300 هزار بوم سنگی در محدوده ای به نام تیمره پیش روی گردشگران قرار گرفته اند

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین اخبار منتشر شده، 300 هزار بوم سنگی در محدوده ای به نام تیمره پیش روی گردشگران قرار گرفته اند.

اوایل دهه 70 مردم روستایی به نام غرقاب در شهرستان گلپایگان استان اصفهان، زمانی که دام ها را برای چرا می بردند متوجه وجود نقش های متعددی روی سنگ های محدوده ای از این روستا شدند. محدوده ای که به آن تیمره گفته می شود و در منطقه ای مشترک با استان مرکزی، اصفهان و لرستان قرار دارد. در تمام این مناطق سنگ نگاره وجود داشته اما در تیمره نقوش متنوع تر و تعدادش بیشتر است.

حجم زیاد سنگ نگاره ها مردم را به این فکر انداخت که این موضوع را با دیگران در میان بگذارند. آنها این کشف را با مرتضی فرهادی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در میان گذاشتند.

فرهادی به این محل رفت و گفت که این نقوش توسط چوپانان و دهقانان ایجاد شده و ارزش هنری دارد اما ارزش تاریخی ندارد. وقتی درباره این نقش نگاره ها سر کلاس دانشگاه صحبت می کرد، یکی از شاگردانش که اهل گلپایگان بود، پیگیر این موضوع شد.

آنها فهمیدند که علاوه بر نقش ها، کتیبه های سلجوقی، صفوی نیز وجود دارد در نهایت با گروهی به این منطقه می روند و موضوع را بررسی کرده و می بینند که نقش ها زیادتر آن چیزی است که آنها تصور می کردند، حتی پشت هر نقش نگاره، فلسفه ای برای ایجاد آن وجود داشته است بنابراین کتاب موزه ای در باد را می نویسند و اعلام می کنند که برخی از این نقش نگاره ها 12 هزار سال قدمت دارند.

به باور مرتضی فرهادی، بزرگترین مجموعه نویافته سنگ نگاره های حکاکی شده صخره ای و نشانه های نمادین ماقبل هیروگلیف در ایران و آسیاست که اهمیت آن نه در بزرگی اندازه نگاره ها بلکه به خاطر پهنه کار، کثرت تصاویر تکرار نمادها و تنوع بسیار زیاد آنها از لحاظ مضمون و صحنه های کمیاب یا حتی منحصر بفرد در نقاشی های پیش از تاریخ آدمی است.

بیشتر نقوش ساسانی و اسلامی هستند

البته کتاب دیگری نیز با عنوان موزه های سنگی، هنرهای صخره ای (سنگ نگاره های ایران) توسط محمد ناصری فرد نوشته شده و رازهای این سنگ نگاره ها را بیان کرده است.

مطالعات آکادمیک برای این نقش ها نشان داد که سنگ نگاره ها تا 9 هزار سال هم قدمت دارند که البته الان کمتر از 5 درصد آنها باقی مانده است. بیشتر این نقوش ساسانی و اسلامی هستند.

در حال حاضر 300 هزار بوم سنگی در محدوده ای از روستای غرقاب وجود دارد که برخی از این بوم ها نقش بیشتر و برخی دیگر نقش کمتری دارند. شاید بیش از 70 درصد این نقوش، بز کوهی به نشانه باران خواهی و فراوانی نعمت هستند. بیشترین این نقش ها شکارگران پیاده یا سواره هستند با تیر و کمانی در دست که آشکارترین ابزار در میان سلاح ها به شمار می آید. بنابراین جانواران، ابزارها و نشانه و نمادها سه دسته سنگ نگاره هستند که در تیمره کشف شده اند.

تیمره احتمالاً جنگلی بوده است

در این نقوش میتوان اختلافات طبقاتی، نحوه استفاده از ابزارهای مختلف برای شکار و سبک زندگی مردم را مشاهده کرد. حتی در یکی از این نقوش میتوان نمونه ای از کفتار خال خال را مشاهده کرد که نسلش منقرض شده است اما در آن دوره وجود داشته است. اینجا شاید تنها جایی باشد که نقشی از کفتار خال خال وجود دارد. حتی میتوان در اینجا نقشی از گوزن زرد را مشاهده کرد این نقش نشان می دهد که 5 هزار سال پیش این محدوده جنگلی بوده است چون گوزن زرد در مناطق جنگلی زندگی می کند.

نمادهایی که در این نقوش هستند بلای جان همین سنگ نگاره هاست درحالی که نمادها علامت های حکومتی و پرچم های حکومتی و قلمروی آنها هستند، حفاران آن را نماد گنج یابی تصور می کنند!

در کنار این نقوش، سه کتیبه به زبان های عربی، فارسی و پهلوی وجود دارد که در پهنه ای چند فرسنگی پراکنده اند و در پاره ای از این مناطق کنار یا روی هم حکاکی شده اند. یکی از این کتیبه ها در سنه 1200 یعنی 144 سال پیش نوشته شده است. آن زمان فردی به نام علیشاه حاکم منطقه بوده و استاد محمدعلی بنا آن را نوشته است.

همه این نقوش روی سنگ های آذرین دگرگون شده توسط سنگهای سیلیسی که در این اطراف پراکنده است، کشیده شده اند. هنوز هیچ آماری از اینکه این بوم های سنگی چه تعداد بوده اند وجود ندارد.

این سنگ نگاره ها با خیلی از گالری های سنگی دنیا متفاوت است، چون این نقوش در زندگی مردم جاری است. مردم دسترسی خوبی به آن دارند. اما متأسفانه بر خلاف گالری های طبیعی و سنگی کشورهای دیگر رهاست.

همین موضوع موجب شده تا برخی از سودجویان تصور کنند این نقوش رمز و رازی برای گنج یابی است. به همین دلیل در کنار این سنگ نگاره ها حفاری های غیرمجازی دیده می شود که حتی تا 6 متر نیز عمق دارند.

این کار توسط عده ای از افرادی انجام شده که درک درستی از نقاشی های اینجا ندارند و آن را نقشه ای برای گنج می دانند. درحالی که سنگهای اینجا چنین مفهومی را از نظر علمی نمی رسانند. همین اتفاق موجب می شود، تلاش ها برای حفاری بی نتیجه بماند. اما این کار به همین جا ختم نمی شود، آنها تصور می کنند حالا که برای «هیچ» حفاری کرده اند، بهتر است مانند مردمان قدیم، یادگاری از خود باقی بگذارند.

به همین دلیل بررسی این نقوش نشان می دهد که در کنار آن، افرادی با سنگ ریزه های اطراف اقدام به ثبت نقوشی کج و معوج در کنار این نقش ها کرده اند.

اما این تنها آسیب منطقه نیست. بلکه افرادی با تصور کار فرهنگی، اقدام به ساخت مولاژهایی از روی این نقوش می کنند و آنچه که از این کار به اصطلاح فرهنگی باقی می گذارند، چسب هایی است که روی سنگ ها باقی مانده است و خودش به آسیب جدید برای این سنگ نگاره ها تبدیل شده است.

این نقوش همانطور که از کتاب مرتضی فرهادی استنباط می شود، موزه ای در باد است، بی هیچ حصاری و برنامه ای برای محافظت از آن و تبلیغ و معرفی درست.