موضوعاتی که در بیستمین گردهمایی باستان شناسی ایران مطرح شدند

ایلنا/ این خبر پیرامون موضوعاتی که در بیستمین گردهمایی باستان شناسی ایران مطرح شدند، برای شما نوشته شده است.

بیستمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران با حضور جمعی از باستان شناسان کشور، مسئولان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد.

پنل ها و نشست های تخصصی این گردهمایی تا روز سه شنبه 9 اسفند ادامه خواهند داشت.

جبرئیل نوکنده (رئیس کل موزه ملی ایران) با اشاره به آنکه نوروز باستان شناسی را جشن می گیریم، گفت: امیدوارم این همایش بعد از بیست بار تکرار به بهترین شکل برگزار شود. یاد تمام اساتید و درگذشتگان از جمله شهمیرزادی، باقرزاده، طلایی، گلزاری، کابلی، تهرانی مقدم، کبیری هندی و...را گرامی می داریم.

او ادامه داد: 130 قلم اثر کشف شده در کاوش های 1400 از فراپارینه سنگی تا سلجوقی در نمایشگاه جانبی این گردهمایی به نمایش گذاشته شده و تعداد آثار اشکانی که دوره ای کمتر شناخته شده، بیشتر است. این نمایشگاه تا عید فطر و در اردیبهشت سال 1402 ادامه خواهد داشت.

این گردهمایی با سخنرانی پیشکسوتان باستان شناسی ادامه یافت. فخری دانش پور پرور (باستان شناس پیشکسوت) با تشکر از ارفعی، فاضلی نشلی، شهمیرزادی و همه همکارانش در حوزه باستان شناسی گفت: عکس بیشتر شاگردان و دانشجویانم روی دیوار خانه ام هست. 50 سال تدریس کردم و بسیاری از اساتیدم از دنیا رفتند. خوشحالم که شاگردانم و فرزندانم گردانندگان این مراسم هستند.

او پیرامون موضوعاتی که در بیستمین گردهمایی باستان شناسی ایران مطرح شدند، ادامه داد: سالانه برای باستان شناسان جوان مراسم داریم و بهتر است یک برنامه هم برای باستان شناسان پیر داشته باشیم. من چندین مقاله دارم و می خواهم درباره آنها صحبت کنم اما جایی ندارم که بشود آنها را ارائه داد.

سید منصور سید سجادی (باستان شناسان پیشکوت) نیز گفت: همایش های سالانه که توسط فیروز باقرزاده بنیان نهاده شد، بسیار سودمند و ارزنده است و فرصتی برای باستان شناسان است که از فعالیت های یکدیگر باخبر شوند. ضمن آنکه کمبود انتشارات داریم. باستان شناسان می دانند که حاصل هر فصل حفاری را اگر بخواهیم در چند پاراگراف به سایر همکاران توضیح دهیم، مناسب نیست در حالی که بهتر است این نتایج به صورت کامل منتشر شود. جای این مهم خالی است.

او ادامه داد: کارهای باستان شناسی و کاوش های اضطراری و کاوش در حوزه سدها باید انجام شود اما بهتر است دامنه کارهای باستان شناسی وسیع تر و گسترده تر انجام شود. انتقادهایی از تعدد فصول کاوش در یک محوطه وجود دارد که مثلا چرا در فلان محوطه چندین فصل کاوش انجام می شود. این انتقادات نشان از آن دارد که از غنای جذب اطلاعات درخصوص یک محوطه غافل هستند. کاوش در گورستان ها نیز مهم است. کاوش در هر قبر باستانی یک آزمایشگاه است و باید با دقت کاوش شود. حتی یکی از حفاران روس از 5 هزار گور حدود 4500 گور را کاوش کرد. هر چند نباید تمام یک محوطه را کاوش کرد اما کاوش نیاز است. ما در ایران سایتهای وسیعی داریم که فقط 2 درصد آن کاوش شد.

