چرا رفتار و انتخاب مردم در سفر تغییر کرد؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبر و گزارشهای منتشر شده، این پرسش مطرح می گردد که چرا رفتار و انتخاب مردم در سفر تغییر کرد؟

با بسته شدن پرونده سفرهای نوروزی و ثبت 57 میلیون و 118 هزار و 123 شب اقامت در سراسر کشور و 513 میلیون تردد جاده ای و سفر 14 میلیون و 700 هزار نفر با وسایل نقلیه عمومی، محمد جهانشاهی کارشناس گردشگری با نگاهی به شکل سفرهای نوروز امسال، از تغییر رفتار مسافران و چالش جدی گردشگری در شرایط ناپایدار اقتصادی خبر داد.

او در نوشتاری وضعیت صنعت گردشگری و سفرهای نوروزی امسال را این گونه تشریح کرد: گردشگری در ایران در حالی به استقبال مهمترین فصل کاری خود در نوروز 1402 رفت که سال سختی را پشت سر گذاشته بود؛ از نوروز گذشته تا نیمه اول سال 1401 اگر چه شاهد حرکت دوباره گردشگری کشور پس از گذر از دوران کرونا با ریتم آرامی بودیم، اما تحت تاثیر نوسانات اقتصادی و سپس التهابات اجتماعی در پاییز گذشته، در حالی که انتظار ورود گردشگران خارجی و آغاز دوره ای جدید پس از سه سال رکود را داشتیم، با کاهش شدید ورود تورها و گردشگران از بازارهای سنتی و نیز کشورهای همسایه روبرو شدیم و گردشگری داخلی هم بگونه ای از حرکت ایستاد و به این ترتیب، کسب و کارهای گردشگری بیشترین ضرر و زیان را متحمل شدند.

اگرچه متولیان این صنعت با توجه به شرایط، رویکرد بهره گیری از ظرفیتهای قانونی برای بهبود وضعیت موجود را در پیش گرفتند تا برخی از دغدغه های فعالان گردشگری بویژه در بخشهای مربوط به کاهش هزینه های بالاسری جدی گرفته شود که عمده موارد با ساختارمندسازی درآمدهای حاصل از عوارض خروج به نفع گردشگری، معافیتهای مالیاتی، بهره مندی از نرخ تعرفه های خدماتی در بخش انرژی و...مرتبط بود.

در این شرایط، وضعیت اقتصادی کشور به دلیل تجربه بالاترین مدت ماندگاری نرخ تورم تا بیش از 40 درصد و رسیدن این نرخ به نزدیک 47 درصد، پیامدهای جدی از جمله افزایش شدید هزینه ها در تاسیسات گردشگری بویژه در بخش خدمات اقامت و پذیرایی را رقم زد.

از سوی دیگر، افزایش نرخ در سایر بخشها از جمله حمل و نقل و نیز کاهش قدرت خرید مردم و تاثیر مستقیم آن بر صنعت گردشگری کشور، نگرانی تازه ای را رقم زد. با توجه به وابستگی شدید این صنعت به گردشگری داخلی، پیش بینی بروز چالش هایی در مسیر بهبود این وضعیت، خارج از دایره توان و مسئولیت نهاد متولی، دور از ذهن نبود بویژه آنکه همزمانی نوروز با ماه مبارک رمضان نیز شرایط ویژه ای را رقم می زد.

این دغدغه ها از سوی تشکل های گردشگری مرتب مطرح میشد و برای ترغیب مردم، صحبت از اعمال تخفیف های ویژه نیز به میان آمد، اما با توجه به ضریب اشغال پایین تر از حد معمول هتل های کشور در سال گذشته، بدون شک بهره برداری حداکثری از بازار نوروزی هدف اصلی فعالان این صنعت بود.

