آرامگاه فردوسی در توس؛ جاذبه دیدنی و فراموش نشدنی خراسان رضوی
ابوالقاسم فردوسی از جمله نامدارترین شعرای ایران و جهان اسلام بوده و او را برترین و بزرگترین شاعر پارسی زبان کل تاریخ نیز می خوانند. آرامگاه فردوسی در توس بسیار دیدنی بوده و سالانه پذیرای شمار کثیری از علاقمندان به شعر و ادب پارسی هست. با ما در این مقاله جالب و خواندنی همراه شده تا از قیمت بلیت آرامگاه فردوسی و همچنین ساعات بازدید از آرامگاه فردوسی آگاهی یابید.
خلاصه ای کوتاه از تاریخچه آرامگاه
حاکم وقت طبرستان به نام واعظ طبرستانی بدلیل شیعه و مسلمان بودن حکیم فردوسی، از به خاک سپردن وی در گورستان مسلمانان اجتناب کرده و جنازه این شاعر را به باغ شخصی خود واقع در شهر طایران توس که در آن زمان نزدیک به دروازه بخش شرقی رزان بود، منتقل و در همان جا به خاک سپرد. در گذشته به دلیل ورود پیدا نکردن قطعی دین اسلام به ایران، شیعیان همیشه با مشکلات زیادی در طول زندگی و حتی پس از مرگ روبرو بودند و فردوسی نیز از این قاعده مستنثنی نبود.
آرامگاه فردوسی تا سالهای زیادی مکان اجتماع علما و فرهیختگان مملکتی بوده و به همین خاطر نیز بارها تخریب و مجددا از نو ساخته شد. طبق چند کتب تاریخی و تعدادی اسناد مربوطه که شاید خیلی هم قابل استناد نبوده باشند، اولین سازه تحت عنوان آرامگاه یا مقبره ای که در شان حکیم فردوسی باشد، در زمان حکومت سپهدار توس ساخته شد و با گذشت مدت زمان اندکی، بدلیل شدت نفرت عبیدالله خان ازبک از شیعه و مذهب شیعه، وی دستور خراب نمودن و ویرانه کردن همین آرامگاه را داد.
با تمام این اوصاف، در عصر به سلطنت رسیدن خاندان صفویه و بدلیل توجه زیاد آنان به شهرالرضا و مناطق پیرامونی آن، آرامگاه فردوسی دوباره مرمت و بازسازی شد. با تغییر خاندان حکومتی در ایران و روی کار آمدن رضا شاه، جمع کثیری از محققان و صاحب منصبان کشوری تصمیم گرفتند تا با تشویق دولت سعی در ایجاد آرامگاهی شایسته و بسیار قابل توجه برای ابوالقاسم فردوسی نمایند که اتفاقا در راستای همین برنامه نیز ملک الشعرای بهار در ضرورت اجرای این کار مقاله های گوناگونی را از خود منتشر کرد.
با ایجاد یک عزم جدی ملی گرایانه در ساخت آرامگاه و مقبره ای در خور حکیم فردوسی، کی خسرو شاهرخ که در آن موقع از سوی زرتشتیان نماینده مجلس تهران بود، باغی را که تحت تملک حاج میرزا محمدعلی بود، پیدا کرد و برای تاسیس این آرامگاه آن را به دیگر نمایندگان پیشنهاد داد. باغ حاج میرزا محمدعلی بسیار وسیع بود و وی نیز با فهم کامل از اینکه در باغ او چه اتفاق بزرگی رخ خواهد داد، باغ را به رضا شاه و او نیز به انجمن تازه تاسیس آثار ملی ایران تقدیم نمود. لازم به ذکر است که این انجمن وظیفه مرمت و بازسازی بناها و آثار تاریخی و فرهنگی کشور را برعهده داشت.
با قطعی شدن طرح ساخت آرامگاه فردوسی در توس، حسین ملک نیز با پرداخت از جیب خود در حدود 7 هزار متر مربع از مساحت کنار باغ اهدایی را خریداری و به آن افزود تا پروژه آرامگاه فردوسی در توس در سال 1307 هجری و با مساحتی نزدیک به 30 هزار متر مربع شروع گردد. شاید ماجرای پیدا کردن زمین و تصویب نهایی طرح ساخت آرامگاه بدون کمترین حاشیه ای در آن سالها پیگیری و در نهایت نیز به مرحله اجرا رسید، اما در مرحله اجرا با ماجراهای متعددی همراه گشت و پروژه ساخت آرامگاه فردوسی در توس تبدیل شد به یک میدان جنگ برای تحمیل نظرات جناح های مختلف کشوری.
