خوانش تازه گروه تاریخ دانشگاه تهران از قانون حمورابی و اسناد حقوقی شوش

ایرنا/ این خبر پیرامون خوانش تازه گروه تاریخ دانشگاه تهران از قانون حمورابی و اسناد حقوقی شوش برای شما نوشته شده است.

پژوهش تازه حسین بادامچی، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و گیدو فایفر، استاد حقوق روم دانشگاه گوته فرانکفورت به نوعی قرارداد حقوقی رایج در ایلام باستان پرداخته و تفسیر تازه ای از این نوع قرارداد را ارائه کرده است.

به گفته بادامچی، در حفاری های شهر شوش نزدیک به 600 سند حقوقی به خط میخی و زبان اکدی بدست آمده که به تمدن ایلام باستان در نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد تعلق دارند. در این مجموعه 56 سند در بردارنده نوعی قرارداد به نام اسیپ تبل (esip-tabal) است. این نوع قرارداد در خارج از شوش در قانون حمورابی نیز مشاهد شده است.

این پژوهشگر حقوق باستان درباره نوع این قرارداد توضیح داد: در ابتدا محققان خط میخی اسیپ تبل را اجاره نامه زمین کشاورزی دانستند. سپس یک محقق برجسته آلمانی به نام پل کشاکر این قراردادها را اسناد رهن تفسیر کرد که در آن زمین کشاورزی وثیقه وام قرار گرفته است. ما ضمن ویرایش مجدد این متون، تفسیر تازه ای از اسیپ تبل ارائه داده ایم که بر مبنای آن، این قراردادها نوعی فروش محصول آینده یا بیع سلف شمرده می شوند.

بادامچی درباره مقاله ای که بتازگی منتشر شده، افزود: در این مقاله ابتدا چهار نمونه از اسناد حقوقی شوش بطور کامل ویرایش و ترجمه و اجزای تشکیل دهنده قرارداد، تحلیل شده است. این اجزا عبارتند از موضوع قرارداد، هدف قرارداد، طرفین عقد، پرداخت ثمن به صورت نقره و تاریخ گذاری معامله، شروط مربوط به ضمانت اجرای قراردادی و نهایتا سوگند و شهود. سپس به بندهای 49 تا 52 قانون حمورابی و دلایل ممنوعیت قرارداد اسیپ تبل توسط حمورابی پرداخته شده است.

وی ادامه داد: در بخش سوم مقاله تحولات بیع سلف در نظام های حقوق روم و اسلامی بررسی و تاریخ بلند مدت (Longue durée) این نهاد حقوقی بازسازی شده است. پرسش این بخش مقاله این است که آیا میتوان قرارداد اسیپ تبل را نوعی تقلب نسبت به قانون توصیف کرد. در پایان نیز این نوع قرارداد از دیدگاه اجتماعی اقتصادی و حقوقی تحلیل شده است. این پژوهش ضمن نشان دادن اشکالات تفسیرهای رایج، قرارداد اسیپ تبل را نوعی بیع محصول آینده از زمین معین توصیف می کند.

استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران که برای پژوهش در اسناد ایلام باستان، عضویت افتخاری دانشگاه جانز هاپکینز را دریافت کرده، گفت: بررسی تاریخی و تطبیقی معامله بیع سلف، نشان می دهد سنت حقوقی شوش مبنی بر جواز این معامله در حقوق روم و نظام های مبتنی بر آن تا امروز دوام یافته است. از سوی دیگر، ممنوعیت فروش محصول آینده از مزرعه معین که در قانون حمورابی برای حمایت از کشاورز تهی دست آمده، در قالب حقوق اسلامی به دلیل غَرَری بودن معامله تا امروز بر جا مانده است.

وی گفت: این پژوهش اهمیت مطالعه مستقیم اسناد حقوقی ایلام باستان، همچنین نقش مطالعات تطبیقی در بازسازی تحولات نهادهای حقوقی تاریخ حقوق ایران باستان و سرانجام دین حقوق رومی به سنت های حقوقی ایران باستان را نشان می دهد. اسناد حقوقی ایلام از مهمترین اسناد بازمانده از حیات اجتماعی این تمدن باستانی است که متأسفانه هنوز مطالعه کافی و شایسته ای روی آنها صورت نگرفته است.

طبق اعلام دانشگاه تهران، این مقاله در شماره 5 و 6 مجلد شصت و پنجم «نشریه تاریخ اقتصادی و اجتماعی مشرق» از سوی انتشارات بریل هلند منتشر شده است.