اجاره کاخ و بناهای تاریخی برای ساخت سریال ها و فیلم ها اکیدا ممنوع است

ایسنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، اجاره کاخ و بناهای تاریخی برای ساخت سریال ها و فیلم ها اکیدا ممنوع است.

بدعت اجاره بناهای تاریخی برای ساخت فیلم، برگزاری نمایشگاه و اجرای کنسرت از اواخر دهه 80 گذاشته شد. این بهانه را خسارت عوامل گروه فیلمسازی «مدار صفر درجه» به دو نقش برجسته تخت جمشید دست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقت داد. آن دوره مسئولیت اجاره به کانون جهانگردی و اتومبیلرانی سپرده شد که البته همه امور از تعیین اجاره بها تا قراردادها و چگونگی پرداخت آن، زیر نظر و با هماهنگی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری انجام می شد. هرچند ابهام هایی درباره محل پرداخت و هزینه کرد این اجاره ها مطرح بود.

با آنکه یکی از دلایل اجاره دادن بناهای تاریخی به گروه های هنری و فیلمساز، صرف نظر از انگیزه اقتصادی برای تامین منابع مالی مورد نیاز مرمت و نگهداری این بناها، جلوگیری از آسیب و تخریب های ناشی از استقرار این گروه ها مطرح شده بود، اما این جریان هم نتوانست مانع تخریب های متعدد گروه های موسیقی و فلیمسازی شود و ردپای خرابی بسیاری از آنها همچنان در بناهای تاریخی دست نخوره بجا مانده که بارزترین آن عمارت مستوفی الممالک است که در زمان ساخت سریال «از یادها رفته» پشت درهای بسته، رنگ این بنای قاجاری کامل تغییر داده و حتی در معماری بخش هایی از بنا دست برده شد.

در سال 1392 نیز محمدعلی نجفی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در زمان ساخت فیلم معمای شاه مانع از اجاره مجموعه های تاریخی شد، از خسارت یک گروه فیلمبرداری به کاخ نیاوران و شکسته شدن لوستر نفیس آن خبر داد. او گفته بود: باید مسئولان تهیه سریال هایی که نیاز به حضور در کاخ دارند، لوکیشنی برای فیلم ها و سریال های خود بسازند و دکورسازی کنند تا احتیاجی به حضور در این بناها نباشد.

سال 1393، پس از خسارتی که سریال «معمای شاه» به کاخ گلستان وارد کرد، معاون وقت میراث فرهنگی هم ورود گروه های فیلمبرداری به موزه ها و بناهای تاریخی کشور را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرد. آن مجموعه تلویزیونی در دو کاخ سعدآباد و نیاوران هم فیلمبرداری شده بود. محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه ها و اموال منقول تاریخی گفته بود: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مخالف ادامه کار این گروه بود، اما به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام شد با توجه به هزینه شدن میلیاردها تومان اعتبار برای ساخت این سریال تا آن زمان، باید با این موضوع کنار بیاییم. بنابراین برای حفظ مصلحت ها اجازه دادیم این کار به پایان برسد.

سال 1396 سیدمهدی موسوی، رئیس وقت اداره امور فرهنگی روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مصاحبه ای از دستورالعملی خبر داد که از همان سال 1393 به بعد، فیلمبرداری به منظور تولید فیلم سینمایی و سریال را در اماکن تاریخی ممنوع کرده است. او تاکید کرده بود: متقاضیان در موارد استثنا اگر از هر مرجعی مجوز بگیرند، خلاف دستورالعمل ابلاغی عمل کرده اند.

مسئول وقت اداره امور فرهنگی درباره موارد استثنا که مجوز فیلمبرداری در این سالها گرفته بودند، گفته بود: این موارد به دو صورت، قانون و دستورالعمل را دور زده اند یا بر اثر ناهماهنگی و موازی کاری، خارج از قاعده از بخش های دیگر سازمان مجوز گرفته اند یا از طریق برخی نهادهای غیرمرتبط برون سازمانی اقدام کرده اند.

با این وجود، محتوای آن دستورالعمل در سالهای واپسین از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دوره علی اصغر مونسان تغییر کرده و مدتی است بناها و محوطه های تاریخی به گروه های فیلمساز اجاره داده می شوند و این بیم می رود در دوره کنونی، حضور این گروه ها در بناهای تاریخی پررنگ تر شود.

خشایار نیکزادفر، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که مسئولیت اجاره دادن این بناها را به عهده دارد، می گوید: وزارتخانه دستورالعملی تهیه کرده است که براساس آن، اماکن تاریخی برای فیلمبرداری اجاره داده می شوند. البته برای ساخت خیلی از فیلم ها تفاهم می شود که رایگان فیلمبرداری کنند مثلا فیلمبرداری «قهرمان» رایگان انجام شد یا پروژه ملی «سلمان فارسی». فقط برای پروژه «جیران» و «خاتون» که عمارت مسعودیه محل فیلمبرداری است، اجاره گرفته می شود.

