بررسی عوامل تاثیرگذار بر سرقت هنری در جهان و علل تبدیل شدن اثر هنری به یک کالا

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، بررسی عوامل تاثیرگذار بر سرقت هنری در جهان و علل تبدیل شدن اثر هنری به یک کالا صورت گرفت.

نشستی با عنوان «تاملاتی در سرقت های هنری از منظر جامعه شناسی هنر» در فرهنگستان هنر برگزار شد.

در این نشست اعظم راودراد، جامعه شناس و مدرس دانشگاه که در حوزه جامعه شناسی هنر فعالیت می کند، سخنرانی کرد.

او گفت، در صحبت های خود بررسی خواهد کرد که چه عوامل اجتماعی منجر به سرقت های هنری می شود و به آن میدان می دهد.

این جامعه شناس به رابطه چند وجهی و تنگاتنگ میان جامعه، هنر و تاثیر این دو بر هم اشاره کرد و افزود: در این نشست نگاه ما به سرقت های هنری جامعه شناسانه است. در این نشست منظور ما سرقت اشیای هنری است؛ به نحوی که دیگر در موزه یا گالری قابل نمایش نباشد. البته سرقت هنری به مواردی مثل سرقت داستان، ایده و...نیز اطلاق می شود اما منظور ما در این نشست سرقت شی هنری است.

او سپس به این موضوع اشاره کرد که این نوع از سرقت ها صدها سال است که وجود داشته اما در قرن بیستم به اوج خود رسیده است.

در ادامه این نشست تصویری از یک دوربین مدار بسته درباره سرقت نقاشی باغ بهاری ونگوگ که در دو سال اخیر رخ داده بود، نمایش داده شد. این تابلو از موزه سینگر لارن در شهر لارن شمال هلند دزدیده شده بود.

وی گفت: سرقت آثار هنری یک جرم بین المللی است و بسیاری از مجریان قانون بر این باورند که این جرم پس از قاچاق مواد مخدر در رتبه دوم جرائم قرار دارد. ارزش مالی آثار دزدیده شده را هم از حدود 50 میلیون تا 5 میلیارد دلار در سال تخمین زدند.

راودراد با بیان اینکه این سرقت ها اغلب صرف سازماندهی گروه های مجرم بین المللی می شود، گفت: از این طریق سرقت آثار هنری به یک کاربرد رسیده است و میتوان گفت که یک دنیای زیرزمینی را ایجاد کرده است.

او ادامه داد: ماهیت پنهان سرقت آثار هنری یکی از مواردی است سرقت آنها را آسان تر می کند. گاهی موزه ها اصلا متوجه سرقت یک اثر نمی شوند یا دیر متوجه آن می شوند. گاهی هم سرقت آثار را گزارش نمی دهند؛ چرا که شهرت آنها را زیر سوال خواهد برد.

وی معتقد است: اینکه موزه ها هم باید آثار را در دسترس مردم قرار دهند و هم به شیوه ای از آن مراقبت کنند که دزدیده نشود شکلی متناقض نما دارد.

او در ادامه به این موضوع اشاره کرد که میان هنرهای تجسمی بیشترین سرقت ها مربوط به نقاشی است.

این جامعه شناس گفت: مبدأ و مقصد سرقت های هنری در درجه اول کشورهای اروپایی و آمریکا هستند. این کشورها از سویی هم بیشتر در معرض سرقت هنری قرار دارند و از سویی دیگر شبکه های مقصد نیز در این کشورها واقع شدند. در مرحله بعدی میتوان کشورهای در حال توسعه را مبدأ دوم سرقت های هنری دانست.

وی افزود: ایالات متحده آمریکا بزرگترین مصرف کننده آثار هنری است و قوانین حاکم، این مکان را به محل مناسبی برای سرمایه گذاری در آثار هنری تبدیل کرده است. این موضوع موجب شده تا آمریکا را یکی از اصلی ترین مقصدهای آثار هنری سرقت شده دانست.

این جامعه شناس تاکید کرد که براساس آمار، 90 درصد از کل سرقت های هنری در آمریکا و اروپا رخ می دهد.

وی با بیان اینکه سرقت های هنری در دوران جدید افزایش پیدا کرده و کشف آثار سرقت شده نیز کاهش یافته است گفت: در آمریکا 20 درصد آثار سرقت شده و در اروپا 15 درصد کشف می شوند اما سایر آثار به دنیای زیرزمینی راه پیدا می کنند، چرا که یک بازار بزرگ برای خرید و فروش این آثار شکل گرفته است.

او معتقد است که سرقت آثار هنری یک مشکل جهانی و تجارتی چند میلیارد دلاری است.

راودراد با بیان اینکه ارزش مادی یک اثر بعد از سرقت هم افزایش پیدا می کند، گفت: یک اثر زمانی ارزش بیشتری پیدا خواهد کرد که در دنیای هنر و میان اهالی آن شناخته شده تر باشد. البته ارزش گذاری اغلب ذهنی و محتوایی و محصول یک فرآیند اجتماعی است. بر همین اساس قراردادن یک اثر در موزه یک معیار برای ارزشمندی آن محسوب می شود.

