مجموعه تاریخی بسطام و خرقان موانع زیادی برای جهانی شدن دارد

ایسنا/ براساس آخرین گزارشات بدست رسیده، مجموعه تاریخی بسطام و خرقان موانع زیادی برای جهانی شدن دارد.

«بسطام و خرقان» از آثار تاریخی استان سمنان هستند که دربرگیرنده مجموعه آرامگاه و خانقاه بایزید بسطامی، برج کاشانه (غزنه)، رواق صفوی، منار بسطام، گنبد غازان خان، مدرسه شاهرخیه، مسجد جامع بسطام در مجموعه بایزید بسطامی، آرامگاه ابوالحسن خرقانی، آرامگاه ابن یمین فرومدی و...است. این مجموعه ارزشمند در فهرست میراث جهان اسلام به ثبت رسیده و از سال 2007 در فهرست انتظار ثبت جهانی یونسکو قرار گرفته است، اما تعرض هایی که در گذشته در حریم و عرصه این مجموعه اتفاق افتاده، ثبت جهانی آن را عقب انداخته است.

در واقع سالهاست که آزادسازی حریم و عرصه «بسطام و خرقان» مطرح است و متولیان معتقدند که یکی از الزامات ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام و البته خرقان، آزادسازی عرصه و حریم این مجموعه تاریخی است که تحقق این امر نیازمند تخصیص اعتبار است.

ساخت و ساز ساختمانهای بلندمرتبه در حریم مجموعه «بسطام» و وجود مرکز خرید وابسته به اداره اوقاف در عرصه آن از معضل هایی است که در ثبت جهانی آن خلل ایجاد کرده است و در طول سالهایی که جلسه های متعددی برای رفع این معضل برگزار شده، تغییری در وضعیت موجود ایجاد نشده و آن ساختمانها و مرکز خرید هم محکم تر از قبل سرجای خود قرار گرفته اند.

با وجود اینکه میراث فرهنگی متولی اصلی ثبت جهانی یک اثر است، اما درباره ثبت جهانی این مجموعه بارها اعلام کرده اند که رفع چالش های «بسطام و خرقان» و پیشرفت روند ثبت جهانی «بسطام و خرقان» نیازمند همکاری دستگاه های اجرایی است و به عقیده برخی فعالان میراث فرهنگی، همکاری و مشارکت اداره اوقاف که از جمله متولیان مجموعه تاریخی بسطام و خرقان است، می تواند در پیشرفت این روند تاثیرگذار باشد.

سروش هاشمی، معاون میراث فرهنگی استان سمنان پیرامون اینکه مجموعه تاریخی بسطام و خرقان موانع زیادی برای جهانی شدن دارد، گفت: ثبت یک اثر در فهرست جهانی فقط وظیفه میراث فرهنگی نیست. مجموعه ای از اداره های اجرایی باید با هم همکاری کنند تا این اتفاق بیفتد. در مجموعه «بسطام و خرقان» به علت اینکه دخل و تصرف های زیادی از گذشته تا امروز ایجاد شده است، باید همه دستگاه های اجرایی از جمله اداره اوقاف و شهرداری در کنار میراث فرهنگی قرار گیرند.

او اضافه کرد: بزرگترین مشکل این مجموعه به عهده مدیریت شهری است، به طور مثال در گذشته یکسری ساختمان های بلند مرتبه ساخته شده که بزرگترین معضل برای ثبت جهانی این مجموعه تاریخی است و باید این بناها تملک و ارتفاع آنها کم شود. برای رفع این معضل، دو یا سه جلسه با حضور استاندار و دستگاه های اجرایی به دبیری میراث فرهنگی برگزار شده است و قرار بر این شد دستگاه های ذی ربط با محوریت میراث فرهنگی جلسه های متعددی برگزار کنند و راهکارهایی ارائه دهند تا این مشکلات رفع شود.

هاشمی اظهار کرد: پرونده اولیه ثبت جهانی «بسطام و خرقان» آماده شده که نشان می دهد این مجموعه در یونسکو نامزد است، اما باید این معضلات رفع تا به عنوان نامزد جهانی معرفی شود که این مرحله هنوز انجام نشده است.

معاون میراث فرهنگی استان سمنان همچنین درباره وضعیت حفاظت از مجموعه «بسطام و خرقان» بیان کرد: مجموعه بسطام و خرقان یک پایگاه میراث ملی دارد و هر سال بودجه آن از امور پایگاه ها ابلاغ و تخصیص می شود. مرمت و ساماندهی مجموعه هر سال و در طول سال انجام می شود و از طریق پایگاه وضعیت آن رصد می شود.

