روضه خانه تاریخی بنکدار در اصفهان هنوز با حفظ سبک سنتی به حیاتش ادامه می دهد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، روضه خانه تاریخی بنکدار در اصفهان هنوز با حفظ سبک سنتی به حیاتش ادامه می دهد.

روضه و مویه، امری زنانه ، استراتژی زنان بازمانده پس از هر حادثه ای دل خراش است. همین رویکرد است که منجر به شکل گیری هنرهایی بی بدیل همچون لالایی های مادرانه با مضامینی پر سوز و با شرح قهرمانی ها و پیروزی ها یا شکست ها و صحنه های دل خراش شده است. روضه و مجالس متعدد و کوچک آن، یکی از مظاهر واکنش زنان بازمانده از عاشورا است. پس از عاشورا نیز زنان بازمانده از جمله حضرت زینب (س)، حضرت ام البنین، حضرت سکینه، رباب و دیگران با برگزاری مجالس گریه به شرح ظلم ها و وقایع عاشورا در مدینه پرداختند، به طوری که در مورد علت تبعید حضرت زینب (س) نقل شده که او مدینه را تا حد شورش علیه امویان تهییج کرده بود.

برای درک بهتر زنانه بودن روضه، به سراغ یکی از مراسم های قدیمی در اصفهان رفتم که حدود 174 سال سابقه دارد. خانه بنکدار که در محله بازار اصفهان و در خیابان عبدالرزاق واقع شده، هر ساله و در ایام ماه محرم میزبان زنان و حتی مردان عزادار است.

در حسینیه بنکدار امکانات بیشتری که در اختیار زنان قرار گرفته، امکانهای جدیدی نیز برای آنان ایجاد کرده است؛ برای مثال در عین حال که زنان با مردان چشم در چشم نمی شوند و برای گریه معذب نیستند، با سخنران ارتباط چشمی دارند و همین مسئله منجر شده که سروصدا و پچ پچی در مجلس به گوش نرسد. در این مجلس از مداحی و سینه زنی خبری نیست و سخنران در جایگاه روضه خوان پایان سخنرانی را به روضه کوتاهی در هم می آمیزد.

من که مدتها بود در حاشیه مداحی ها و شورها و سینه زنی های مردانه، شیون زنان در روضه را از یاد برده بودم، این امکان یکبار دیگر در این مجلس برایم مهیا شد. سخنران که تلاش می کند با سخنرانی افکار مخاطب را برانگیزد، در روضه خوانی سعی می کند که احساسات مخاطب را نیز درگیر کند و در این فرآیند، درک عمیق تری از واقعه عاشورا را به او منتقل کند. پس چشم هایم را می بندم و به شیون ها گوش می دهم. با هر شیون، صحنه های عاشورا برایم تداعی می شود. صدای شیون بلند می شود و گویا در همین لحظه است که آتش به خیمه ها افتاده...صدای شیون بعدی بلند می شود و گویی هم اکنون حسین و خاندان پیامبر در حال وداع با یکدیگر هستند. همه صحنه ها برای من قابل تجسم هستند.

سخنران از منبر پایین می آید و روحانی دیگری بر کرسی می نشیند. زنان نیز جای خود را به زنان دیگری می دهند که به تازگی وارد مجلس می شوند. مجلس به صورت منبر پشت منبر برگزار می شود و هر سخنران 45 دقیقه برای سخنرانی و روضه خوانی زمان دارد.

زنی مسن که بر پله سکو نشسته است، می گوید: 35 سال است که از شهرستانهای اطراف اصفهان، صبح زود حرکت می کند و خودش را به این جلسه می رساند. او با وجودی که در یکی دو سال گذشته همسر و فرزندانش را از دست داده، رانندگی آموخته و خودش به تنهایی در این جلسه حاضر شده است. تعداد کودکان نیز در این مجلس محدود است، اما علی رغم اینکه این مجلس دارای قدمت است و صبح زود برگزار می شود، حضور دختران جوان حدوداً 20 ساله چنان پر رنگ است که نمیتوان از آن چشم پوشی کرد.

در سه طرف بنا، پنج دری و در یکی از اضلاع آن، 9 دری دیده می شود. زنان در شاه نشین و ضلع روبروی آن و حیاط خانه نشسته اند و مردان در اتاق پشت سر و اتاق 9دری که پیش روی سخنران است، جای داده شده اند و این فضا امکان رؤیت روحانی در مرکز را برای همه عزاداران اعم از زنان و مردان فراهم کرده است. بر ستون های بنا، تصاویری از بانیان گذشته روضه نصب شده که نشان دیگری از قدمت این روضه خانگی است.

