فاصله زیاد شرکت توسعه گردشگری با اهدافش طی 20 سال اخیر

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین اخبار بدست آمده، فاصله زیاد شرکت توسعه گردشگری با اهدافش طی 20 سال اخیر مشاهده می شود.

شرکت توسعه مهمانخانه های ایران در سال 1383 با تغییر اساسنامه به شرکت توسعه گردشگری ایران تبدیل شد. اعضای مجمع عمومی این شرکت متشکل از وزرای اقتصاد، دادگستری، میراث فرهنگی و معاون رئیس جمهور است.

فعالیت آن علاوه بر بهره برداری از برخی هتل ها و اماکن، توسعه زیرساختهای گردشگری کشور است. همچنین برخی ماموریت هایی که برای آن در نظر گرفته شده عبارتند از دسترسی به توسعه پایدار و ارزش آفرینی در گردشگری، طراحی، مشاوره، ساخت، توسعه و بهره برداری از اماکن و فضاهای گردشگری، تفریحی و اقامتی در سطح کشور براساس استانداردها و فناوری های مدرن و با نگاه کیفی و رشد سودآوری معرفی ظرفیت ها، جذب و هدایت سرمایه گذار و توانمندسازی فعالان حوزه گردشگری با بهره مندی از شایستگی ها، منابع و تجارب غنی شرکت توسعه گردشگری ایران.

اما این شرکت در سالهای گذشته هیچ گاه نتوانسته بود به اهداف و ماموریت هایی که برایش در نظر گرفته شده بپردازد به نوع در دوران افول سازمان میراث فرهنگی، این شرکت نیز تنها حیاط خلوتی برای مدیران وقت بود. حالا با گذشته چند سال این شرکت دولتی که قرار بود زیرساختهای گردشگری کشور را ایجاد کند، با معوقات سنگین در پرداخت حقوق کارکنانش رو به روست چه برسد به انجام پروژه های قابل دفاع.

ششم آذر سال گذشته بود که در دوره جدید مدیریت وزارت میراث فرهنگی، علی همتی با حکم قائم مقام این وزارت به عنوان مدیرعامل شرکت توسعه گردشگری ایران منصوب شد. با وی درباره فعالیت های این شرکت و علت عقب ماندگی مأموریت های آن در سالهای گذشته به گفت و گو نشستیم که جزئیات آن به شرح ذیل است.

وقتی نگاهی به مأموریت های شرکت توسعه گردشگری ایران می اندازیم، فعالیت ها و چشم اندازهای خوبی برای آن پیش بینی شده است اما چرا این شرکت همیشه در سایه بوده و نتوانسته کارنامه قابل دفاعی از دهه 80 به بعد داشته باشد؟

در اساسنامه شرکت توسعه گردشگری ایران تکالیف و اختیارات گسترده ای در حوزه گردشگری و اماکن گردشگری و اقامتی و ساخت و تجهیز و بهره برداری و … ذکر شده است اما طبیعتا نمی توانیم به همه آنچه در اساسنامه آمده بپردازیم. ولی یک گروه هتلی را داریم که کار خودش را انجام می دهد و علاوه بر آن شرکت توسعه گردشگری ایران و شرکت های تابعه را داریم که با مصوبه هیأت دولت تشکیل شده اند و استانداران سهام داران آن هستند.

براساس مقاله فاصله زیاد شرکت توسعه گردشگری با اهدافش طی 20 سال اخیر باید بدانید که آنچه که وظیفه خود می دانیم بحث تسهیلگری و توسعه گری و مانع زدایی در حوزه ایجاد زیرساختهای گردشگری در استانهاست. تاکید داریم تا جایی که می شود در حوزه های تصدی گری و بهره برداری های به صورت مستقیم وارد نشویم مگر به ضرورت. بنابراین سعی می کنیم برای استان ها و استانداران و اداره های کل میراث فرهنگی در جهت تسهیل سرمایه گذاری گردشگری بازوی اجرایی باشیم.

