کاخ سعدآباد و کاخ گلستان بیشترین تعداد بازدید کننده را داشتند

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، کاخ سعدآباد و کاخ گلستان بیشترین تعداد بازدید کننده را داشتند.

با مرتضی ادیب زاده (مدیر کل موزه ها) به گفتگو نشستیم تا در خصوص وضعیت فعلی موزه ها، تحقق شعارهای روز جهانی موزه ها و…نظر او را جویا شویم.

ابتدا گزارشی از وضعیت فعلی موزه ها ارائه دهید و بگویید چه برنامه ای را برای اداره موزه ها در نظر دارید؟

براساس مقاله کاخ سعدآباد و کاخ گلستان بیشترین تعداد بازدید کننده را داشتند، باید بدانید که بهره مندی از توان و ظرفیت بخش خصوصی در راه اندازی موزه های خصوصی از جمله نقاط قوتی است که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است به نحوی که تا پیش از سال 1390 تعداد موزه های خصوصی فعال 40 موزه بوده است. این تعداد در دهه اخیر به تعداد 203 موزه افزایش یافته است. توجه به بخش خصوصی یکی از روش های مشارکت یافتن مردم در امر حفاظت از آثار میراث فرهنگی است.

به منظور تحقق اهداف دولت سیزدهم و نیز براساس نیازسنجی های بعمل آمده برنامه ریزی های بسیاری در زمینه موزه ها تهیه و تدوین شده است. از آن جمله میتوان به راهبرد بهره گیری از خرد جمعی و تخصص های گوناگون با تشکیل شورای راهبردی موزه ها و کاخ موزه ها و نیز کارگروه های هم اندیشی اشاره کرد. همچنین با علم به این موضوع که موزه ها می توانند هدایت گر جریانات فرهنگی و تأثیرگذار در جامعه باشند، به برنامه ریزی و اقدام جهت برگزاری رویدادهای فرهنگی در سطح موزه های کشور پرداخته شده است.

از این جمله میتوان به نشست ها، همایش ها، کارگاه های آموزشی زنده، برپایی نمایشگاه های تخصصی و…اشاره داشت که برگزاری کنسرت سی صد در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد، کنسرت سالار عقیلی و شعر خوانی هنرمندان به مناسبت بزرگداشت حکیم نظامی در باغ شاهزاده ماهان و ارگ بم کرمان به مناسبت نوروز 1401، برپایی نمایشگاه های تخصصی آجرهای لعاب دار بوکان در موزه ملی ایران و استان آذربایجان غربی، نمایشگاه الواح گلی باروی تخت جمشید در موزه تخت جمشید و…از آن جمله هستند.

از جمله اقدامات راهبردی جدید وزارتخانه، طرح توسعه موزه ملی ایران در محدوده میدان مشق است. پیگیری اجرای این طرح از اولویت های وزارتخانه بوده و پیرو بازدید و دستور ریاست محترم جمهور، شورا و کارگروه های ویژه بدین منظور تشکیل شده است. همچنین بروزرسانی طرح های تهیه شده مشاور پیشین در دست اقدام و پیگیری است. همچنین از دیگر برنامه های در دست اقدام وزارتخانه، تکمیل پروژه های نیمه تمام موزه های منطقه ای، استانی و مخازن امن در سطح کشور است که مدیریت جدید هدف خود را بر اتمام پروژه های شاخص با درصد فیزیکی بالا از جمله موزه منطقه ای خوزستان، همدان و موزه فرش تبریز قرار داده است.

براساس مقاله کاخ سعدآباد و کاخ گلستان بیشترین تعداد بازدید کننده را داشتند، باید بدانید که در دوره جدید با توجه به پیگیری های مستمر بعمل آمده از سازمان مدیریت برنامه ریزی، اعتبارات مربوط به این اداره کل افزایش قابل توجهی داشته است.

روز جهانی موزه هر ساله بهانه ای برای یادآوری اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی در کشورهاست و هر سال ایکوم جهانی این روز را با شعاری خاص برگزار می کند. چندی پیش نیز پوستر و شعار روز جهانی موزه در سال 2023 توسط شورای بین المللی موزه ها (ICOM) با عنوان «موزه ها، پایداری و سلامتی» رونمایی شد. باتوجه به عضویت ایران در ایکوم و همراه شدن با شعارهای روز جهانی موزه ها، اداره کل موزه ها چه برنامه ای برای تحقق شعار روز جهانی موزه ها سال 2023 دارد؟

موزه ها از آن جهت که معرف آثار زیست فرهنگی انسان هستند، ذاتا یکی از عناصر موثر و مهم در تحقق پایداری هستند. در سه رکن توسعه پایدار یعنی پایداری اجتماعی، پایداری اقتصادی و پایداری زیست محیطی موزه ها نقش آفرین هستند. موزه ها به لحاظ اینکه منتقل کننده و حافظ سرمایه های هویتی مادی و معنوی ما به نسل های آتی هستند، در پایداری اجتماعی و به لحاظ درآمدزایی مبتنی بر فرهنگ و انتفاع جوامع میزبان از محل درآمد موزه ها در پایداری اقتصادی اثرگذارند.

