محله بلاغی قزوین دارای چند اثر شاخص است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، محله بلاغی قزوین دارای چند اثر شاخص است.

در فاصله نه چندان دوری از عمارت سردار مفخم در کوچه های بلاغی درست در جایی که پای محله اش هزار و یک داستان اصیل تاریخی درگیر شهرگشایی ها شده از دری کوچک با سردری آبی رنگ که تعدادی از کاشی های آن مصداق قطعات پازل گم شده است، وارد محوطه مسجد حیدریه می شویم.

عمارتی که از سه جهت نمای متفاوتی را پیش چشم میگذاشت از قلب شهر نمایان بود، عمارت 2 طبقه آجرکاری با سرستون های زیبا، عمارتی که از 2 سوی با چند پله به داخل راه داشت. فضای داخلی سالن از 2 جهت به سالن هایی منتهی میشد که حالا با تعدادی صندلی مزین شده بود و گویا در دورانی نه چندان دور محلی برای گردهمایی اهل هنر و ادب بوده است.

پلکان مرکزی داخل بنا در طبقه دوم به یک راهروی چهار طرفه منتهی می شود. دور تا دور این راهرو را نرده و ستون های تزئینی فرا گرفته است. برخی از اتاق ها نیز دارای تزئینات گچ بری با نقش برجسته گل و برگ، مجلس شکار حیوانات و مجلس بزم و نیز طاقچه های تزئینی است. اگرچه غبار نشسته روی گچ بری ها از چشم دور نمی ماند اما این موضوع از شکوه گچبری های منظم که در برخی از آنها سرداری بر دشمن چیره شده و در تعدادی دیگر فرشتگان با بال های افسانه ای خوشه ای را به دست گرفته اند، کم نمی کند.

سقف مشبک چوبی و صدای چوبی که با هر گام در محوطه سالن اصلی به گوش می رسد به ناگاه برحسب شنیده ها انسان را به عهد قاجار و نزد «شاهزاده اکبر میرزا» می کشاند، پنجره های چوبی بهار را صدا می زنند و بالکن بنا جایی است که «محله بلاغی» را از بین تمام شاخ و برگ ها به تصویر می کشد هر چند که وجود تعدادی ساختمان از میزان دیدبانی کم می کند.

محمدحسن سلیمانی، پژوهشگر تاریخ قزوین که برای بازدید از بنای تاریخی «سردار مفخم» همراه ماست، در حالی که چای را در استکان کمر باریک می نوشد، می گوید: معماری عمارت سردار مفخم که در اواخر دوره قاجار توسط شاهزاده اکبر میرزا ملقب به سردار مفخم و بشارت السلطنه بنا شده است، به سبک اروپایی است. شاهزاده اکبر میرزا رئیس تلگرافخانه قزوین و نماینده قزوین در دوره های چهارم و پنجم مجلس مشروطه بود.

وی پیرامون اینکه محله بلاغی قزوین دارای چند اثر شاخص است، اضافه می کند: برای مدتی این عمارت محل سکونت حاکم احمد قاجار بود و در دوره ملی شدن صنعت نفت به مدرسه مبدل شد و بعد از انقلاب اسلامی نیز دانش آموزان در این مکان که مدرسه امیر کبیر نام داشت، تحصیل می کردند در نهایت میراث فرهنگی این بنا را از آموزش و پرورش خریداری کرد و سپس این عمارت به فرهنگسرا تبدیل شد.

اینجا در این عمارت اگر چشم هایت را ببندی و در صفحات تاریخ رها شوی، حدود 110 سال پیش خودت را در شاهنشین این بنای قاجاری خواهی یافت، وقتی در هوای بهاری با پنجره را می گشایی و عطر یاس رونده روییده در حیاط مشامت را می نوازد، اما لحظه ای نمی گذرد که بوق اتومبیل های خیابان هلال احمر تو را از رویای رهایی در تاریخ بیرون می آورد و پتک تجدد و توسعه شهرنشینی بی اساس و غیراصولی را روی سرت می کوبد.

در یک آن ترکیب سنت و مدرنتیه گره میخورد، فضای محوطه مملو از سردیس ها و مجسمه هایی با قامت های بلند است، آن سوی محوطه کاروان شتر می گذرد، این سو اساتید و بزرگان مختلف همچون اعتصامی نشسته اند و در قسمت دیگر حیاط مجسمه مادری که دست فرزند خود را به مهر می فشارد چشم نوازی می کنند؛ کمی این سوتر تعدادی مرغ و خروس رها شده در فضا و یک اتومبیل لوکس خارجی تصویر کاریکاتور گونه ای را پیش چشم مخاطب به نمایش میگذارد، اگرچه هر یک از صحنه های پیش رو مجزا و در جای خود چشم نوازند اما ترکیبشان چندان زیبا به نظر نمی رسد. سمت چپ محوطه، بنای کهن مسجد حیدریه بچشم می آید.

