سه نوع جعل آثار تاریخی داریم و بیشترین گرایش برای ساخت اشیای فلزی و استفاده از طلا است

ایلنا/ براساس گزارشات منتشر گشته، سه نوع جعل آثار تاریخی داریم و بیشترین گرایش برای ساخت اشیای فلزی و استفاده از طلا است.

چندی پیش فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی اعلام کرد که در سال 1401 بالغ بر 19 هزار اقلام فرهنگی و تاریخی اصل و تقلبی از دست قاچاقچیان و یا حفاران غیرمجاز خارج و توقیف شده است که از میان آنها حدود 8 هزار مورد اصل و حدود 11 هزار قلم تقلبی هستند. بیشتر موارد مکشوفه و ضبط شده با مشارکت مجموعه فراجا و نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی اتفاق افتاده است و بخشی از آن مکشوفات، که بالغ بر 434 قلم و آثار تاریخی مکشوفه از دو استان تهران و اصفهان است، در معرض دید قرار گرفته که به دلیل محدودیت در محل نمایشگاه و جابجایی اشیای تاریخی، نمایشگاه کشفیات اشیای فرهنگی و تاریخی توقیفی به دو استان محدود شد. لازم به ذکر است که بخشی از اقلام به نمایش گذاشته شده در این نمایشگاه تقلبی هستند.

مرتضی ادیب زاده (مدیر کل امور موزه های کشور) با اشاره به آسیب هایی که آثار تقلبی می تواند به حوزه میراث فرهنگی وارد کند، درخصوص اصل یا تقلبی بودن آثاری که در موزه های کشور نگهداری می شوند، گفت: از آنجا که کار کارشناسی آثار توقیفی توسط یگان حفاظت میراث که در موزه ملی به نمایش گذاشته شده، با ارسال و نمایش این آثار همزمان شد از این رو شاهد نمایش آثار اصل و تقلبی همزمان با هم در یک نمایشگاه هستیم اما نباید فراموش کرد که جعل آثار تاریخی آسیب زیادی به حوزه میراث فرهنگی وارد می کند. نکته قابل توجه آنکه تمام آثاری که در موزه های کشور نگهداری می شوند، اصل هستند و بارها توسط کارشناسان در پروژه های مختلف ساماندهی اموال تاریخی فرهنگی مجدد کارشناسی و اصالت سنجی و تایید اصالت شده اند.

او ادامه داد: عمده اشیائی که در کشفیات یگان حفاظت و نیروی انتظامی بدست می آیند، جعلی و تقلبی هستند. وجود اشیای جعلی به اموال تاریخی و فرهنگی و میراث فرهنگی کشور در عرصه داخلی و بین المللی آسیب وارد می کند، چرا که این آثار وارد چرخه خرید و فروش اموال تاریخی و فرهنگی می شوند و معمولا کسانی که قاچاقچی هستند و در این حوزه فعالیت دارند، آنها اشیای اصل را در کنار سایر اشیای تقلبی قرار می دهند تا اصالتی جعلی را برای همه اشیائی که در اختیار دارند، ایجاد کنند درحالی که آن مجموعه اصالت ندارد. خود به خود این امر سبب می شود تا تجارت سیاه در حوزه اموال جعلی فعال شود.

به گفته ادیب زاده، قانونگذار در حوزه قوانین حفاظت و حراست از اموال فرهنگی و تاریخی مواردی را در نظر گرفته چنانکه افرادی که اموال جعلی درست می کنند مشمول قانون 566 مکرر مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) می شوند. بر اساس این ماده قانونی، هر کس نمونه تقلبی آثار فرهنگی تاریخی اعم از ایرانی و خارجی را به جای اثر اصلی بسازد یا آن را به قصد عرضه، قاچاق یا فروش، معرفی، حمل یا نگهداری کند یا با آگاهی از تقلبی بودن؛ اثر را خریداری کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی معادل نصف ارزش اثر اصلی با اخذ نظر کارشناس از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محکوم می شود. حتی اگر نمونه اصلی آنچه جعل شده وجود نداشته باشد، بر اساس نظر کارشناس ارزشگذاری و جریمه نقدی منعقد می شود.

او درخصوص سرانجامی که در انتظار اموال توقیفی کشفیات یگان حفاظت میراث فرهنگی است، گفت: اموالی که در این کشفیات توقیف می شوند، تفکیک می شوند و نمونه های اصل بسته به گونه شناسی آن شی راهی موزه های مختلف می شوند و بسته به محتوای موزه ها بین آنها تقسیم می شوند و بر اساس صورت جلسه، تحول امنای اموال موزه ها می شوند. اشیای جعلی نیز هر ساله با دستور بالاترین مقام دستگاه که به او اختیار قانونی داده شده، امحاء می شود تا به هر دلیل نگهداری نشوند، چرا که این آثار فاقد اصالت و جعلی هستند.

مدیر کل امور موزه های کشور در پاسخ به این سئوال که هر چند وقت یکبار اشیای اصل و تقلبی مورد بررسی قرار می گیرند و از هم تفکیک می شوند، گفت: هر ساله پروژه های در قالب ساماندهی اشیا داریم که مجموعه های توقیفی را نیز در بر می گیرد و در این پروژه های ساماندهی اشیای اصل و بدل تفکیک می شوند و در نهایت اشیای جعلی امحاء می شوند.