در خیلی از استان ها سرمایه گذار علاقمند داریم مانند استان های شمالی. آنها به ما مراجعه می کنند و ما سعی می کنیم موانع را برای سرمایه گذاری آنها از بین ببریم یا در حین اجرای پروژه ها نظارت کنیم و مشاوره دهیم تا کارها پیش برود. در برخی از استان های دیگر شاید لازم است که ما سرمایه گذار برای پروژه ها پیدا کنیم. شاید برخی از استان ها که هدف گردشگری نیستند نیاز به معرفی پروژه هایشان دارند تا جاذبه کافی برای سرمایه گذار ایجاد شود.

قطعا باید مطالعات اقتصادی در بسته های سرمایه گذاری وجود داشته باشد چون وقتی می خواهیم نظر سرمایه گذار را جذب کنیم باید توجیهات اقتصادی کافی نیز برای آن داشته باشیم مثلاً اگر احداث زیرساخت گردشگری یا هتل مدنظر است باید با پیوست های اقتصادی بتوانیم آن را توجیه پذیر کنیم و بعد به سرمایه گذار ارائه دهیم، چون سرمایه گذار بخش خصوصی حاضر به زیان در این حوزه نیست.

نگاه شرکت های استانی و ملی این است که در این مسیر گام بردارند و بحث های مانع زدایی تسهیلگری را انجام دهند. ممکن است پروژه هایی نیز به فراخور وظایف و مأموریت ها توسط استانداری ها یا اداره کل میراث فرهنگی به شرکت های توسعه واگذار شود. دلیل آن هم بازوی اجرایی بودن این شرکت است. هر چند شرکتهای ما، ریالی از اعتبارات دولتی استفاده نمی کنند بلکه هزینه درآمد هستند و باید خودشان خرج امورات جاری خود و حقوق و مالیات و غیره را تأمین کنند. این مأموریت ها هم باید با نگاه اقتصادی ولو غیر انتفاعی پیش برود تا ما دچار مشکلاتی که در گذشته داشتیم، نشویم. زمانی که به این مجموعه آمدیم؛ در خیلی از شرکت های استانی با معضل تعویق حقوق ها مواجه بودیم. اما الان بیشتر معوقات تسویه شد.

براساس مقاله فاصله زیاد شرکت توسعه گردشگری با اهدافش طی 20 سال اخیر باید بدانید که ارقام سنگین بود و شرکت همچنان با بدهی انباشته زیادی مواجه است تا الان دهها میلیارد از بدهی ها تسویه شده و مستمر در حال تسویه با همکاران و طلبکاران شرکت هستیم. ما حتی بازنشستگانی داشتیم که از سال 96 سنوات نگرفته بودند.

شما چند نفر نیرو در همه این شرکت ها دارید؟ چند تا از این شرکت ها فعال هستند؟

اکنون با مجموع شرکت های استانی 600 نفر نیرو در کل کشور داریم شرکت های تابعه سه دسته هستند. 9 شرکت های فعال با نیروی انسانی تحت قرارداد نیز داریم برخی شرکت های استانی عملیات و فعالیت جاری در گذشته نداشته اند اما همچنان هیأت مدیره فعال دارد و کارها را پیگیری می کنند. 15 شرکت هم بحث های حقوقی و دعاوی ندارند و در گذشته توقف فعالیت اعلام کردند اما به مرور شرکت هایی که می توانند موضوعات جذاب و درآمدزا را فعال کنند؛ به عنوان استان های هدف انتخاب شدند و در حال فعال سازی مجدد شرکت های استانی هستیم. الان چهار شرکت استانی هیأت مدیره تشکیل داده اند و کارهایشان را از سر گرفتند اما با حداقل نیروی انسانی.

600 نفر نیرو در جایی مثل شرکت توسعه که قرار بود برای زیرساخت های کشور کاری انجام دهد یعنی برابر با یک معاونت در وزارت میراث فرهنگی مانند معاونت سرمایه گذاری.