او که تاکید دارد در جریان فیلمبرداری ها حفاظت و مراقبت از بنا الزام است و برای آن تعهد و ضمانت مالی گرفته می شود، می گوید: برای یک پروژه فیلمسازی درخواست شده بود کاخ گلستان کامل و رایگان در اختیار قرار داده شود، ما موافقت نکردیم، چون کارگردان این پروژه چند سال پیش در جریان ساخت سریالی به کاخ نیاوران آسیب وارد کرده بود. از خیلی جاها هم تماس گرفتند که این کار انجام شود. ضمانت نامه بانکی خواستم و نزدیک به 40 تعهد تعیین کردیم.

نیکزاد با بیان اینکه مبلغ اجاره اماکن تاریخی را این شرکت و یا وزارتخانه تعیین نمی کنند، بلکه توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری می شود، فرآیند را به این ترتیب توضیح می دهد: ابتدا درخواست ساخت سریال و یا فیلم در شورای فیلم وزارتخانه مطرح می شود که باید تایید بگیرد، بعضی از فیلم ها اصلا تاریخی نیستند و اجازه ساخت و حضور در اماکن تاریخی به آنها داده نمی شود. مصوبه شورای فیلم به شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی ابلاغ می شود و ما بر آن اساس، تفاهم نامه تنظیم می کنیم و تضمین و تعهد می گیریم. در جریان ساخت فیلم و سریال هم آن مکان تاریخی تحت نظارت رئیس مجموعه است.

مدیرعامل شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی می گوید: عین پولی را که از بابت اجاره دریافت می شود مستقیم به خزانه کشور واریز می کنیم، چون درآمد ملی محسوب می شود است و بعد، از همان منابع برای مرمت و نگهداری همین مکان های تاریخی استفاده خواهد شد.

او معتقد است سازندگان فیلم و سریال که از بناهای تاریخی استفاده می کنند، وقتی پول نمی دهند، تعهد و ضمانتی هم که نداده اند، بنابراین ممکن است آسیب وارد کنند، این اتفاق قبلا پیش آمده است.

با این وجود، سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه ها) ساخت فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی تاریخی را با توجه به پیشرفت تکنولوژی و همینطور آسیب های مستقیم و غیرمستقیم فیلمبرداری در موزه ها و اماکن تاریخی، ممنوع و غیرضروری می داند.

او براساس استانداردهای جهانی می گوید: فیلمبرداری و عکاسی در بناهای تاریخی و موزه ها به چند دسته تقسیم می شود که هریک شرایط خاص خود را دارد؛ چرا که به هرحال در بازدید از موزه اخلال ایجاد می کند و عکاسی و فیلم برداری باید به گونه ای باشد که مانع بازدید نشود.

او همچنین اظهار می کند که عکاسی و فیلمبرداری به قصد تهیه خبر و گزارش چون در راستای اطلاع رسانی به جامعه است و مدت زمان آن کوتاه است، مانعی ندارد. همینطور فیلم های معرفی و مستند هم شبیه تولیدات خبری است؛ چرا که هدف از ساخت آنها نیز افزایش شناخت عمومی و برقراری ارتباط بین جامعه و سایتهای تاریخی و موزه ها است با این شرط که اخلال در وضعیت بازدید به وجود نیاورند، مگر اینکه بازدید از آن مکان یا موزه نیز جز سناریو و هویت و شخصیت برنامه آنها باشد.

او درباره ساخت فیلم های تبلیغاتی در موزه ها و اماکن تاریخی نیز می گوید: ساخت فیلم های تبلیغاتی که هم شان آثار تاریخی نباشند نیز ممنوع است، برای نمونه تبلیغ چیپس در فضای تخت جمشید یا تبلیغ سیگار در موزه ممنوع است و باید شأن و جایگاه میراث فرهنگی حفظ شود.

محیط طباطبایی در ادامه درباره ساخت فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی داستانی تصریح می کند: این گونه فیلم ها و سریال ها مطلقا نباید در موزه ها و اماکن تاریخی فیلمبرداری شود؛ چرا که آسیب زا است و جریان بازدید را مختل و متوقف می کند. در واقع موزه و مکان تاریخی برای معرفی و بازدید عموم ساخته شده و نه برای فیلمبرداری و این کار موزه و آن مجموعه تاریخی را از عملکرد اصلی خود دور می کند.

این پژوهشگر نیز تاکید می کند که سازندگان فیلم های تاریخی باید هزینه ای را برای ساخت دکور و یا استفاده از پرده کروماکی در نظر بگیرند، مانند همان کاری که زنده یاد علی حاتمی برای ساخت سریال هزاردستان انجام داد و شهرک سینمایی غزالی را ساخت یا در سالهای قبل از انقلاب برای ساخت فیلمی ارگی شبیه ارگ بم ساختند و از ارگ تاریخی بم برای فیلمبرداری استفاده نکردند.

رئیس ایکوم ایران یادآور می شود: پیشرفت تکنولوژی این اجازه را به فیلمسازان می دهد که بتوانند هر فضایی را بازسازی کنند و این اتفاق برای جلوگیری از تخریب بناها و موزه های تاریخی اتفاق خوبی است.

محیط طباطبایی به روشن کردن آتش در شومینه خانه وثوق الدوله اشاره می کند که سالها پیش توسط یک گروه فیلمبرداری انجام شد و نزدیک بود این ساختمان قاجاری را از بین ببرد.