یونسکو هنوز زمان مشخصی را برای اجلاس بعدی میراث جهانی معین نکرده است

خبرگزاری مهر/ براساس گزارشهای بدست رسیده، یونسکو هنوز زمان مشخصی را برای اجلاس بعدی میراث جهانی معین نکرده است.

میراث جهانی یونسکو به مجموعه مکانهای فرهنگی یا طبیعی ثبت شده در یونسکو گفته می شود که به تأیید کمیته میراث جهانی می رسد. اماکنی که در این فهرست قرار می گیرند، براساس کنوانسیون حمایت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام بشریت، فارغ از نژاد و مذهب و ملیت خاص محسوب می شوند و دولتها موظف به حفظ و نگهداری از این آثار هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو می توانند آثار تاریخی طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد قرارگیری در فهرست میراث جهانی معرفی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت ضمن باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوط به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

ایران در سال 1358 توانست در فهرست میراث فرهنگی ملموس اولین اثر تاریخی خود را ثبت کند. زیگورات چغازنبیل اولین اثر بود. در همان سال تخت جمشید و میدان نقش جهان نیز ثبت جهانی شدند.

کشور مصر در آن سال میزبان برگزاری کمیته میراث جهانی شده بود و یونسکو سومین نشست جهانی خود را برگزار میکرد که ایران اولین پرونده های خود را ارائه داد.

یک وقفه 24 ساله در ثبت جهانی آثار ایرانی

ولی با توجه به تغییرات و وقوع انقلاب در آن زمان و سپس جنگ تحمیلی و سالهای پس از آن؛ روند ثبت جهانی آثار ایران تأخیر داشت تا آنکه پس از 24 سال چهارمین اثر در بیست و هفتمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس به ثبت جهانی رسید.

این پرونده متعلق بود به تخت سلیمان به عنوان بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام بویژه در دوره ساسانیان که در سال 82 ارائه شد.

دی سال 82 زلزله مهیب بم در جنوب شرقی استان کرمان رخ داد. به همین دلیل در نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که تیر سال بعد در چین برگزار شده بود، ارگ بم با قید فوریت در فهرست میراث جهانی در خطر ثبت شد. به همین دلیل یونسکو و کشورهای دیگر پروژه نجات بخشی آن را انجام دادند. بنابراین بم و چشم انداز فرهنگی آن شامل نخلستان ها و قنوات و غیره به عنوان پنجمین اثر در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار گرافت.

جالب اینجاست که کل بنا دژ بزرگی بود که ارگ را در خود جای داده بود اما از آنجا که ارگ بر خرابه ها تسلط دارد؛ اکنون کل قلعه را ارگ بم می نامند.

در همان سال 83 ایران پرونده مجموعه سازه های باستانی پاسارگاد را نیز ارائه کرد که با آن موافقت شد. در واقع پرونده پاسارگاد تنها آرامگاه کوروش نیست بلکه شامل مجموعه بناهایی از جمله آرامگاه، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی می شود.

پس از آن در سال 2005 و 2006 پرونده های سلطانیه و بیستون ثبت جهانی شدند. این وسط در سال 2007 یک وقفه ایجاد شد اما پس از آن یعنی در سال 2010 تا کنون ایران هر سال یک تا دو پرونده را در فهرست یونسکو به ثبت رسانده است.

در برخی از این سالها اگرچه پرونده های متعددی ارائه شده اما برخی از آنها ریفر شده بود یعنی برگشت خوردند تا اصلاح شوند به همین دلیل در آن سالها تنها یک اثر ثبت شده اند.

در طول این سالها ایران همیشه اثر تاریخی ارائه کرد ولی دو اثر هم در فهرست میراث طبیعی ثبت شدند یکی پرونده بیابان لوت بود که در سال 2016 جهانی شد و دیگری جنگلهای هیرکانی است که در سال 2019 به ثبت رسید.

در سال 2020 اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به دلیل شیوع کرونا لغو شد قرار بود این اجلاس در چین برگزار شود اما در این سال هیچ پرونده ای بررسی نشد.

به همین دلیل بررسی پرونده ها به سال بعد یعنی در سال 2021 موکول شد. در این سال هم چون هنوز تب کرونا فروکش نکرده بود، اجلاس به صورت آنلاین برگزار شد و این بار از ایران دو پرونده منظر فرهنگی اورامانات و راه آهن سراسری ایران نیز به عنوان 25 و بیست و ششمین اثر فرهنگی ثبت جهانی شدند.

تعویق برگزاری اجلاس به زمانی نامعلوم

از 29 خرداد تا 9 تیر امسال هم قرار بود چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی در شهر کازان روسیه برگزار شود اما بسیاری از کشور به دلیل جنگ کشور روسیه و اوکراین از یونسکو خواستند تا میزبانی نشست را از یونسکو بگیرد از طرف دیگر در سال 2019 روسیه برای یک دوره 4 ساله ریاست کمیته میراث جهانی را به عهده گرفته بود اما نماینده روسیه در یونسکو با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: ربی ها در واکنش به عملیات نظامی ویژه روسیه برای حفاظت از جمهوری های دونباس، نوعی خصومت دیپلماتیک بی سابقه علیه کشور ما در پیش گرفته اند که هدف آن محدود ساختن مشارکتهای سازنده ای است که همیشه با سازمان یونسکو داریم از جمله در حوزه حفظ و حراست میراث جهانی. به همین دلیل یونسکو برگزاری این اجلاس را در حال حاضر معلق نگه داشته است.

قرار بود ایران امسال 56 کاروانسرا را تحت عنوان کاروانسرای ایرانی در گستره ای از 24 استان به ثبت برساند. چون ارزیابی میدانی کارشناسان اعزامی یونسکو نیز برای آنها انجام شده و این پرونده در انتظار مطرح شدن در چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی است.

جنگلهای دیزمار نیز می بایست به پرونده جنگلهای هیرکانی افزوده شود. هیرکانی در سال 98 جهانی شده بود. پس از آن در سال 99 ایران به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان در شرف الحاق دو محدوده جنگلهای دیزمار از ایران و پارک ملی هیرکان از کشور آذربایجان به پهنه های ثبت شده پیشین جنگلهای هیرکانی است. بازدید کارشناسان نیز از این دو محدوده انجام شده است.

پرونده منظر فرهنگی ماسوله و محور فرهنگی و تاریخی همدان نیز به همین سرنوشت دچار شده اند. در پرونده ماسوله محدوده شهر تاریخی، مناظر طبیعی، محوطه های باستانی و تاریخی و پیش از تاریخ پیرامون شهر و در پرونده همدان، محدوده مرکز تاریخی همدان، محوطه باستانی هگمتانه، خیابان ها و پهنه های تاریخی و فرهنگی وابسته به این محدوده در نظر گرفته شده اند.

در صورتی که چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو برگزار شود، ایران چهار پرونده کاروانسراهای ایرانی، جنگلهای دیزمار، منظر فرهنگی ماسوله و محور تاریخی و فرهنگی همدان را برای بررسی ارائه خواهد داد.

اما هنوز مشخص نیست زمان برگزاری این اجلاس چه وقت خواهد بود ضمن اینکه شاید در زمان برگزاری اجلاس بعدی، با وجود اینکه ارزیابان از پرونده ها بازدید میدانی کرده اند، یونسکو تصمیم بگیرد به دلیل وقفه پیش آمده و احتمال تغییر در پرونده ها، این ارزیابی ها را دوباره انجام دهد.