محمد رحیم صراف (باستان شناس پیشکسوت) نیز گفت: در سال 1344 که برای استخدام به مرکز باستان شناسی مراجعه کردم؛ مرحوم نگهبان گفت کار را شروع کنیم. بعد از چند سال با یک هیات انگلیسی برای کاوش رفتیم بمپور در سیستان و بلوچستان، نه من انگلیسی ام خوب بود نه آنها فارسی بلد بودند. راه را گم کردیم و مشکلات زیادی داشتیم. اما در نهایت کارهای خوبی انجام دادیم و حضور هیات های خارجی به ما چیزهای زیادی یاد می داد . جمع آوری اطلاعات از هیات های خارجی اهمیت دارد ولی اکنون از چنین چیزی بی نصیب هستیم.

او با اشاره به آنکه ما باستان شناسی و میراث فرهنگی را برای جوانان باستان شناس می گذاریم، گفت: این روزها در جاهای مختلف شاهد تخریب هایی هستیم اما باید جلوی تخریب ها را بگیریم و این میراث را برای جوانان بگذاریم.

در ادامه مصیب امیری (رئیس پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری) گفت: این سالانه هر سال برگزار می شود و تفاوتش در آن است که هدفش اعلام نتایج کاوش های میدانی است. چند سال به دلیل کرونا برگزار نشد و امسال بیستمین دور آن را برگزار می کنیم. اینکه سالانه یا دو سالانه باشد باید مورد بحث و مشورت قرار گیرد. شاید اگر دو سالانه باشد، بهتر شود.

او ادامه داد: در سال 1400 حدود صد برنامه باستان شناسی انجام شد که بیشتر آن کاوش نجات بخشی بود. در سالهای آینده برنامه ریزی دیگری خواهیم داشت. امسال هم 60 درصد پروژه ها به همکاران خارج از پژوهشگاه رسید.

امیری با اشاره به نقشه باستان شناسی کشور گفت: امسال 3676 اثر مکان یابی شده و بیش از 120 هزار اثر در این سامانه بارگذاری شد. همچنین کاوش در سواحل خلیج فارس تا دریای مکران را در برنامه داریم. ادامه کاوش در چگاسفلی را سال آینده خواهیم داشت که یکی از پروژه های اصلی خواهد بود. همچنین فعالیت های بین المللی که طی چند سال اخیر کمرنگ شده را در مقیاس منطقه ای و جهانی از سر خواهیم گرفت.

به گفته او، مشارکت همگانی در پژوهش های میدانی و توجه به تکمیل سامانه باستان شناسی ایران در اولویت قرار گرفت. همچنین توجه به پسکرانه خلیج فارس از دیگر برنامه های پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری است.

سید عزت الله ضرغامی (وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) در ادامه این همایش با اشاره به آنکه باستان شناسی ترکیبی از موضوعات و توانایی های بشر است، گفت باستان شناسی هنر، فرهنگ، صنعت، تاریخ و... است. بخصوص در حوزه ساینس که این روزها بیشتر مورد توجه قرار گرفته، حوزه باستان شناسی یکی از بهترین حوزه های بین رشته ای است که بیشتر دیده می شود.

او ادامه داد: باستان شناسی تکنیک و علم و دانش محتوایی را توام با هم دارد. باید مطالعات را به سمت روش های دانش بنیان برد. از تکنیک های جدید استفاده کرد و ظرافت و مهارت را در کنار علم انباشته شده در طول هزاران سال داشت. توجه به عمق کاری که باستان شناسان می کنند، این رشته می تواند ما را در تصمیم گیری ها کمک کند. باستان شناسی پیوندی بین تاریخ و ارزش های بشری است .

او با اشاره به ریشه صنایع دستی نیز گفت: باستان شناسان با کشف کوزه و سایر وسایل در گورها و محوطه ها بخش هایی از صنایع دستی که در آن زمان ساخته میشد را پیدا می کنند. این زیبایی و این کشف ها اهمیت دارد.

