تاکید بر لزوم قرار دادن پوشش شیشه ای بر سنگ مزار صائب

ایسنا/ براساس آخرین گزارشهای منتشر شده، تاکید بر لزوم قرار دادن پوشش شیشه ای بر سنگ مزار صائب صورت گرفت.

میرزا محمدعلی، متخلص به صائب که به راستی شاعری جهانی است، از بزرگترین غزل سرایان سده یازدهم هجری قمری بشمار می رود که بعد از تولد در تبریز و حضوری کوتاه در این شهر، به همراه خانواده به اصفهان مهاجرت کرد و به قدری شیفته این شهر بود که نه تنها تا پایان عمر در اصفهان زیست و در همین شهر به خاک سپرده شد، بلکه در بسیاری از دوبیتی های خود از اصفهان یاد کرده است.

مزار صائب در شرایطی قرار داشت که تا سال 1317 خورشیدی کسی از آن اطلاعی نداشت، اما با تلاش زنده یاد استاد جلال الدین همایی، این آرامگاه به همگان معرفی شد و بعد از آن نیز به تاریخ 20 بهمن 1355 با شماره 1332 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مکان که براساس شواهد بدست آمده، آرامگاه خانوادگی صائب است، انتظار می رفت که بواسطه آرمیدن این شاعر نامی، توجه مردم و مسئولین اصفهان را بیش از پیش به خود جلب کرده و به مکانی ویژه برای حضور گردشگران ایرانی و خارجی تبدیل شده و صائبیه اصفهان باشد اما متأسفانه هنوز هم مسئولان شهر و متولیان مربوطه به ارزش این بنا واقف نیستند و به دلیل بی توجهی ها تردد در این مکان بدون هیچ گونه محدودیت حفاظتی در حال انجام است.

مصطفی هادوی، شاعر معاصر و مولف کتاب «در مکتب صائب» گفت: قبل از سال 1345 که استاد جلال الدین همایی مقبره صائب را شناخته و کشف کند، حدود 70 تا 80 سال پیش این مکان ناشناخته بود و کمتر کسی مُطلع بود که این مکان، آرامگاه مولانا صائب است؛ تا اینکه علامه فقید استاد جلال الدین همایی بر اساس این قطعه که روی سنگ مقبره صائب نوشته شده بود، آن را کشف کردند. نوشته روی سنگ قبر چنین بود که «در هیچ پرده نیست نباشد نوای تو/ عالم پر است از تو و خالی است جای تو/ هرچند کائنات گدای در تواند/ هیچ آفریده نیست نداند سرای تو»

او اضافه کرد: استاد همایی دستور مرمت مقبره صائب را صادر کردند، اما متأسفانه به این دلیل که این باغ دروپیکر مناسبی نداشت، جایگاه بعضی از معتادان شد که به در و دیوار، کاشی ها و ستون های مرمری آنجا صدمه وارد کردند. در زمان حضور دکتر مهدی جمالی نژاد، شهردار سابق اصفهان قرار بر این شد که مقبره صائب به عنوان صائبیه اصفهان نامگذاری شود، تابلویی با عنوان صائبیه هم آماده شد، ولی بعد از حدود 3 هفته این نامگذاری نیز در بوته فراموشی قرار گرفت.

هادوی پیرامون تاکید بر لزوم قرار دادن پوشش شیشه ای بر سنگ مزار صائب افزود: اولین گام برای افتتاح مقبره صائب از سال 1332 توسط «حمید مصدق»، «احمد غفور زاده متخلص به طلایی» و «فضل الله اعتمادی متخلص به برنا» برداشته شد. در آن زمان مقبره صائب در پوشش شیشه ای قرار داشت که عین تصویر آن در کتاب مکتب صائب به وضوح دیده می شود. بعد از مدتی این مقبره مجدداً توسط مرحوم صغیر اصفهانی افتتاح شد اما بعد از مدتی بازهم مورد فراموشی قرار گرفت. همچنین سومین افتتاحیه این مقبره بر مبنای کتاب «در مکتب صائب» انجام شد که این کتاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال و به عنوان کتاب نمونه سال نیز معرفی شد.

به دنبال آن، مقبره صائب در دفعات دیگر نیز توسط فرهنگیان فرهیخته اصفهان نیز مجدداً افتتاح شد و هم زمان با این حرکت فرهنگی، وزارت ارشاد به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان دستور داد که همه ساله در 10 تیر برای مولانا صائب بزرگداشتی برگزار شود.

