کاوش در تپه کهنه صوفیان به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم منجر شد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، کاوش در تپه کهنه صوفیان به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم منجر شد.

مهناز شریفی، سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان گفت: تپه کهنه صوفیان شامل دو تپه I و II است. تپه کهنه صوفیان I مربوط به 7000 سال پیش و متعلق به «فرهنگ دالما» یا مس و سنگ قدیم است.

او با اشاره به اینکه صوفیان یکی از مراکز مهم هزاره پنجم قبل از میلاد در دشت اشنویه است، اظهار کرد: نتایج کاوش تپه صوفیان نشان می دهد که صوفیان از محوطه های ارزشمند حوضه جنوب دریاچه ارومیه بوده و به عنوان یک محوطه کلیدی در شمال غرب و یک استقرار مهم از دوره مس و سنگ قدیم مطرح است که فاصله زیادی با تپه دالما ندارد، بنابراین تغییراتی در سنت فرهنگی این منطقه در کاوش مشاهده شد.

این باستان شناس یادآور شد: اهداف پروژه کاوش تپه کهنه صوفیان علاوه بر نجات بخشی سد چپرآباد، بررسی فاز شکل گیری فرهنگ دالما و پیزدلی در دشت اشنویه و بررسی چگونگی نحوه انتقال، بررسی سنت های فرهنگی حسنلو IX (9) در حوزه شمال غرب براساس نویافته های باستان شناسی و بررسی تعاملات فرهنگی ساکنان منطقه، با مناطق همجوار و بررسی بافت معماری کهنه صوفیان است.

سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان گفت: در این کاوش تلاش شد تا با مطالعه یافته ها به وضعیت روشن تری از افق فرهنگی مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در شمال غرب ایران دست یابیم.

شریفی ادامه داد: نتایج اولیه کاوش، بیانگر بقایای معماری مستحکم و دائمی و نشان دهنده این نکته است که از صوفیان برای استقرار دائم استفاده شده و این مسأله از این حیث قابل توجه است؛ چرا که پیش از این بیشتر محوطه های هزاره پنجم قبل از میلاد دارای معماری ضعیفی بوده اند.

او افزود: در این کاوش، سفال دالما و گونه پیزدلی (BOB) همزمان و تواما بدست آمده که نشانگر همپوشانی دو فرهنگ دالما و پیزدلی است و نخستین بار در کاوش صوفیان همزمانی این دو فرهنگ، در لایه های برجا و در نهشتی ضخیم به دست آمده است.

این باستان شناس با بیان این که در صوفیان آثار معماری خشتی مستحکمی بدست آمد که دارای پی سازی سنگی است و این مسأله برای نخستین بار در این تپه مشاهده شده است، گفت: با توجه به این نکته که بسترسازی سنگی زیر فضای خشتی تاکنون در نقطه دیگر گزارش نشده است، بنابراین این کشف بر اهمیت این تپه می افزاید.

سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان ادامه داد: در داخل فضای معماری، خمره های سفالین بدست آمد که به روش سبدی ساخته شده اند که ساخت این سنت سفالین از مختصات فرهنگ حاجی فیروز (دوره نوسنگی جدید) است و این امر مؤید این نکته است که فرهنگ دالما خود تداوم فرهنگ «حاجی فیروز» و آن ادامه فرهنگ «حسونا» است.

شریفی همچنین از کشف یک سکوی خشتی در این کاوش خبر داد و در ادامه گفت: نکته بسیار مهم دیگر در این کاوش کشف سازه ای (احتمالا کوره، یا سازه حرارتی) است که این ساختار نیز در نوع خود بی نظیر بوده و تاکنون در محوطه های همزمان گزارش نشده است.

او با بیان اینکه در کاوش صوفیان در فضاهای مسکونی 5 تدفین خمره ای مربوط به نوزادان شناسایی شد، گفت: در محوطه های هزاره پنجم قبل از میلاد رسم تدفین نوزادان در خمره ها و قراردادن آن در فضای مسکونی رایج بوده است. تدفین کودکان در خمره ها یا کاسه های بزرگ در مناطق وسیعی از قفقاز (Helving 2012:207) رواج داشته و نمونه مشابه آن در Alchan tepe قفقاز همچنین درتپه گارا (Tobler 1950 Tepe Gawra: XI-VIII)، در قفقاز جنوبی (Ovcular Tepesi) (Marro et al,2011:70)، Alchan tepe (Akhundov,2011:232) و لیلا تپه قفقاز Leyla tepe (Narimanov et al 2007) نیز گزارش شده است.

شریفی افزود: در ایران نمونه های این گونه تدفینی در خود دالما تپه و سپس در دوره مس و سنگ جدید در گردآشوان در دشت پیرانشهر توسط نگارنده گزارش شده است.

او از دیگر نکات مهم در این کاوش را کشف خمره هایی دانست که کاربری آبریز یا قیف را داشته اند که این گونه های سفالین نیز در نقاط دیگر در کاوش های باستان شناسی گزارش نشده است.

این باستان شناس با بیان این که در مجموع نتایج کاوش تپه کهنه صوفیان منجر به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران شد، اظهار کرد: مواد فرهنگی صوفیان نشان داد که ساکنان آن خطه با مناطق دورتر در ارتباط بوده اند، شواهد «اُبسیدین ها» (یک نوع شیشه آتشفشانی طبیعی) بر این امر صحه میگذارد.

به گفته سرپرست هیأت باستان شناسی تپه کهنه صوفیان، در این محوطه در کاوش های باستان شناسی بیش از سه متر و نیم انباشت از فاز هزاره پنجم قبل از میلاد شناسایی شد. همچنین در تپه کهنه صوفیان II گورستانی از عصر مفرغ شناسایی شد که دارای گورهای کلان سنگی بود.

روناک تاسا، رئیس اداره میراث فرهنگی اشنویه نیز به تازگی از کشف 111 شی تاریخی از فصل دوم کاوش های نجات بخشی سد چپرآباد این شهرستان پس از یک ماه، خبر داده است. به گفته او، تاکنون در کاوش های نجات بخشی انجام شده ظروف سفالی، تدفین انسانی و تعدادی اشیای مفرغی بدست آمده که به گنجینه موزه یکی از شهرستانها انتقال یافته است.

سال 1400 نیز عملیات کاوش نجات بخشی چهار محوطه محدوده آبگیری سد چپرآباد از جمله شیخ رش 1 و 2، کانی حوا و تپه چپرآباد توسط 10 کارشناس در قالب چهار گروه باستان شناسی انجام شده بود. باستان شناسان بر این عقیده اند که نتایج این کاوش ها با توجه به قدمت هفت هزار ساله محوطه و آثار یافت شده نقطه عطفی برای باستان شناسی جنوب آذربایجان غربی محسوب شود.