هر شی موزه ای برای خود پرونده دارد

او در پاسخ به سوال مبنی بر آنکه آثار موجود در موزه های کشور چگونه اصالت سنجی و کارشناسی می شوند و آیا این کار به طور مداوم انجام می شود، گفت: تمام گنجینه های موجود در موزه های کشور که طی این سال ها ثابت بوده، کارشناسی شده اند و هر شی برای خود پرونده ای دارد. این اشیا نیاز مجدد به اصالت سنجی ندارند، چرا که احراز هویت شده اند. در این میان 2 هزار شی در زمره آثار منقول در کشور ثبت ملی شده اند. اما آنچه در سامانه جام ثبت شده است، ثبت اولیه حدود 780 هزار قطعه شی و ثبت نهایی 670 هزار اثر است را شاهد هستیم. اصالت تمام این آثار تایید شده. هر ساله اعتباراتی برای موزه ها اختصاص می یابد تا کار کارشناسی روی آثار انجام دهند.

ادیب زاده در خصوص چرایی پیشروی کند روند کارشناسی آثار تاریخی گفت: کار کارشناسی یک فرآیند زمانبر است. معمولا یک فرد به تنهایی یک شی را کارشناسی نمی کند بلکه یک هیات چند نفره کار کارشناسی را انجام می دهد و معمولا در مرحله نخست در قالب هیات کارشناسی و در سطح بالاتر هیات عالی کارشناسی در وزارتخانه انجام می شود.

مدیر کل امور موزه های کشور ادامه داد: نمونه های توقیفی فرودگاه امام خمینی که چندی پیش شاهد کشف و ضبط آن بودیم توسط هیات عالی کارشناسی، مورد بررسی قرار گرفته و کار کارشناسی آثار تمام شده و بزودی گزارش آن برای مقامات قضایی ارسال خواهد شد. در این محموله نیز شاهد آثار اصل و تقلبی هستیم. به محض اتمام پرونده اطلاعات بیشتری در این خصوص ارائه خواهد شد.

زیرساختهای سامانه جام نیازمند توسعه است

او درخصوص چرایی پیشروی کند ثبت آثار و اشیای موزه ای در سامانه «جام» نیز گفت: سامانه جام یک سامانه تحت وب است. مشکلاتی در حوزه زیرساختها داریم و مستندسازی اشیا و وارد کردن آن در سامانه طی سال های اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده امیدواریم که با توسعه زیرساختهای سامانه جام و ارتقای فنی آن سرعت ثبت آثار را افزایش دهیم و طی یک و دو سال آینده کار را به پایان برسانیم.

در موزه های کشور حدود 5 میلیون شی فرهنگی تاریخی وجود دارد که حدود 3 میلیون از این اشیا، اشیای مطالعاتی حاصل از کاوش های باستان شناسی هستند که در قالب باکس های مطالعاتی در موزه ها و مخازن نگهداری می شوند و حدود 2 میلیون شی نیز وجود دارد که بیشتر آنها قابلیت ثبت در فهرست میراث ملی را دارند و اکثر آنها در ویترین های موزه ها نمایش داده می شوند. این آثار در اولویت ثبت در سامانه جام قرار دارند. البته تمام این آثار در سیستم های امین اموال موزه ها ثبت و ضبط شده اند.

3 نوع جعل آثار تاریخی

ادیب زاده در خصوص ساخت اشیای جعلی توسط جاعلان و قاچاقچیان اشیای تاریخی و اینکه بیشترین گرایش این گروه به سمت ساخت چه نوع آثاری است، گفت: با چند گروه از اشیای تقلبی مواجه هستیم. گروهی از اشیای تقلبی، عین به عین از روی اشیای موزه ای یا از روی کاتالوگ ها و تصاویر برداشت شده از روی ویترین موزه ها در حین بازدید یا تصاویر منتشر شده در مجلات و... ساخته می شود. معمولا افرادی که در این حیطه فعایت می کنند به لحاظ هنری و فنی توانایی بالایی در جعل کردن دارند. گروه دیگر اینگونه است که نمونه اصلی اثر وجود دارد و نمونه تقلبی با ایجاد تغییراتی در آن با کیفیتی پایین تر و حتی بعضا کیفیتی متفاوت و سبکی بالاتر از نمونه اصل اجرا می شود.

برای مثال تبر مفرغی از لرستان داشتیم که نمونه جعلی آن ساخته شده و حتا جاعل تکه ای طلا برای آنکه وجه اصل به آن ببخشد، به شی افزوده است تا به نوعی احتمال بدل بودن را برای مال خرها و خریداران کمتر کند. شگردهای مختلفی در این حوزه استفاده می شود. گروه دیگری از آثار جعلی نیز اینگونه است نمونه اصل آن وجود ندارد و جاعلان نمونه تقلبی ایجاد می کنند تا به لحاظ یونیک بودن و متفاوت بودن آن به جای جنس اصل به فروش برسانند. حتی نمونه هایی داریم که برای نشان دادن خاص و اصل بودن شی تقلبی از طلا در وزن های بالا حتا تا یک کیلو طلا هم استفاده شده است و شی جعلی ساخته اند. عموما اشیای فلزی جعل می شوند.