براساس مقاله فاصله زیاد شرکت توسعه گردشگری با اهدافش طی 20 سال اخیر باید بدانید که معاونت سرمایه گذاری زمانی در سازمان میراث فرهنگی با ردیف و بودجه مشخص وجود داشته اما شرکت توسعه نمی تواند نقش معاونت سرمایه گذاری را ایفا کند.

تشکیلاتی که این شرکت دارد، در حد یک معاونت هست. خروجی این همه نیرو چه بوده است؟

400 نفر از 600 نیروی انسانی ما در مجموعه هتل ها مشغول بکار هستند. ستاد هم حدود 50 نفر نیرو دارد و هر استانی نیز نسبت به تعداد شرکت های فعالی که دارد نیروهای متعددی نیز دارند مثلاً یک شرکت ممکن است با سه نیرو فعال باشد. ما به آن خروجی مورد انتظار از شرکت های استانی نرسیده ایم. گردشگری سالهای سختی را پشت سر گذاشته است. در سال 99 و 1400 به دلیل فراگیری کرونا سرمایه گذاری در گردشگری به حداقل رسید همانطور که کسب درآمد از این حوزه نیز کاهش یافت. بسیاری از افراد در این صنعت با زیان های قابل توجه دچار خسران شدند اما الان در مرحله احیا هستیم.

نگاه ما به شرکت های استانی با گذشته متفاوت است در گذشته شرکت توسعه گردشگری ایران خود را شرکتی مجزا از گرفتاری های شرکت های استانی می دید و نگاهش سهام داری بوده است و میگفت باید کارهایتان را در چهارچوب اختیارات هیأت مدیره انجام دهید و ما به عنوان سهام دار شما منتظر سود حاصل از فعالیت های شما هستیم و تنها خود را سهام دار می دانست نه غمخوار و حل کننده مشکلات.

از آن طرف تنظیم کننده روابط بین شرکت های استانی و میراث فرهنگی هم نبودند این موضوع باعث شده بود که اداره های کل میراث فرهنگی در استان ها، شرکت های توسعه را یک دخالتگر در موضوعات خودشان می دیدند و رابطه درست بین این دو مجموعه شکل نگرفته بود. ما این شرکت ها را تحت حمایت و اشراف و کنترل شرکت توسعه ایران قرار دادیم نظام کنترل بودجه برقرار شد برخی از این شرکت ها از سال 96 به صورت های مالی شأن رسیدگی نشده بود و مجامع خود را برگزار نکرده بودند به این موضوعات رسیدگی و خیلی از آنها بروز شد. تازه با این کارها می رسیم به نقطه سرخط. وقتی شرکتی صورت مالی ندارد و مجامع آن ثبت نشده یا بدهی های مالیاتی و بیمه ای و حقوق عقب افتاده دارد، نمیتوان از آن توقع کار تحولی داشت.

اکنون چه شرکت هایی فعال هستند و چه کارهایی انجام داده اند؟

شرکت توسعه گردشگری استان فارس را فعال کردیم و بتازگی با تولیت حرم شاهچراغ، شهرداری و استانداری در بحث احداث زائرسرا و هتل در نزدیکی حرم یا بیرون از بافت تاریخی تفاهمنامه امضا کردیم. زمین ها جانمایی شد و درباره نوع تعامل صحبت کردیم. ما زمین را مشخص می کنیم تغییر کاربری و مواقفت اصولی ها اخذ می شود و نقشه ها تهیه و سرمایه گذار جذب می کنیم و پروژه را تحویل می دهیم. اگر هم بخواهند در کنار سرمایه گذار می مانیم.

گاهی ممکن است خودمان سرمایه گذاری کنیم البته مطلوبمان نیست. چون شرکت های دولتی از تصدی گری ها منع شده اند اما گاهی ممکن است پیشرفت یک پروژه نیازمند تزریق بودجه حداقلی است در آن صورت انجام می دهیم گاهی نیز ممکن است بابت فعالیت ها دریافت نقدی نداشته باشیم و در پروژه سهام دار شویم. حتی تا دوره بهره برداری آمادگی داریم در کنار سرمایه گذار بمانیم. همه این مدل ها را به سرمایه گذار عرضه می کنیم.