ضرغامی با تاکید بر آنکه بعد از انقلاب به معماری بی توجهی شده، گفت: سودای پول و ثروت و بساز بفروش، معماری را از بین برد. آدمهای متمول در خانه لاکچری خود می توانند هر کاری بکنند در حالی که در حوزه معماری در دل شهرها خوب عمل نکردیم. باستان شناسان می توانند در خوب شدن این روند ورود کنند. راه اصلاحات سنگلاخ است اما مسیر خود را باز می کند. باستان شناسی ما توانمندترین حوزه های باستان شناسی است.

او با اشاره به آنکه چندی پیش در نشست 10 کشور باستان شناسی دنیا که در بغداد برگزار شد شرکت داشت، گفت: سال آینده این نشست در ایران برگزار خواهد شد.

وزیر میراث فرهنگی و گردشگری گفت: استفاده از دانش جهانیان و بین رشته ای و بین دولی باستان شناسی خوب است. اما نگاه برتری جویی غرب در تصمیماتشان مشهود است. وقتی به نیویورک رفتیم و به موزه متروپولیتن که بخش بزرگی از آن از ایران است، در بخشی نقشه هایی از ایران کهن گذاشته شده بود که خلیج فارس در همه جا بزرگ نوشته شده بود. اما راوی جوری ایستاده بود که پرشین نقشه دیده نشود. حتی اجازه فیلمبرداری هم نمی دادند و از لفظ پرشین گلف استفاده نمی کردند. راوی میگفت به او گفته اند چنین کاری انجام دهد.

او اشاره ای هم به فیلم جن گیر کرد و گفت: هالیوود در عرصه سینما کارهای متعددی انجام داد. من اخیرا فیلم های خانگی فیلیمو را می دیدم که جن گیر هم جز آنها بود. یک ربع اول فیلم تصاویر باستان شناسی بود که جایی را در احتمالا عراق کاوش می کردند و چیزی پیدا می کنند که خب این مجسمه، متعلق به شیطان بود و با موسیقی اینگونه نشان داده میشد که فضا شیطانی شده و سپس سکانس انتقال روح شیطانی که یک کودک بود، نشان داده میشد. عین همین امر در فیلم طالع نحس هم اتفاق می افتد که در آن یک طلسم شیطانی در شرق کشف می شود و به یک کودک منتقل می شود و....با این فیلم ها می خواهند به مخاطب نشان دهند که همه چیزهای شیطانی از شرق می آید.

او خاطرنشان کرد: باید اعتبارات و توانمندی های حوزه باستان شناسی را بشناسیم و راهبری و هدایت ظرفیت های کشور و ورود آنها به حوزه باستان شناسی را در نظر گرفت. باستان شناس و کاوشگر سبک زندگی و روح میراث ناملموس را کشف می کند که باید ثبت شود. سپس آن اطلاعات را جمع بندی کنیم و ارائه می دهیم. ما برای آثار ناملموس که بیش از 3 هزار اثر ثبت شده، حتی یک صفحه مطلب درخصوص چرایی ثبتشان نداریم. در واقع مطلبی درخصوص روح واقعی آثار ناملموس نداریم.

وزیر میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: تاریخ چوگان به 3 هزار یا 3600 سال پیش از میلاد می رسد و حتی داریوش سوم زمانی که یکی از پادشاهان دستور حمله داده بود از او خواست تا چوگان بازی کنند. ما به دنبال از بین بردن تعارض میان اسلام و ایران هستیم. تعارضی بین کوروش و داریوش و اسلام نیست. با اتکا به همین چیزها بود که ایرانی ها اسلام را به راحتی پذیرفتند. شهید مطهری هم تاکید دارد که سپاه اسلام حتی به لحاظ کمیت و ایمان به پای ایرانی ها نمی رسیدند و ایرانی ها خودشان راه را باز کردند، چرا که جامعه طبقاتی آن دوره مردم را خسته کرده بود و اسلام این نظام طبقاتی را شکست. اینها میراث ناملموس ما هستند.

باستان شناسان می توانند استارت فرهنگ ناملموس را بزنند. ما نیازمند انتشارات کاربردی در این حوزه هستیم. باید در کار فرهنگ واقعی تولیداتی داشته باشیم که به درد مردم بخورد.