معماری مشهد تا چه اندازه می تواند باعث جذب گردشگران شود؟
ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می گردد که معماری مشهد تا چه اندازه می تواند باعث جذب گردشگران شود؟
پارسا پهلوان، یک پژوهشگر مرمت میراث فرهنگی اظهار کرد: بطور کلی فضاهای شهری و المان های معماری در کنار جاذبه های فرهنگی و طبیعی منظومه جاذبه گردشگری مناطق را تشکیل می دهند. معماری نه تنها به معنای معماری بومی و تاریخی بلکه معماری معاصر و نوین شهرها نقش ارزنده ای در جذب گردشگر ایفا می کند.
وی پیرامون اینکه معماری مشهد تا چه اندازه می تواند باعث جذب گردشگران شود؟ ادامه داد: کلمه ایسنتاگرامبل (instagrammable) کلمه جدیدی است که وارد واژگان معماران و گردشگران غربی شده است. به معنای فضای خوشایندی که احتمالا عکس گرفتن و پست کردن آن در شبکه های اجتماعی بویژه اینستاگرام با اقبال دنبال کننده ها مواجه خواهد شد. از این رو داشتن فضاهای معماری قابل عکاسی با جاذبه های منحصر بفرد برای شهرها خود یک المان برجسته در جذب گردشگر است.
پهلوان در پاسخ به این سوال که چه معماری هایی برای گردشگران جذابیت بیشتری دارد، افزود: بخشی از گردشگران امروزی به قصد انتشار فیلم های کوتاه و تصاویر در شبکه های اجتماعی راهی فضاهای معماری می شوند. برای این گروه از گردشگران ویژه بودن فضای معماری، نور، کلیت فضا و مد بودن آن شاخصه های مهمی هستند. به عنوان مثال، در مسجد نصیرالملک شیراز تلالو نور آفتاب از پنجره های رنگین مسجد زیباترین صحنه های معماری را خلق می کند که گردشگران داخلی و خارجی زیادی برای بازدید از این زیبایی به شیراز سفر می کنند.
برخی از گردشگران از فضاهای بسیار دیده شده در شبکه های اجتماعی گریزانند
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: گردشگرانی نیز هستند که از فضاهای بسیار دیده شده در شبکه های اجتماعی گریزانند و به فکر ثبت یا دیدار از فضاهای معماری کمتر دیده شده و بکر می روند. به هر شکل، عموما فضاهای شهری و معماری که در کشیدن مردم بومی به داخل خود موفق هستند، در جذب گردشگر نیز پیشرو بوده اند. به بیان دیگر معیار جذب گردشگر برای معماری چندان جدا از مردم واری آن آثار نیست. باید گفت که در برگرفته شدن با مردم بومی، احساس در سفر بودن را در گردشگر قوت می بخشد و سفر را برای او باز معنی می کند. سبزه میدان و میدان شهرداری رشت از نمونه های خوب برای مثال در این مورد نیز هستند.
پهلوان در خصوص جایگاه معماری در شناخت ظرفیت های مکانی برای ساخت تاسیسات گردشگری عنوان کرد: بطور کلی این ظرفیت در اشکال مختلف معماری وجود دارد، اما انتخاب شیوه مناسب با توجه به سایر زیرساخت ها باید مورد توجه باشد. به عنوان مثال هدایت گردشگران بواسطه تاسیس هتل های غول پیکر در بافت های ظریف شهری ممکن است باعث کوچ جمعیت بومی بافت های تاریخی شود که آسیب های اجتماعی و فرهنگی خود را نیز بدنبال خواهد داشت.
وی اضافه کرد: اشکال مختلفی از معماری شامل ساخت و ساز جدید و باز طراحی و احیای بناهای موجود، می توانند به خلق فضاهای اقامتی متنوعی مانند هتل های پرستاره، هتل های اقتصادی، مهمانپذیر، هاستل، متل، خانه مسافر، بوتیک هتل و ... منجر شود که در این راه باید به مسئله مورد نیاز و اکوسیستم میزبان نیز توجه کرد. در نهایت باید تلاش شود تا سود اقتصادی منجر به آسیب های اقتصادی نشده و گردشگری به جای نابودگر ناجی بافت تاریخی خوانده شود. به همین دلیل است که باید از معماری متناسب با ظرفیت بافت بهره گرفت.
