیات حیرت آوری را در بر گرفته است، باید بدانید که کاوشگران در بین این اجساد دست کم 11 فرعون از پادشاهی نوین مصر از جمله فرعون ستی یکم که جسدش در مقبره مجلل مخصوص او پیدا نشده بود و رامسس کبیر را کشف کردند.

این مقبره که با نام «مخفیگاه سلطنتی» شناخته می شود، در ابتدا به عنوان محل نگهداری جسد یک کاهن عالی رتبه «آمون» و خانواده او ساخته شده بود، که حدود 960 پیش از میلاد زندگی می کردند. زمانی که مصر شناسان محتوای این مقبره را در سال 1881 میلادی مستند می کردند، بیش از 50 جسد دیگر در آن کشف شد. بسیاری از این اجساد همچون «ستی یکم» و «رامسس دوم»، پادشاه و ملکه هایی بودند که از مقبره هایی که برای آنها ساخته شده بود، به این مکان منتقل شده بودند. با اینکه کشف این مقبره خاص در «دیر البحری» به کشف موقعیت مکانی این اجساد سلطنتی گم شده کمک کرد اما هنوز بسیاری از اجساد سلطنتی گم شده باقی مانده بودند.

مخفیگاه قابل توجه دیگری در سال 1898 کشف شد، با این تفاوت که این مخفیگاه در داخل مقبره یکی از بزرگترین فرعون های مصر یعنی «آمنهوتپ دوم» قرار داشت.

در سال 1897 میلادی «ویکتور لورت» به سمت مدیریت سازمان آثار باستانی مصر منصوب شد. این مصرشناس برجسته فرانسوی بیشتر بر «دره پادشاهان» ، محل مقبره های زیرزمینی بسیاری از فرعون های «پادشاهی نوین» مصر تمرکز کرده بود.

تلاش های «لورت» بزودی جواب داد. در 12 فوریه سال 1989 میلادی بود که «لورت» و اعضای گروهش مقبره «تحوتموس سوم»، یکی از فرعون های قدرتمند مصر را که در اواسط قرن پانزدهم پیش از میلاد بر قلمرو تا شمال سوریه حکومت می کرد، کشف کردند. این مقبره نیز همچون بسیاری از مقبره های سلطنتی در عصر باستان غارت شده بود. با این حال برخی از اشیاء این مقبره درون آن باقی مانده بود. حدود یک ماه پس از کشف اولیه این مقبره، کاوشگران ورودی به مقبره دیگری را شناسایی کردند. «لورت » به همراه یکی از کاوشگران مصری وارد شد و در تاریکی مقبره یک مجسمه کوچک را در بین ویرانه ها پیدا کرد؛ یک مجسمه «اوشابتی» که نام «آمنهوتپ دوم» پسر «تحوتموس سوم» روی آن نوشته شده بود.

این یک سرنخ وسوسه انگیز بود، اما مدرک قطعی برای شناسایی هویت صاحب مقبره نبود. ورودی و گذرگاه های شیب دار این مقبره در نهایت به یک چاه منتهی شد؛ چاهی که مشخصاً زمانی پر از اشیاء باشکوه مخصوص مقبره بود. البته فقط بقایای شکسته آنها به جای مانده بود. واضح بود که این مقبره نیز در زمانهای قدیم غارت شده بود و «لورت» که ناامید شده بود، گمان میکرد اشیاء اندک یا هیچ چیز جالبی پیدا نخواهد کرد.

«لورت » و کاوشگر مصری با پیش روی در این مقبره خود را در اتاقی مستطیلی شکل دیدند که دو ستون در آن وجود داشت. این دو در نور کم شمع ها توانستند یک قایق خاکسپاری را ببینند. در آن لحظه بود که «لورت» با منظره ای وحشتناک مواجه شد. او در این باره نوشته است: «یک جسد سیاه و ترسناک روی قایق قرار داشت و چهره او مقابلم بود، به من نگاه می کرد و موهای بلند قهوه ای رنگش همچون دسته های پراکنده دور سرش پیچیده شده بود.» این یعنی سارقان، باندپیچی های مومیایی را باز کرده و آن را عریان روی قایق رها کرده بودند.

در انتهای این اتاق، پلکانی وجود داشت که این دو کاوشگر با دقت از آن پایین رفتند. این دو خود را در گذرگاه کوتاهی دیدند که به یک راهرو دیگر منتهی میشد. این راهرو به اتاقی با شش ستون می رسید. روی دیوارهای این اتاق دیوارنگاره های رنگی وجود داشت. این دو کاوشگر نام «آمنهوتپ دوم» را روی یک دیوار شناسایی کردند. این دومین مدرکی بود که این مکان را به عنوان مقبره «آمنهوتپ دوم» معرفی میکرد.