او در خصوص سبک و شیوه اشعار صائب نیز گفت: آنچه مسلم است اینکه اشعار صائب پر از نازک خیالی، دقت نظر، باریک اندیشی و مضمون آفرینی است. سبک او نیز سبک اصفهانی است، اما خود صائب، این سبک را طرز تازه نام نهاده است. همچنین در میان شعرای ایران میتوان صائب را قهرمان تک بیتی دانست چنانکه خود نیز به قوت و قدرت سخن خودآگاه بوده است. گویند صائب صاحب 200 هزار تک بیتی است که 120 هزار آن محقق شده و محمد قهرمان 80 هزار بیت آن را در 6 جلد تدوین کرده است.

این صائب شناس خاطرنشان کرد: علت اینکه هنوز صائب را به درستی نشناخته اند این است که اشعار او بسیار پیچیده، اما پرمحتوا است. این شاعر بلندمرتبه از دل اشیا نیز عبور کرده و دنیای مادی را در یک ارتفاع وسیع معنوی، بسیار کوچک می بیند؛ همچنین از خیابان های عینی و تجربی تاریخ نیز عبور کرده و هر چیزی را به پای تجربه گرفته است. مولانا صائب، عشق و علاقه خاصی به اصفهان داشته و همیشه در هندوستان به یاد اصفهان بوده است اما هرکدام از تک بیتی های او از نظر معنا جهانی است.

مهدی نجار اعرابی، مولف کتاب «سپند مجمر عشق» نیز با بیان اینکه در گذشته، فضای اطراف آرامگاه صائب حدود 10 جریب بوده و تا قبل از سال 1340 هجری قمری، به نام «قبر آقا» معروف بوده، گفت: مردم در خیال خود تصور می کردند که این مکان، تنها یک مزار فرد بزرگی است که چیزی از زندگینامه و سنگ مزار او در خاطره هایشان بر جای نمانده است؛ اما اولین فردی که به این محل راه یافت و توانست سنگ مزار صائب را از زیر انبوه خاک شناسایی کند، مرحوم استاد علامه جلال الدین همایی بود.

این فضا در گذشته دارای دیوار بود و امکان ورود به آن برای همگان میسر نبوده است؛ لذا علامه همایی به این باغ وارد شد و با کمک باغبان، خاکهای روی قبر را به یک سوی زد و سنگ مزار صائب را هویدا کرد. البته درباره اینکه چرا این این سنگ مزار سالها زیرخاک ازنظرها مدفون بوده هنوز به دلیل محکمی نرسیده ام و شاید بتوان دلیل آن را شورش افاغنه به اصفهان تصور کرد.

نجار اعرابی بیان کرد: در قسمت پایین مقبره، چند عدد سنگ مزار فرسوده و هم سطح زمین موجود است که معلوم می شود این قسمت آرامگاه خانوادگی صائب بوده و با یک اختلاف سطح اندک نسبت به زمین، میتوان جلوی فرسایش بیشتر و پا خوردگی این سنگها را گرفت. مرحوم «احمد گلچین معانی» در سفر به اصفهان از ماجرای کشف این آرامگاه مطلع شده و پس از بازگشت به تهران، با درج مقاله ای در مجله «تهران مصور» وزیر فرهنگ وقت را قانع می کند که دستوری مبنی بر بازسازی این آرامگاه صادر کند اما بنا بر دلایل نامعلوم این کار 14 سال طول کشید تا اینکه در سال 1342 شمسی ساخت آرامگاه آغاز و در سال 1346 به اتمام رسید.

در مراسم افتتاح آرامگاه، اکثر مقامات وقت حضور داشتند و کلنگ آغازین کار به دست علامه جلال الدین همایی بر زمین زده شد که تصویر آن نیز موجود است.

او افزود: تزئینات این آرامگاه با توجه به زمان حیات صائب، از معماری دوران صفویه سبک اصفهانی الهام گرفته شده و حدود 2 متر نسبت به زمین اختلاف سطح دارد. روی سرستونهای ایوان، قوسهای جناغی قرار گرفته و زیر سقف با طرح شطرنجی آیینه کاری شده است. جبهه شرقی و غربی ایوان، دارای 2 دهنه، یک ستون و 2 قوس است. مرحوم استاد حسین معارفی، نقشه بنا را طراحی کرده و به تهران فرستاد که تحت نظارت «مهندس محسن فروغی» فرزند ذکاء الملک کمیل تکمیل شد و در سال 1346 شمسی به پایان رسید.

استاد «امیر هوشنگ جزی زاده» و مرحوم استاد «حبیب الله فضایلی» نیز در ساخت این آرامگاه نقش آفرینی کرده و هنر خود را نشان داده اند. ماده تاریخ افتتاح آرامگاه نیز توسط علامه همایی سروده شده است. ناگفته نماند که حدود 700 هزار تومان برای ساخت آرامگاه هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانی های علاقمند اهدا و مابقی را انجمن ملی پرداخت کرد.