4 تفاهمنامه جامع در حوزه خانه های تاریخی که شهرداری تملک کرده بود امضا شد شهرداری در زمینه احیا و کاربری آن مشکل داشت که ما برای فعالیت در این زمینه اعلام آمادگی کردیم در این باره خانه های تاریخی در اختیار شرکت توسعه قرار گرفت بخشی از آنها نیاز به سرمایه گذاری دارد. این خانه ها را اجاره کردیم.

شرکت های توسعه استانی پروژه های سرمایه گذاری متعددی داشته و در حال اجرا هستند اما مدل کار در استانی مانند کرمانشاه با بقیه فرق می کند، چون توانسته وارد بحث های سرمایه گذاری عمرانی شود. ما پروژه های گردشگری را شناسایی، تعریف و اجرا می کنیم. مثلاً برای آبشار پیران که دسترسی به آن باید توسط صخره نوردان حرفه ای انجام میشد مسیر دسترسی ایجاد کردیم.

احداث تعداد زیادی مجموعه های رفاهی بین راهی و سرویس بهداشتی در شرکت های توسعه استانی انجام شده که پروژه های موفقی از جنس مالی نبوده است. زمانی به سفارش سازمان میراث فرهنگی وقت در مکان هایی که این مجموعه ها جانمایی شده بود، ساخت و سازهایی انجام شد. تعهد برای ساخت 10 هزار چشمه سرویس بهداشتی بود که بیش از چهار هزار سرویس ساخته شد.

شرکت توسعه این مجموعه ها را ساخت یا شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی؟

این کار در دوره آقای ضرغامی به عهده شرکت مادرتخصصی گذاشته شد. منظور من در سال 88 تا 95 است. شرکت توسعه تعدادی از این واحدها را ساخت اما ادارات کل میراث فرهنگی به دلیل پیش بینی منابع مالی و نیروی انسانی برای نگهداری و مرمت آنها حاضر به تحویل نمی شدند. شرکتهای توسعه نیز برای بهره برداری و نگهداری و حفظ آنها هیچ پیش بینی نداشت. بنابراین یا شرکت توسعه به شهرداری ها آنها را هبه کرد یا برخی از آنها رها شدند.

زیرساخت جز تعهدات شرکت توسعه نبود به همین دلیل برخی از آنها بدون زیرساخت باقی ماندند. شرکتهای استانی کارهای متنوعی را در حوزه گردشگری انجام داده اند یکی از آنها مجتمع های رفاهی بین راهی بوده برخی دیگر اطلاع رسانی یا برگزاری نمایشگاه بوده است. اما این شرکت ها در دوره ای دچار افول شدند و بعد هم کرونا باعث زمین گیر شدنشان شد. برخی از شرکت ها مانند خراسان رضوی آنقدر موفق بوده که در مقاطعی مبالغ قابل توجهی نیز به سازمان میراث فرهنگی قرض میداده است. اما به یکباره متوقف شد درحالی که در خیلی از پروژه ها سهام دار بوده است. این شرکت را نیز احیا می کنیم.

چند تا از کارهای بزرگی که این شرکت انجام داده را شرح بدهید.

یکسری از اتفاقات هنوز به نتیجه نرسیده اند وقتی انجام شد رسانه ای می شوند. در یک سال اخیر بخش زیادی از انرژی ما صرف احیای فیزیکی و قانونی این شرکت ها شد.

بارها گفته شد که باید سازمان های دولتی مراکز اقامتی خود را به بخش خصوصی واگذار کنند اما الان می بینیم یک گروه هتلی زیر نظر شرکت توسعه که خودش از زیرمجموعه های وزارت میراث فرهنگی است قرار دارد، آیا برنامه ای برای واگذاری این واحدهای اقامتی دارید؟