خیمه ای که در سقف حیاط بچشم میخورد، با طرح های کوچک و بزرگ سرو که نماد پایداری و استقامت است، پوشیده شده و در مجموع تلاش شده که این خانه قاجاری با پارچه های سبز و سیاه، فضاسازی شود. خبری از کتیبه ها و دکورهای گرافیکی امروزی نیست که در برخی موارد موجب چشم و هم چشمی های خاصی بین هیئات می شود. البته علی رغم اینکه تلاش وراث این خانه برای حفظ و نگهداری آن ستودنی است، اما آثار رطوبت بر دیواره های طبقه پایین و بالای بنا دیده می شود و همین مطلب من را برای امکان ادامه برگزاری مجالس روضه در این بنا در سالهای آینده نگران میکند.

به محض خروج از این خانه تاریخی، با صفی از عزاداران مواجه میشوم که حتی برای صرف چای و نان خشک قندی حاضر نیستند از صف خارج شوند و احیاناً فرصت حضور در منبر بعدی را از دست بدهند. یکی از خادمان به آنان چای تعارف می کند و یکی دیگر از خدام از عزاداران خواهش می کند که استکانها را گرو نبرند. بیرون درب، زنها صف بسته اند. این حسینیه تا ظهر 8 نوبت خالی و پر می شود. اینجا به نظر می رسد حضور جمعیت کلان مهم نیست، بنابراین به جای بزرگ کردن حسینیه، زنها نوبت به نوبت داخل مجلس می شوند و این خاصیت زنانگی روضه است که کیفیت در آن فدای کمیت نمی شود.

خادمان این حسینیه، مردان سپید موی با جامه هایی سبزرنگ هستند که در دو چایخانه بر دو درب ورودی حسینیه خدمت می کنند و تعداد دیگری از آنان نیز تلاش می کنند ورود و خروج زنان به مجلس را کنترل و آنان را به سمت انتهای خانه و بخشهایی که جا برای نشستن هست، هدایت کنند.

فرهاد بنکدار، برگزار کننده فعلی این مراسم در خصوص قدمت این روضه می گوید: قدمت این روضه حدوداً به 174 سال پیش باز می گردد و 23 سال است که من متولی این روضه هستم.

او در خصوص نحوه برگزاری مجلس روضه در خانه بنکدار بیان می کند: هر روز حدوداً 8 منبر در حسینیه برگزار می شود و ما سعی می کنیم به دلیل گرمی هوا، مراسم را تا ساعت 10 صبح به پایان برسانیم. البته چندین کولر در حسینیه تعبیه شده، ولی برای گرمای ساعات ظهر جوابگو نیستند.

متولی این روضه با قدمت تاریخی ادامه می دهد: از قدیم، شیوه منبر پشت منبر یک سنت بوده است و یک ساعت قبل از اذان صبح شروع میشد و تا حوالی ظهر ادامه داشت. نماز جماعت صبح به امامت حاج آقا حسن صدیقین برگزار می شود و سپس دعای عهد و زیارت عاشورا و قرآن قرائت می شود و با مداحی و سخنرانی ادامه می یابد.

او در خصوص امکان استفاده از طبقه فوقانی خانه بنکدار تصریح می کند: طبقه بالای بنا به دلیل که این ساختمان حدود 200 سال قدمت دارد، دیگر توان تحمل جمعیت را ندارد و از امسال برای عزاداری محرم استفاده نمی شود. این بنا از جنس خشت و گل است و توانی به اندازه توان بتن را ندارد.

برگزار کننده این مجلس با اشاره به اینکه حسینیه بنکدار وقف روضه نیست، می افزاید: اجداد ما نسل به نسل به صورت خودجوش این روضه را در این خانه برگزار کردند. پدر مرحوم من خودش در این خانه ساکن بود و در همین خانه هم فوت کرد و این ملک به صورت موروثی به من و فرزندان برادر و فرزندان عمه ام رسیده و به صورت مرسوم، مسئولیت برگزاری روضه را هم فرزندان پسر به عهده گرفته اند.

بنکدار در پاسخ به این سؤال که آیا اداره کل میراث فرهنگی استان برای مرمت بنا ورود کرده است یا خیر میگوید: در سالهای قبل، میراث فرهنگی بودجه ای برای مرمت این ساختمان به ما نداده و اگر هم مساعدتی بکند، در ازای هر هزار تومانی که بدهند کلی تعهد می گیرند که اگر یک آینه افتاد باید جریمه بدهید. این خانه هم محل تجمع است و گاهی ازدحام در آن به قدری زیاد است که ممکن است فردی در جمعیت دچار ضعف شود. طوری نیست که چند توریست محدود رفت و آمد داشته باشند و نگهداری از آن ساده باشد و نمیتوان تعهدی در باب حفاظت از بنا داد؛ به همین دلیل برای نگهداری از بنا مساعدتی نکرده اند.

او با بیان اینکه مرمت این بنا توسط مالکین با هزینه شخصی انجام می شود، تأکید می کند: 11 ماه از سال درب این خانه بسته است و 12 روز از سال پذیرای مردم و عزاداران ابا عبدالله است و نهایتاً ما یک ماه قبل از محرم برای تعمیرات مورد نیاز اقدام می کنیم. در واقع برای مرمت بنا باید به صورت شخصی هزینه کنیم.