افزایش چشمگیر قیمت تورهای داخلی تابعی از شرایط اقتصادی است و از دیگر سو گرایش جامعه به سمت بهره گیری از خدمات غیررسمی بویژه در بخش اقامت در نوروز امسال کاملا محسوس بود، چرا که این تغییر رفتار متناسب با قدرت خرید مردم شکل می گیرد، بطور مثال هزینه های سه شب اقامت یک خانواده چهار نفره را می تواند گاه تا 50 درصد نسبت به اقامت در یک هتل متوسط کاهش دهد و این عاملی است برای کاهش بهره مندی تاسیسات رسمی گردشگری از بازار داخلی آن هم در بهترین فصل سفر در کشور.

براساس برآوردهای سال 96، حداقل 200 هزار واحد اقامتی غیررسمی در سراسر کشور نسبت به ارایه خدمات اقدام می کنند که از این تعداد کمتر از 10 درصد در قالب خانه مسافر فعالیت رسمی دارند و بیشتر آنها خارج از هر قاعده و کنترلی فعالیت می کنند، یعنی نه درگیر نظارت و کنترل نرخ و خدمات هستند و نه در چرخه پرداخت عوارض و مالیات و...قرار دارند.

مقاصد پرترددی از جمله، مازندران و گیلان، مشهد و نیز هرمزگان بخش زیادی از مسافران نوروزی را که چندین برابر ظرفیتهای رسمی این مقاصد هستند، در این بخش میزبانی کردند و در کنار این فضاها، آموزش و پرورش و مهمانسراهای دولتی نیز میزبان بخش قابل توجهی از گردشگران در تعطیلات نوروز بودند. بطور معمول ضریب اشغال زیر 50 درصد، مدیریت یک هتل را به لحاظ هزینه ها دچار مشکل می کند و باعث عدم امکان ذخیره سازی هزینه های استهلاک می شود و نیز خواب سرمایه را به دنبال دارد که این شرایط در درازمدت باعث دور شدن مجموعه از فرآیند بروزرسانی و نیز کاهش استانداردها در واحد خدمات دهنده می شود.

آمارها نشان می دهد پراکندگی بیشتر گردشگران در نوروز امسال همچنان در بخشهای شمالی و جنوبی کشور و نیز در کلانشهرها شکل گرفته و سهم فضاهای خدماتی کوچکتر از جمله اقامتگاه های بومگردی و نیز خانه مسافرها و فضاهای غیررسمی همچنان نسبت به هتل ها بیشتر است.

اگرچه قیمت هتل های کشور نسبت به سایر نقاط دنیا بسیار ارزان تر است، اما برای مصرف کننده داخلی جذابیت چندانی ندارد که علاوه بر عامل اقتصادی، به نظر می رسد مسائل فرهنگی نیز در این بین دخیل باشد، وگرنه ظرفیت حدود 135 هزار تخت هتل های کشور نسبت به بازار چند ده میلیون نفری سفرهای داخلی کشور عدد بسیار کوچکی بحساب می آید، اما همواره سهم این تاسیسات از تعداد اقامتهای نوروزی کمتر از 10 درصد است، آن هم با ضریب اشغال متوسط 50 تا 60 درصد در پرسفرترین روزهای سال بوده که جای تامل بسیار دارد، چرا که برای بهره مندی کامل صنعت هتلداری کشور از بازه 15 روزه سفرهای نوروزی تنها به 2 میلیون نفر شب اقامت از ده ها میلیون اقامت شبی که در این دوره انجام می شود نیاز دارد.

براساس مقاله چرا رفتار و انتخاب مردم در سفر تغییر کرد؟ باید بدانید که کل ظرفیت اقامت رسمی صنعت گردشگری کشور در قالب انواع هتل، مهمانپذیر، خانه ها و اقامتگاه های کوچک و...نزدیک به 170 هزار واحد با توان ارائه خدمات به 500 هزار نفر در یک شب است که در برابر بازار سفر داخلی کشور عدد بسیار کوچکی است. این عدد را مقایسه کنیم با شهری مثل استانبول که به تنهایی بیش از 900 هتل با ظرفیتی نزدیک به 600 هزار تخت دارد.