«لورت» و کاوشگر مصری، مسیر خود را از میان اشیاء شکسته شده همچون چوب و سفال ادامه دادند و وارد بخشی از اتاق شدند که یک تابوت دان سنگی بزرگ بدون درپوش در آن قرار داشت. داخل این تابوت دان، تابوت مهر و موم شده ای قرار داشت که در قسمت سر آن تاجی از گلهای خشک شده و در انتهای آن تاجی از برگهای خشک شده قرار داشت. با در نظر گرفتن به هم ریختگی که دزدان در مقبره ایجاد کرده بودند، آیا ممکن بود چیزی را رها کرده باشند که تا آن زمان هیچ مصرشناسی موفق به یافتن آن نشده بود؟ آیا مومیایی دست نخورده یک فرعون هنوز در تابوت دان خوابیده است؟

«لورت» به کاوش در این مقبره ادامه داد. یکی از اکتشاف های غافلگیر کننده در این مقبره کشف سه جسد مومیایی شده در یکی از اتاقک های آن بود. باندپیچی های این سه جسد نیز توسط غارتگران باز شده و بدن و چهره آنها را در معرض دید قرار داده بود. با این حال شگفتی های این مقبره به همین جا ختم نمیشد. در ورودی یکی دیگر از اتاقکها به وسیله سنگهای بزرگ مسدود شده بود. در میان همین سنگها بود که 9 تابوت دیگر کشف شد که 5 مورد از آنها هنوز درپوش داشتند.

این مقبره که بعدها با نام «KV35» نیز شناخته شد، تمام فرضیات را به هم زد. «لورت» بعداً برای شروع روند حفاری و تخلیه محتویات آن بازگشت. جعبه هایی با آستر پنبه ای آورده شدند تا مومیایی های را درون آنها قرار دهند.

«لورت» پس از کنار زدن لایه ضخیم خاکستری که درپوش نزدیکترین تابوت را پوشانده بود، در کمال ناباوری نام «رامسس چهارم» را دید. او در بررسی تابوتهای دیگر نام «تحوتموس چهارم»، «آمنهوتپ سوم» ، «مرنپتاه» ، «ستی دوم»، «سیپتاه»، «رامسس پنجم» و «رامسس ششم» را شناسایی کرد. نهمین تابوت به زنی تعلق دارد که هویت آن نامشخص است. همچون «مخفیگاه سلطنتی» که 16 سال قبل در «دیرالبحری» کشف شده بود، «لورت » نیز با کشف گروهی از مومیایی های جابجا شده که برخی در زمره قدرتمندترین فرعون های پادشاهی نوین قرار می گیرند، دستاورد بزرگی کسب کرده بود.

اما اگر این مقبره مکان محرمانه ای برای نگهداری از مومیایی های سلطنتی بود، آیا ممکن بود که جسد «آمنهوتپ دوم» نیز هنوز در همین مقبره باقی مانده باشد؟ پاسخ به این پرسش در تابوت دانی بود که زیر اتاقک دفن قرار داشت. «لورت» زمانی که برای نخستین بار این تابوت دان را کشف کرد، محتوای آن را بررسی نکرده بود. وقتی «لورت» بعدها به سراغ این تابوت رفت و تاج گل را از قسمت پایینی تابوت کنار زد، در کمال غافلگیری دید که این تاج گل سوراخی را که در چوب ایجاد شده پوشانده بود. آیا این احتمال وجود داشت که سارقان مومیایی را خارج کرده باشند؟ «لورت» دستانش را وارد حفره کرد، اما انگشت هایش با فضای خالی برخورد کردند. قسمت هیجان انگیزتر این کاوش زمانی رخ داد که «لورت» و سایر کاوشگران درپوش تابوت را برداشتند و با یک مومیایی سالم مواجه شدند.

تابوت به طور قابل توجهی بلندتر از جسد داخل آن بود و به همین دلیل دست «لورت» به فضای خالی برخورد کرده بود. کارشناسان در نهایت این جسد را به عنوان «آمنهوتپ دوم» شناسایی کردند که در 1400 پیش از میلاد و پس از سه دهه حکومت بر مصر درگذشت.

با احتساب مومیایی هایی که 16 سال قبل تر در «دیرالبحری» کشف شده بود و اجسادی که در «KV35 » کشف شدند، تقریبا تمام فرعون های دودمان هجدهم مصر باستان به همراه چند مورد از فرعون های دودمان نوزدهم و بیستم کشف شدند.

سنت استفاده از مقبره های از پیش ساخته شده برای محافظت از مومیایی های سلطنتی قدیمی تر، در دوران افول دودمان بیست و یکم آغاز شد. مصرشناسان خاطرنشان کردند مقبره هایی که در ابتدا فراعنه در آن آرام گرفته بودند غارت می شدند. کاهنان دودمان بیست و یکم در تلاش برای مراقبت از اجداد خود، مقبره ای واقع در «دیرالبحری» را که برای یک کشیش عالی رتبه ساخته شده بود برای هدف دیگری استفاده کردند. وقتی ظرفیت مخفیگاه «دیر البحری» تمام شد، مقبره «KV35» برای این منظور مورد استفاده قرار گرفت. البته انتقال اجساد به این مکان تصمیم خوبی بود؛ چرا که اجساد فرعون های قدرتمند مصر تا زمانی که «لورت» در سال 1898 میلادی آنها را پیدا کند، مخفی باقی مانده بودند.