مشهد وضعیت مطلوبی به لحاظ فضاهای جمعی شهری ندارد
پهلوان در خصوص جذابیت های معماری مشهد خاطرنشان کرد: در ابتدا باید گفت که مشهد به لحاظ فضاهای جمعی شهری، وضعیت مطلوبی ندارد. با این حال حرم امام رضا (ع) که معماری خیره کننده ای در صحن عتیق و مسجد گوهرشاد دارد، بواسطه بار معنوی و زیارتی سایت، کمتر به عنوان یک جاذبه معماری و بیشتر به عنوان یک جاذبه زیارتی مورد بحث قرار میگیرد.
این پژوهشگر مرمت میراث فرهنگی اضافه کرد: المان های تاریخی که به دست معماران شهیر ایران خلق شده اند نیز در مشهد خودنمایی می کنند. به عنوان مثال 2 اثر هوشنگ سیحون مانند آرامگاه فردوسی و موزه نادر شاه از جاذبه های معماری برجسته شهر هستند. بازار رضا اثر معمار مدرنیست «داریوش بوربور» نیز بواسطه مداخله های مختلف، بخش زیادی از جاذبه معماری خود را از دست داده و بیشتر به عنوان یک مرکز خرید و اقتصادی مورد توجه گردشگران است.
وضعیت خانه های تاریخی مشهد از نظر گردشگری مطلوب نیست
وی با بیان اینکه وضعیت خانه های تاریخی مشهد نیز بواسطه عدم دارا بودن کاربری از نقطه نظر گردشگری مطلوب نیست، بیان کرد: خانه داروغه که مرمت مطلوب و موفقی داشته بواسطه عدم دارا بودن کاربری برای گردشگری موفق عمل نکرده است. خانه های مرمت شده دیگر مانند خانه توکلی نیز وضعیت بهتری ندارند. خانه ملک در خیابان ارگ بواسطه کاربری تولید آثار هنری و گالری ها بسیار جذاب است اما تنها در ساعات اداری کار می کند و از این رو در جذب گردشگر توفیق چندانی ندارد. این وضعیت به باقی بافت تاریخی مشهد و خیابان ارگ، از جنس فرسودگی نسبی، عدم کارکرد فعالیت یا کالبد بنا نیز مرتبط است.
پهلوان در خصوص نقاط قوت و ضعف معماری مشهد در جذب گردشگر اظهار کرد: یکی از بزرگترین مشکلات مشهد در حوزه معماری، مرتبط با مسئله بافتهای تاریخی است. محله های تاریخی مشهد بویژه در مجاورت حرم مطهر عموما از جمعیت سکنه بومی خالی و غالبا شکل کاربری اقامتی در اقسام مختلف به خود گرفته اند؛ این یک مشکل بزرگ هم برای شهر و هم برای گردشگری پایدار است.
در بازدید گردشگران، محلات تاریخی مشهد مهجور مانده اند
وی با اشاره به اینکه دو پاره شدن جمعیت زائر و مجاور در شهر مشهد یکی دیگر از مشکلات است، گفت: این «ما» و «آن ها» شدن و خالی شدن ظرف معماری بخشی از شهر از گردشگر و متقابلا اختصاص مناطقی برای زائران، پیام خوشایندی برای شهر گردشگرپذیر نیست. اکنون جدا از مقوله زیارت، غذای شیشلیک که البته خود به مثابه یک جاذبه گاسترونومیک، میراث ملی و ناملموس دارای ارزش است و پارک های آبی، جاذبه های نخست برای گردشگر عامه در مشهد حساب می شوند؛ حال آنکه المان ها و محلات تاریخی قابل بازدید در مشهد مهجور مانده اند.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: در عین حال از فرصتهای کم نظیر مشهد مانند محلات اقلیت ها در مشهد نباید غافل شد، زیرا محله گلشهر با بازار و غذاهای افغانستانی و همچنین شهرک شهید بهشتی موسوم به محله عرب ها از جاذبه ها و فرصت های گردشگری مشهد بحساب می آیند. همچنین اراضی آزاد شده پادگان لشگر 77 مشهد که بزودی به روی عموم بازگشایی خواهد شد، با سوله های تاریخی قاجاری فرصتی استثنایی برای مدیریت شهری مشهد است تا فقر فضای تاریخی، فرهنگی عمومی در مشهد را جبران کند.
پژوهشگر مرمت میراث فرهنگی ادامه داد: با این حال، شهر مشهد بواسطه حضور حرم مطهر امام رضا (ع) و زیرساختهای قوی حمل و نقل ریلی و فرودگاهی تضمین حضور میلیونی گردشگر را دارد اما کشاندن گردشگر به سایر مناطق شهر و توسعه گردشگری برای سایر ابنیه نیازمند برنامه ریزی و بازتعریف نقش های فرهنگی برای سایر بخش های این شهر پر فرصت است.
ورود به همگردی