این پژوهشگر تاریخ اصفهان خاطرنشان کرد: سنگ مزار صائب، یکی از نفیس ترین سنگهای موجود در اصفهان است که حالت تشت آبی و میان تهی برای کاشت گل و یا ریختن آب در داخل آن داشته است. خط نستعلیق برجسته حک شده بر سنگ، اثر استاد «محمد صالح خوشنویس» به تاریخ جمادی الاول سال 1087 است که با اسلوب خاصی حجاری شده و به جرئت میتوان گفت یکی از معدود آثار حجاری سنگ مزار به خط توانای اوست.

او یادآور شد: متأسفانه علی رغم پیگیری های من هنوز هیچ گونه شیشه ای بر سنگ مزار صائب نصب نشده و بدون هیچ نگهبان و پوششی در حال نابودی است. این سنگ مزار نفیس با خط زیبای آن می تواند سرمشقی برای خوشنویسان روزگار ما باشد. آسیب های وارد شده بر حروف اشعار سنگ مزار نگرانی علاقمندان به فرهنگ و ادب ایران را در این سالها به دنبال داشته است، از طرفی این مکان به محلی برای تجمع افراد ناباب تبدیل شده که بعضاً داخل سنگ مزار، بدون هیچ محدودیتی آتش روشن می کنند.

نجار اعرابی گفت: پیشنهاد من این است که می توان با تزئینات آجری به سبک چلیپایی و همسان با کتابخانه مجاور، فضای اطراف مزار از قسمت بالای پله ها را محصور کرد که تنها ساعات مشخصی جهت بازدید گشوده و مورداستفاده قرار گیرد؛ همچنین تأکید می کنم که با نصب شیشه ای بر روی سنگ مزار صائب، میتوان عمر آن را افزایش داد تا نسلهای آتی نیز از این همه زیبایی لذت ببرند تا همانطور که حافظیه و سعدیه داریم، در اصفهان نیز صائبیه داشته باشیم.

او اضافه کرد: من اخیراً مجموعه اشعار مرحوم «میرزا فضل الله خان اعتمادی متخلص به برنا» را جمع آوری و به زیور طبع آراسته کرده ام که این شاعر بزرگ در زمان خود، نقش زیادی در آزادسازی آرامگاه صائب ایفا کرده که مستندات آن نیز در این کتاب موجود است.

اما علی قاسم زاده، شهردار اصفهان در خصوص لزوم رسیدگی به آرامگاه صائب و شناسایی آن با نام صائبیه به ایرانیان در درجه نخست و سپس به جهان بیان کرد: صائبیه جزو اموال موقوفه مسجد لنبان است. ما درصدد بودیم که این محوطه را به یک مکان گردشگری فرهنگی تبدیل کنیم، از این رو با دوستانِ مسجد لنبان که مقبره صائب موقوفه خاص آنجاست، وارد مذاکره شدیم و اخیراً به یک جمع بندی رسیده ایم که ان شاءالله این مکان محصور و مدیریت شود و به مکانی مانند حافظیه شیراز تحت عنوان «صائبیه» شناخته شود.

او افزود: این مکان هم اکنون یک محیط باز و عمومی است که قابل مدیریت نیست و پیش بینی شده که مطالعات آن انجام شود و به عنوان یک محدوده فرهنگی، تاریخی و ادبی محصور شده و همچنین به عنوان یک پایگاه ادبی، فعالیتهای فرهنگی هنری در آن اجرا شود.

شهردار اصفهان خاطرنشان کرد: با محصور شدن و مدیریت این مکان، هم از تخریب مقبره صائب جلوگیری می شود و هم میتوان از محیط استفاده بهتری کرد، ضمن اینکه رفت و آمد نیز قابل کنترل می شود و اهالی محل نیز می توانند مثل گذشته از آن استفاده کنند. همچنین از ساعتی به بعد در آن بسته و مدیریت می شود تا شب ها در معرض آسیب و تخریب قرار نگیرد.

قاسم زاده تأکید کرد: ما افرادی مثل صائب، کم داریم و این افراد نقاط هویتی هستند که باید مورد حفاظت قرار بگیرند. ما به دلیل اینکه از این دست سرمایه ها در اصفهان زیاد داریم، خیلی برایمان جدی نیست، ولی اگر همین مقبره در شهر دیگری بود، به نقطه اوج هویتی آن شهر تبدیل میشد.