همچنین، در کشور ما موزه ها نوعی از درآمد غیرنفتی را فراهم می آورند که علاوه بر اقتصاد پایدار، به نوعی در پایداری زیست محیطی نیز مفید است. از سوی دیگر بازدید از فضاهای فرهنگی مانند موزه در اوقات فراغت در سلامت روان و نشاط اجتماعی افراد جامعه موثر است که پایداری زیست محیطی به همراه پایداری اجتماعی را به ارمغان می آورند. با این حال در راستای تقویت نقش موزه ها، در این سه وجه پایداری اداره کل موزه ها برنامه های زیر را در دست اقدام دارد:

• با تمرکز بر ارتقای خدمات کیفی ارائه شده در موزه ها و اهتمام بر ارتقای تجربه مخاطب از فضاهای موزه ای در راستای پایداری اجتماعی از قبیل توسعه اپلیکیشن تخصصی موزه ها
• تاکید بر نقش آموزشی موزه با تدوین سند آموزشی موزه ها، برگزاری رویدادها و نشست های تخصصی در راستای آگاهی بخشی مخاطبان و تحقق پایداری اجتماعی
• ساماندهی گروههای مخاطبان، طرح های مشوق برای بازدید از موزه ها و ایجاد جذابیت بازدید برای مخاطبان با اقدام در راستای بهره گیری از فناوری های نوین و طراحی فرآیند تهیه موزه کارت ها در راستای اقتصاد پایدار
• بازنگری در طرح های موزه ها و هوشمندسازی حفاظت و تنظیم شرایط محیطی در موزه ها در راستای تحقق پایداری زیست محیطی

هرچند اداره کل موزه ها سعی دارد با ارائه برنامه هایی در راستای شعار روز جهانی موزه ها گام بردارد اما این سوال مطرح است که در سال گذشته (2022) تا چه اندازه توانستیم شعار روز جهانی موزه ها را که همان «قدرت موزه ها» بود، محقق کنیم؟

قدرت موزه ها نه تنها در قالب یک شعار بلکه باید به عنوان یک باور در جامعه موزه داری و موزه ها رخ نماید. موزه همانگونه که در سوال پیشین نیز اشاره شد دارای تاثیرات فراوانی است. موزه پلی است برای اتصال به نسل آینده؛ موزه ها باید جریان آفرین و نوگرا باشند و در بطن شرایط گوناگون با درک صحیح از مخاطب و ارائه روایت درست از سیر تاریخی زندگی انسان، خود را باز بیافریند؛ در این صورت نهاد موزه همواره پویا، قدرتمند و تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین زمانی این شعار محقق خواهد شد که این درک از قدرت موزه نه تنها در باور موزه داران بلکه در باور افراد و نهادهای مرتبط با موزه نیز شکل بگیرد.

این روزها موزه ها صرفا مکانی برای نمایش آثار تاریخی در ویترین ها نیستند بلکه هر موزه سعی دارد داستان و روایت خود را به مخاطب منتقل کند تا بتواند ارتباط بهتری با مخاطب برقرار کند و تاثیرگذار باشد. در ایران چه فعالیت هایی برای روایتگر کردن موزه ها انجام شده و چه اندازه موزه های ما روایتگر هستند؟

موزه ها به لحاظ فرهنگی تاریخی دارای ظرفیت روایتگری و انتقال مفاهیم بسیاری هستند. در انتقال معانی و محتوای موزه به مخاطبان لازم است اصل امانت داری رعایت شده و روایت درستی به آنها انتقال یابد تا بدین ترتیب درک و تجربه مخاطب از موزه به درستی شکل گرفته و پیام موزه به نحو صحیحی انتقال یابد. روایت صحیح در موزه به عنوان یک واسطه به بازدید کنندگان موزه کمک می کند که تجربه خود از موزه را تکمیل کنند و در تعامل با ویژگی های فضایی موزه به ادراک عمیق تری دست یابند.

یکی از سیاست های مهم اداره کل موزه ها، برنامه ریزی در زمینه آموزش نیروی انسانی شاغل در موزه ها براساس سند آموزشی نیروهای تخصصی موزه ها است که در راستای ارتقای سطح آگاهی و دانش نیروی تخصصی در موزه ها با هدف روایتگری صحیح و مبتنی بر واقعیت تاریخی، در سطح ستاد و ادارات کل استانی تهیه و ابلاغ شده و در حال برگزاری است. از جمله برگزاری دوره های آموزشی تخصصی با عناوین «آشنایی با رویدادهای تاریخی، سیاسی و اجتماعی»، «فن بیان» و «آشنایی با اصول و قوانین تشریفات» برای موزه داران و راهنمایان موزه ها و کاخ موزه های ستادی در پاییز 1401 که مورد استقبال کارشناسان قرار گرفته و در نظر است که برای سال آینده نیز برای کلیه راهنمایان موزه های استانها برنامه ریزی و اجرا گردد.