یک نگاه اصل 44 قانون اساسی است که سازمان های دولتی را از تصدی گری منع کرده و تاکید می کند که مالکیت ها تا حد امکان به مردم واگذار شود. تا حدی این اتفاق افتاده است. شرکت توسعه هتل های زیادی داشته که در قدیم به مهمانخانه ها شهرت داشت. 70 هتل صندوق بازنشستگی سازمان تأمین اجتماعی زیر نظر همین شرکت بوده که به دلیل بدهی های دولتی به تأمین اجتماعی واگذار شد. آنچه باقی ماند هتل هایی بوده که امکان انتقال آنها وجود نداشته است. عرصه و بستر هتل کندوان هم برای سازمان منابع طبیعی است. هر کدام از این هتل ها یک گرفتاری داشتند. مثلاً الان ما مالک هتل کرمانشاه نیستیم، چون موقوفه است. آن را به مدت 15 سال اجاره کرده و پس از ساخت، بهره برداری کردیم.

با توجه به اینکه تاکید دولت و سازمان خصوصی سازی بر این است که تا جای ممکن واحدهای اقامتی واگذار شود؛ آیا برنامه ای برای آن دارید؟

شاید در اولویت برنامه های ما نباشد. حس می کنم همین مقدار حضور وزارت میراث فرهنگی در صنعتی که به صورت مستقیم با آن سروکار دارد نیز حداقلی است. شاید کلاً 5 هتل داشته باشیم. مثلا هتل کندوان تنها 20 کران دارد یا در بیستون 14 واحد اقامتی داریم. هر چند که در دنیا هیچ سازه اقامتی مانند این هتل در یک محوطه جهانی شده وجود ندارد و این شرکت توانسته یکی از بهترین مراکز اقامتی استاندارد را در یک محوطه تاریخی ایجاد کند.

با وجود اینکه از برخی هتل ها با افتخار تعریف می کنید اما این شرکت یک هتل را هم در تهران دارد که با استانداردهای هتل 5 ستاره بسیار متفاوت است.

این هتل مانند پیرمردی است که از ارتفاعی سقوط کرده است. زمانی که آن را تحویل گرفتیم به سختی می شد نامش را یک هتل در حد متوسط گذاشت. خدماتی که ارائه میداد بطور عجیبی ارزان بود.

در حالی که این هتل همیشه با میهمانان خارجی و دولتی پر می شود و با ید منابع خوبی برای بازسازی داشته باشد.

اینطور نیست. کل هتل را با نرخ عجیبی به یک آژانس واگذار کرده بودند. به آن گارانتی شناور می گفتند. اینطور الهام میشد که اگر این آژانس نباشد هتل نمی تواند خودش را هم بگرداند. ولی ما ساختار هتل را تغییر دادیم. ما تکلیفی برای مدیران دولتی نداریم که حتماً از این هتل استفاده کنند. بازاریابی هتل کارش را انجام می دهد. بازار هدفش هم تنها مدیران دولتی نیست. این بازاریابی در گذشته انجام نمیشد.

ما تازه توانستیم در این هتل به یک درآمد منطقی برسیم و معوقات را پرداخت کنیم. هتل به بازسازی نیاز دارد و با آن نقطه مورد نظر و شأن مناسب فاصله دارد. حتماً در حد یک هتل 5 ستاره نیست. اما طرح های بازسازی آن را آماده کرده ایم و درحال اهلیت سنجی پیمانکاران هستیم و بزودی بازسازی آن انجام می شود. بال شرقی هتل در 6 طبقه اول تخریب شد. اولویت ما برگشت به مدار همین 6 طبقه است. امیدواریم در کمتر از یک سال آینده هتل مناسبی داشته باشیم.

این هتل قابلیت موزه شدن هم دارد چون راوی اتفاقات زیادی بوده است؟

می تواند بخشی از آن موزه باشد اما تعدادی از وسایل آن در طول سالها از بین رفته است. اما هتلی نوستالژیک است و گردشگران خارجی چون خاطره ای از آن دارند دوباره به هتل مراجعه می کنند.

در این هتل اتاق های خاصی داریم که مشتری خاص هم دارند. ایده خوبی است که بتوان در مرحله بازسازی به این موضوع پرداخته شود و اتاق های آن به شکل قبل بماند.