مقبره «KV35» که حدود 90 متر طول دارد همچون سایر مقبره های سلطنتی دودمان هجدهم مثل باستان به شکل L ساخته شده است. این مقبره یکی از عمیق ترین سازه های «دره پادشاهان» است. طلسم هایی که در تصویر بالا مشاهده می کنید، همگی در قرن پانزدهم قبل از میلاد تولید شده اند و از جمله اشیائی به شمار می روند که در مقبره «آمنهوتپ دوم» کشف شده اند.

بیشتر مومیایی های مقبره «KV35 » از این مقبره خارج شده و به موزه مصری قاهره منتقل شده اند، اما جسد «آمنهوتپ دوم» در همان موقعیت باقی مانده است. در سال 1901 میلادی سارقان وارد مقبره شدند. آنها به قایق خاکسپاری دستبرد زدند، مومیایی روی آن را در هم شکستند و جسد «آمنهوتپ دوم» را دزدیدند. «هاوارد کارتر»، مصرشناسی که شهرت خود را مدیون کشف مقبره «توت عنخ آمون» است، سارقان را ردیابی کرد و مومیایی فرعون را که در جریان سرقت آسیب دیده بود پیدا کرد. مومیایی فرعون به تابوت دان بازگردانده شد. در سال 1931 میلادی بود که «آمنهوتپ دوم» به قاهره منتقل شد.

با اینکه هویت بسیاری از اجساد مقبره «KV35» مشخص است، اما هنوز سه مومیایی وجود دارد (دو زن و یک مرد) که هویت آنها مشخص نیست. هویت جسد مرد جوان با موهای بافته شده که گمان می رود شاهزاده باشد نیز نامشخص است. برخی معتقدند این جسد، پسر «آمنهوتپ دوم» است که «Webensennu» نام داشت. این درحالی است که گروهی دیگر از کارشناسان معتقدند این جسد به «تحوتموس»، بزرگترین پسر فرعون «آمنهوتپ سوم» تعلق دارد. «لورت» در ابتدا تصور میکرد که مومیایی روی قایق در اتاقک ستون دار در حقیقت شاهزاده «Webensennu» است، اما با سردرگمی مصرشناسان و تخریب آن جسد در دزدی سال 1901 شناسایی این هویت نیز دور از ذهن شد.

همانطور که پیش تر اشاره شد، سه مورد از مومیایی هایی که «لورت» در «KV35 » کشف کرده بود در دوران باستان به شدت آسیب دیده بودند؛ بخش اعظمی از باندپیچی آنها باز شده بود و از تابوت بیرون آورده شده بودند. سارقان این اجساد را باز کرده بودند تا طلسم های خاکسپاری را که اغلب از طلا و سنگهای قیمتی ساخته شده بودند، بیرون بیاورند.

«لورت» در ابتدا یکی از این زنها را به دلیل موهای تراشیده سر به عنوان یک مرد شناسایی کرده بود، اما بررسی های بعدی جنسیت او را مشخص کرد. این مومیایی امروزه به عنوان «زن جوان » شناخته می شود. «جوان فلیتشر»، مصرشناس بریتانیایی در سال 2003 میلادی این فرضیه را مطرح کرد که مومیایی «زن جوان » همان «نفرتیتی» است، اما آزمایش های DNA در سال 2010 میلادی نشان داد که «زن جوان » در حقیقت مادر فرعون «توت عنخ آمون» است که نام او همچنان مشخص نیست.

یکی دیگر از این مومیایی ها که با نام «زن بزرگتر» شناخته می شود، موهای بلندی داشت که در تشخیص هویت آن کمک میکرد. بعدها یک دسته مو در مقبره «توت عنخ آمون» در تابوت های تودرتوی کوچکی پیدا شد که نام مادربزرگ احتمالی «توت عنخ آمون» یعنی «ملکه تیه»، همسر بزرگ سلطنتی «آمنهوتپ سوم» روی آن وجود داشت. تحقیقات نشان داد که این دسته مو با موهای مومیایی «زن بزرگتر» مطابقت دارد و در نهایت این مومیایی به عنوان «ملکه تیه» به موزه ملی تمدن مصری فرستاده شد.

کشف مقبره «توت عنخ آمون» توسط «هاوارد کارتر» در سال 1922 میلادی اغلب به عنوان بزرگترین کشف مصری شناخته می شود، اما ارتباط پیچیده بین «توت عنخ آمون» و اجدادش به لطف اطلاعات زیادی که از طریق اکتشاف های «لورت» در مقبره «KV35 » و یافته های «دیر البحری» بدست آمد، برای محققان بسیار واضح تر شد.