این جامعه شناس با اشاره به نظریه ای که بیان میکرد، سرقت هنری به سه انگیزه: دزدی با انگیزه سود، دزدی با انگیزه هنری و دزدی با انگیزه های سیاسی صورت می گیرد، گفت: گاه سرقت های هنری با انگیزه مالی و سود انجام می شود. زمانی که آثار هنری به دنیای زیرزمینی راه پیدا می کنند با مبلغی کمتر از 10 درصد قیمت حراج هم به فروش می رسد؛ البته این در حالی است که ارزش خود را هم حفظ می کند. در این دنیای زیرزمینی بسیاری از موارد نیز آثار هنری به صورت نقدی خرید و فروش نمی شوند اما با کالای دیگری مبادله می شوند.

وی ادامه داد: مسئله جرائم سرقت آثار با انگیزه های هنری هم گاه اتفاق می افتاد که اتفاقا برخی از آنها جریانات جالبی دارند؛ مثلا فردی بعد از سال 1995 پس از اینکه از قلعه ای در سوئیس بازدید کرد مجذوب یک پرتره شد. او اقدام به سرقت این اثر هنری کرد در حالی که ارزش آن فقط 2 هزار دلار بود. پس از آن که این اثر را سرقت کرد به این کار علاقه پیدا کرد و همین منجر شد که حدود 232 اثر را از 139 موزه و گالری سرقت کند. او اقلام سرقت برده را هم در خانه خود به نمایش میگذاشت که البته دستگیر و به 26 ماه زندان محکوم شد.

وی گفت: گاهی هم هنردوستان برای هشدار به یک موزه برای نشان دادن امنیت کم آنها اقدام به سرقت یک اثر می کردند اما همانجا اثر را پس می دادند که نشان دهند هدفشان نشان دادن حفاظت ضعیف بوده است.

این جامعه شناس با بیان اینکه سرقت هنری با انگیزه سیاسی نیز تعریف مشخصی دارد، گفت: انگیزه سرقت سیاسی زمانی اتفاق می افتاد که آثار هنری بین کشورها با انگیزه هایی مثل غارت غنائم جنگی جابجا شود. معروف است که ناپلئون ضمن درنوردیدن اروپا آثار اروپا را هم سرقت کرد یا نازی ها هم بسیاری از آثار هنری را به سرقت برده بودند.

وی در ادامه با طرح این سوال که اساسا چرا سرقت های هنری اتفاق می افتد، گفت: در گذشته سرقت آثار هنری بسیار کم و نادر بود. در گذشته حمایت های خصوصی از آثار هنری وجود داشت و مشتری آثار هنری افرادی خاص بودند. تا قرن 15 و 16 نظام حمایتی از آثار هنری خصوصی محسوب می شد و مربوط به طبقه ای خاص بود که بعدا با افزایش رفاهف سواد و...ارتباط خصوصی بین هنرمند و حامی خصوصی آن گسسته شد.

در این مسیر نظام حمایتی خصوصی به تدریج به نظام حمایتی دلال-منتقد و بازار آزاد تبدیل شد. در این نظام هنر به عنوان یک کالا شناخته و با آن رفتار شد. دلال با آگاهی اقتصادی و منتقد با شناخت هنر، بازاری را برای هنر ایجاد کردند. این در طول زمان موجب شد که ماهیت آثار هنری از امری والا تغییر پیدا کرده و به کالا بدل شود. می بینیم که قیمت آثار هنری نیز طی سالها افزایش چشمگیری پیدا کرد. به عنوان مثال تابلو مونالیزا در سال 1962، 100 میلیون دلار اما در حال حاضر حدود 800 میلیون دلار است.

وی گفت: شاید آثار هنری در ابتدا از منظر زیبایی شناسی ارزیابی می شدند اما حالا منبع مهم سرمایه ای نیز بشمار می روند.

این جامعه شناس با اشاره به این موضوع که برخی نمایشگاه های هنری به دنبال ثروت و تجارت هستند گفت: می بینیم که در گالری ها اغلب قیمتی کنار اثر گذاشته نمی شود اما قیمتی برای خرید آن تعیین شده است. در واقع در همین نظام حمایتی فروش عمومی اثر هنری تبدیل به یک کالا شده است.

وی گفت: علتی که این مسیر ادامه پیدا می کند این است که در جامعه به یک کارکرد دست پیدا کرده است. این مسیر مشاغلی را برای آدم ها ایجاد کرده به هر طریقی با سرقت های هنری در رابطه هستند. از سوی دیگر نیز تا زمانی که ریسک سرقت هنری کم است این اقدام ادامه دار خواهد بود.

وی در پایان با تاکید براینکه آثار هنری بازتاب جامعه و اسنادی است از جوامعی که اطلاعاتی از آنان نداریم، گفت: زمانی که اثر هنری جامعه ای سرقت می شود، بخش عظیمی از آگاهی و اطلاعات با آن به سرقت می رود. از سوی دیگر هر چه آثار موجود در یک جامعه بیشتر باشد، نشان از توسعه آن جامعه را دارد.