در سالهای اخیر و بویژه دو دهه گذشته شاهد حضور بخش قابل توجهی از مردم کشور در بخش میزبانی هستیم که در قالب راه اندازی کسب و کارهای خرد و بنگاه های کوچک اقتصادی فعالیت رسمی و غیررسمی دارند که حجم گسترده فضاهای اقامتی کوچک (مجاز و غیرمجاز) و شکل گیری استارت آپ های موفق در این باره نشان بارز این تحول است و همانطور که در سالهای 93 و 94 شاهد شکوفایی گردشگری کشور در بعد داخلی و خارجی بودیم.

شکی نیست در شرایط پایدار، با پایان هزاران پروژه کوچک و بزرگ گردشگری در دست انجام در سراسر کشور، شکوفایی این صنعت با قابلیت گسترش سریع، عامل مهمی در پویایی اقتصادی و ایجاد شور و نشاط اجتماعی خواهد بود و به عنوان ابزاری موثر در دیپلماسی عمومی نقش مهمی در فرآیند توسعه کشور خواهد داشت؛ مبحثی که همچنان در مسیر تحقق الزامات حداقلی آن دچار چالش های جدی هستیم و در مسیر دستیابی به اهدافمان و در چارچوب سیاست های کلان ابلاغی موفق عمل نکرده ایم.

این کارشناس گردشگری، پویایی، خلاقیت و حرفه ای گری را تنها شانس باقیمانده در این مسیر پرچالش دانست. به زعم او، بخش دولتی مالک و سهام دار در صنعت میزبانی و گردشگری و بخش خصوصی مستقل کمتر نگاه حرفه ای و استراتژیک را حول محور مدیریت این صنعت متمرکز ساخته اند که رکود خودخواسته و ناخواسته امروز را رقم زده است.

جهانشاهی با اشاره تغییر رویکرد مردم در سفر و استفاده بیشتر از اقامتگاه های غیررسمی مطابق آمار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، صاحبان صنعت میزبانی و هتلداری را از جمله بازیگران اصلی در اصلاح این وضعیت دانست و ادامه داد: به نظر می رسد صنعت هتلداری باید به دنبال راه برون رفت، متفاوت از آنچه تا کنون به دنبال آن بوده است، باشد؛ چرا که چشم دوختن صرف به حمایتهای دولتی برای بسیاری از فعالان این صنعت حاصلی ندارد، جز ادامه مسیری که تا امروز برای بسیاری از فعالان این صنعت رقم خورده است. در حالی که در همین شرایط، مجموعه ها و واحدهای به نسبت موفقی وجود دارند که با رویکرد تازه و متفاوت از مسیر غالب صنعت گردشگری کشور، توانستند مسیر موفقی را تا امروز طی کنند.

فراموش نمی کنیم دامنه تاثیر کرونا در صنعت هتلداری نرخ رشد منفی نزدیک به 7 درصد را رقم زد که بسیار با عدد متوسط این گروه (خدمات) که 1.7 درصد بود فاصله دارد و یکی از دلایل به هم خوردن ریتم کاری در صنعت هتلداری می تواند همین عامل باشد که عملا بازسازی شرایط بدون رویکرد جدید امکانپذیر نیست.

هتل ها بخش مهم فرآیند محصول سازی و توسعه گردشگری هستند متاسفانه این بخش مهم به دلایل مختلف هرگز امکان حرفه ای بودن تمام و کمال را پیدا نکرده و همواره مجبور به حرکت در سطح معمولی بوده است. ضعف های صنعت هتلداری در کشور به سادگی در نبود برنامه ریزی مناسب در حوزه هایی بویژه نرم افزای از جمله منابع انسانی بازاریابی و تبلیغات محسوس است.

در کنار این شرایط، ناتوانایی در بهسازی مدوام سخت افزاری و حفظ استانداردهای حداقلی که این را میتوان یک ضعف بنیادی خواند، کاملا محسوس است. اگرچه بخش زیادی از چالش های صنعت هتلداری و سفر مستقیما تحت تاثیر شرایط ناپایدار اقتصادی و بی ثباتی بازار است، اما شکی نیست نمیتوان از نبود اراده جدی در این صنعت سخن به میان نیاورد، جایی که هم بخشهای دولتی مالک و سهامدار در این صنعت و هم بخش خصوصی مستقل نقش دارند.