استاد سلیمانی که با دیدن بنا یاد ایام تحصیل خود در این فضا افتاده، در وصف این بنا می گوید: قدمت مسجد حیدریه به زمان آل بویه و دوره پیش از اسلام باز می گردد که میتوان تأسیس آن را به قرن دوم نسبت داد. در خصوص پیشینه این بنا و آتشکده بودن آن مواردی مطرح شده و این مسجد نیز روزگاری به مدرسه و محل برگزاری امتحانات تبدیل شده است.

این کارشناس با تأکید بر اینکه بعدها در دوره پهلوی این مسجد با شیروانی مسقف شده، می گوید: محراب و تزئینات مسجد حیدریه به لحاظ طرح در نوع خود جز بهترین و نفیس ترین نمونه های هنر گچ بری ایران بشمار می رود. همچنین هماهنگی طرح پیچیده گچبری و سادگی طرح آجرکاری و کتیبه های کوفی این مسجد که به شکل کوفی گلدار، کوفی گل و برگدار و کوفی پیچیده و مارپیچ گچبری شده اند، نمای کم نظیری را پیش چشم میگذارد.

نمای آجری با یک معماری متفاوت از جمله موضوعاتی است که مسجد حیدریه را با سایر مساجد متفاوت می کند. پس از ورودی، آنچه توجه را سمت خود جلب می کند، محراب فروفته و گچبری های متفاوتی است که بین تمام خطوط و نقوش محو کوفی رنگ آبی به صورت تکه تکه شده در محراب و دیوار نقش بسته است رنگی خاصی که به یقین همانند الوان نقاشان پارسی هیچ گاه تکرار نمی شود و همچنان هم با گذشت سالها هیچ ترکیبی به زیبایی ترکیب رنگهای این بنا این چنین خلق نشود.

اما داستان این مسجد و این نقوش نفیس و کم نظیر تنها در اصالت تاریخ خلاصه نمی شود و طی سالهای اخیر داستان تلخی از تخریب این بنا برای عبور خیابان مطرح شده که به یک باره تمام تاریخ یک محله را در یک ایده ای شهری ساقط می کند.

محله بلاغی با پیشینه تاریخی 1200 سال یکی از قدیمی ترین محلات قزوین است که به گفته باستان شناسان، نه تنها لایه های تاریخی دوران قاجار بلکه لایه هایی از دوران سلجوقی تا صفوی هم در کاوش های باستان شناسی این منطقه قابل رؤیت است که البته در مستندات تاریخی این محله آمده که از دوره ناصری تا پهلوی میزبان هموطنان ارمنی نیز هم بوده است.

محله بلاغی زمانی به محله «پنبه ریسه» هم مشهور بوده و از شرق خیابان سپه کنونی تا حصار شرقی قزوین یا همان «باغ دبیر» باغ های خاندان دبیر سیاقی را در بر می گرفته و از جنوب تا محله «راه چمان» و «گل بینه» و از شمال هم تا سبزی کاری حکم آباد و محله درب کوشک امتداد داشته است.

محمدحسن سلیمانی در وصف این محله می گوید: محله بلاغی دارای چند اثر شاخص است، در محدوده طرح تعریض خیابان، عمارت قاجاری سردار مفخم، مسجد مدرسه حیدریه مربوط به دوره سلجوقی با مدرسه پهلوی و حمام بلاغی متعلق به دوره صفوی قرار دارد که اگر طرح تعریض خیابان انصاری شرقی اجرا شود، خیابانی به موازات خیابان طالقانی با هدف سبک کردن بار ترافیک خیابان طالقانی و هسته مرکزی شهر احداث می شود و آثار تاریخی این محله و مرکز محله بلاغی به نابودی کشیده خواهد شد.

وی بیان می کند: در این خصوص باید متذکر شد اولاً تخریب این محله تاریخی با توجه به پیشینه تخریب محلات تاریخی دیگر تکرار اشتباهات گذشته است، چرا که آن محلات را از خانواده های اصیل تهی و مهاجرنشین و بیگانه کرده اند و بافت و یکدستی و همگونی محله را از بین برده اند.

این کارشناس می گوید: تخریب یک بافت تاریخی و دیرینه سبب اتفاقات بسیار تلخی خواهد شد که چندین بار در قزوین تکرار شده و نتایج آن پیش روی ماست. از سوی دیگر این اقدام نه تنها از بار ترافیکی نمی کاهد بلکه به گره ترافیکی می افزاید و آن را پیچیده تر می کند، چراکه عبور خیابانی با بیش از 40 متر پهنا آثار تاریخی و حریم آنها را تحت الشعاع قرار می دهد و با خطر جدی مواجه می کند.

گزارش از: مطهره میرزایی