حامد عادل، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان گفت: پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان از سال 1396 با مرمت حمام تاریخی آغاز به کار کرده است. از زمان شروع فعالیتهای این پایگاه، اقدامات حفاظتی و مرمتی گوناگونی در هر دو مجموعه انجام شد که نخستین آن مرمت یک حمام تاریخی و متروکه بود که طبق پرونده ثبتی مربوط به دوره ایلخانی است. این فضا به طور موقت به عنوان دفتر پایگاه مورد استفاده قرار گرفت و در برنامه بلند مدت به عنوان فضای موزه ای دیده شده است که به رفع موانع مالکیتی و حقوقی نیاز دارد.

او اضافه کرد: بعد از شروع به کار رسمی پایگاه ملی بسطام و خرقان، اقدامات حفاظتی و مرمتی اولویت دار و ساماندهی برای هر دو مجموعه «بسطام و خرقان» در دستور کار قرار گرفت. از موضوع مطالعات و استحکام بخشی منار سلجوقی بسطام تا طراحی معماری مزار بایزید بسطامی و عملیات اجرایی پوشش آن اقداماتی انجام شد. در حریم مجموعه نیز یکسری اقدامات مشترک با شهرداری انجام شد که از آن جمله میتوان به جداره سازی های اطراف مجموعه از محل اعتبارات بازآفرینی شهری اشاره کرد.

عادل با بیان اینکه به لحاظ حفاظتی، اقدامات خود را طبق اولویت ها پیش می بریم، ادامه داد: مجموعه بسطام از دوره قاجار طبق تصاویر موجود وضعیت نابسامانی داشته و تاکنون شرایط آن رو به بهبودی بوده و امروز در حوزه اقدامات حفاظتی وضعیت نسبتا مطلوبی دارد. با توجه به اعتبارات تخصیصی و با توجه به حجم آثاری که از قرن سوم هجری تا دوره معاصر در محدوده دو هکتاری عرصه بسطام و کمی کمتر از دو هکتار در محدوده آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی و حریم آن بجا مانده و همینطور تعدد و تنوع آثار، مدیریت منابع مالی برای پیشبرد اهداف راحت نیست.

او افزود: اگر بخواهیم با توجه به موارد یاد شده به میزان اعتبارات منطقی نگاه کنیم باید سالانه حدود چهار تا پنج میلیارد تومان اعتبار داشته باشیم تا به شکل منظم برنامه های حفاظتی، مرمتی و پژوهشی را جلو ببریم. از سویی به برنامه های حفاظتی و مرمتی اقدامات مربوط به رفع موانع ثبت جهانی نیز اضافه می شود که خود اعتبار جداگانه ای نیاز دارد. طبیعی است که با توجه به محدودیت های موجود باید براساس اولویتها اقدامات لازم را انجام دهیم.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی «بسطام و خرقان» با اشاره به تهیه نقشه مدیریت مجموعه در راستای ملزومات آماده سازی پرونده ثبت جهانی، گفت: مجموعه بسطام و خرقان از سال 2007 در فهرست انتظار یونسکو قرار گرفته است و از شاخص ترین موانع ثبت جهانی، املاک موجود در عرصه مجموعه بوده که حدود پنج هزار متر مربع است و آزادسازی آن سالهای زیادی است که مورد بحث در محافل تخصصی است. بخش اعظمی از این املاک شخصی بوده که محدوده ای از این عرصه قبلاً توسط میراث فرهنگی و شهرداری آزاد شده و در حال حاضر یکی از پیشنهادها برای ادامه عملیات آزادسازی، واگذاری زمین های معوض به مالک ها بوده که پیشرفت آن به همکاری تنگاتنگ دیگر سازمانها و اداره ها با میراث فرهنگی منوط است.

عادل همچنین درباره مجتمع تجاری اوقاف که در عرصه مجموعه بسطام و خرقان قرار گرفته، اظهار کرد: این مجتمع تجاری با توجه به واگذاری بخشی از واحدهای تجاری به اشخاص با معضلات بیشتری برای آزادسازی روبروست.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی «بسطام و خرقان» در نهایت از طراحی و تعویض پوشش میانسرای مسجد جامع بسطام و مطالعات ژئوفیزیک و ژئوتکنیک بستر آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی و استحکام بخشی آن در سال جاری خبر داد.