ضمنا با توجه به پیش بینی افزایش و استقبال بازدیدکنندگان از موزه ها و اماکن فرهنگی تاریخی در نوروز 1402 در نظر است به منظور روایتگری دقیق در موزه ها نسبت به تأمین و آموزش راهنمایان افتخاری مرتبط در این ایام اقدام شود.

به بحث بازدید کنندگان اشاره داشتید. این روزها موزه ها تا حدودی توانسته اند در سبد خانواده ها جای گیرند و تبدیل به یکی از مقاصد بازدید آنها شوند. کدام موزه بیشترین بازدید کننده را دارد؟

افزایش بازدید کننده در موزه ها ضمن ایجاد پویایی و کمک به موزه در ایفای نقش در جهت تحقق رسالت و انتقال پیام فرهنگی آنها از موضوعات مهمی است که بر اقتصاد موزه، نقش آفرینی بیشتر و در بعضی مجموعه ها در خود اتکایی آنها موثر است. ارتقای خدمات کیفی ارائه شده به مخاطبان، مخاطب شناسی و برنامه ریزی رویدادهای فرهنگی در راستای جلب مشارکت عمومی در افزایش تعداد دفعات بازدید از موزه ها مؤثر است.

براساس آمار موجود از ابتدای سال 1401 تا کنون 18704453 نفر از موزه ها و اماکن فرهنگی تاریخی تحت پوشش وزارتخانه بازدید کرده اند. از این تعداد، مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد با تعداد 3121101 نفر بازدید و مجموعه جهانی کاخ گلستان با تعداد 2106603 نفر بازدید به عنوان پر بازدیدترین موزه ها و مجموعه های تابعه وزارتخانه هستند.

در ماههای پایانی سال 1401 بسر می بریم و نوروز 1402 نزدیک است. قطعا بازدید از موزه ها یکی از تفریحات نوروزی خواهد بود. موزه ها چه برنامه هایی برای بازدید نوروزی دارند؟

براساس مقاله کاخ سعدآباد و کاخ گلستان بیشترین تعداد بازدید کننده را داشتند، باید بدانید که با توجه به در پیش رو بودن ایام نوروز و لزوم آمادگی موزه ها جهت استقبال از این ایام و ارائه خدمات بهینه به بازدید کنندگان و همچنین برگزاری آیین های نوروزی در تقارن با ماه مبارک رمضان، برنامه ریزی هایی در زمینه موزه ها در حال تهیه و تدوین است که موزه ها علاوه بر معرفی تاریخ و تمدن کشور عزیزمان ایران بتوانند نقش ویژه ای در ایجاد نشاط اجتماعی و اتحاد و همدلی در سطح جامعه ایفا نمایند. بر این اساس، برخی از برنامه های شاخص در این ایام عبارتند از:

• تأمین اعتبارات لازم به منظور پاکسازی و آماده سازی موزه ها و رفع نواقص آنها همچون بروزرسانی زیرنویس آثار، بازبینی محتوای برخی از موزه ها، گلکاری محوطه و…
• افزایش ساعت کاری موزه ها و مجموعه های پر مخاطب، متناسب با شرایط اقلیمی و حفاظتی
• برنامه ریزی به منظور برگزاری همایش ها و نمایشگاه های تخصصی مرتبط با محتوای موزه ها، میراث فرهنگی و ماه مبارک رمضان (متناسب با امکانات و آثار موجود در موزه ها) در موزه های سراسر کشور
• آسیب شناسی و تکمیل زیر ساختهایی مانند تجهیزات، نورپردازی، محوطه و فضای داخلی، دوربین های مدار بسته جهت خدمات رسانی
• برپایی کارگاه های آموزشی کودک و نوجوان
• برگزاری برنامه های متنوع بعد از افطار (معرفی برنامه های سنتی و آیینی، آداب و رسوم مسلمانان سایر کشورها در ماه رمضان و نوروز، موسیقی زنده، اکران فلیم های سینمایی مرتبط، نمایشگاه های متنوع از مدارک، مستندات و آثار تاریخی مرتبط با موضوع رمضان و نوروز و…) با در نظر گرفتن موارد حفاظتی و امنیتی مجموعه ها
• اختصاص فضایی مناسب در موزه ها و مجموعه ها در ماه مبارک رمضان جهت صرف غذا برای مسافران و افراد دارای عذر شرعی به منظور حفظ حرمت ماه مبارک رمضان و رعایت هنجار اجتماعی
• برپایی مراسم شبی با موزه همراه با ویژه برنامه های نوروزی در موزه ها و کاخ موزه هایی که امکانات لازم را دارند.
• برنامه ریزی به منظور برپایی جشن های نوروزی در محوطه ها و فضاهای مناسب در موزه ها و اماکن فرهنگی تاریخی، متناسب با محتوا و موضوع نمایشی موزه
• مشارکت با سایر نهادها و ارگان های عمومی و دولتی از جمله شهرداری ها جهت اجرایی شدن برنامه های نوروزی و همکاری در تهیه افطاری ساده برای مخاطبین در زمان افطار
• برنامه ریزی های اختصاصی هر یک از موزه ها از جمله ساخت برنامه های کوتاه تحت عنوان «رمضان در موزه ها» و معرفی آنها از طریق رسانه های استانی