براساس مقاله ساعات بازدید از آرامگاه فردوسی باید در ابتدا گفت که برای طراحی نقشه ساخت آرامگاه فردوسی در توس از ارنست امیل هرتسفلد (Ernst Herzfeld) که یک باستان شناس آلمانی بود، دعوت به کار شد ولی وی نتوانست در طرح ابداعی خود رضایت افراد انجمن آثار ملی را جلب کند و به خاطر همین موضوع، ایرانیان بدنبال آندره گدار که از باستان شناسان مطرح فرانسوی قلمداد میشد، رفتند و از وی تقاضای نقشه ای جدید را برای ایجاد یک آرامگاه چشم نواز برای حکیم تکرار نشدنی ایران زمین کردند. گدار نقشه را طراحی و سپس به ایران فرستاد. بی ترید، باید گفت بخش عمده ای از نقشه وی برای ایجاد آرامگاه فردوسی به انجام رسید.
به دلیل دخل و تصرف جناب آقای عبدالحسین تیمورتاش بر روی نقشه ارسالی، سقف آرامگاه به صورت هرمی ساخته شد. سقف هرمی تیمورتاش همچون خودش خیلی در عصر پهلوی دوام نیاورد و کسی که نقش بسزایی در تخریب دولت قاجار و تصویر دولت پهلوی ایفا کرده بود، خیلی سریع از نظرها افتاد و سقف هرمی وی نیز از روی آرامگاه برداشته شد و این بار، کریم طاهرزاده بهزاد این مسئولیت طراحی سقف را برعهده گرفت. البته، لازم به ذکر است که در انتخاب مهندس بهزاد نیز داستانهای زیادی وجود دارد و آنطور که گفته می شود، طراحان زیادی از اقصی نقاط ایران برای طرح نهایی سقف آرامگاه فردوسی از خود کارهایی را ارسال کرده بودند که در نهایت، طرح زده شده مهندس طاهرزاده بهزاد که وام گرفته از طراحی اصلی آندره گدار بود، در تاریخ 28 مهر 1312 در مجلس نیز به تصویب نهایی رسید.
مسئولیت سنگ قبر بکار رفته در آرامگاه فردوسی در توس و سایر سنگهای تراشیده شده به حسین حجارباشی زنجانی، ناظر انجام مراحل ساخت آرامگاه فردوسی به حسین لرزاده و نوشتن چندی از اشعار فردوسی به صورت خط نستعلیق بر روی سنگها نیز به مهندس طاهرزاده بهزاد واگذار گشت.
مکان فعلی آرامگاه فردوسی
براساس مقاله ساعات بازدید از آرامگاه فردوسی باید بدانید که مکان فعلی آرامگاه در کیلومتر 20 جاده شمال غربی مشهد مقدس در مسیری فرعی و متصل به راه اصلی مشهد به کلات نادری، حوالی شهر قدمتی طایران و بقعه تاریخی هارونیه واقع شد. شایان ذکر است که محل ولادت حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز در روستایی به نام پاژ بوده که این روستا در حد فاصل 28 کیلومتری آرامگاه فردوسی قرار گرفت.
ویژگی های آرامگاه
معماری آرامگاه فردوسی شباهت زیادی به آرامگاه کوروش کبیر دارد. این بنا از نظر تاریخچه همچون آرامگاه کوروش به نظر می آید و از ویژگی های متعددی سازه آن برخوردار است. در فضای داخلی آرامگاه فردوسی سنگ مزار بسیار چشم نوازی قرار گرفته که ابعاد آن 1×1.5 متر و ارتفاع آن نیز تقریبا نزدیک به 50 سانتیمتر هست. سنگ مزار فردوسی یکی از زیباترین سنگ نوشته های موجود در کشور نیز است، چرا که متن زیر به خط نستعلیق و به زیبایی هر چه تمام تر بر روی آن نگاشته شده: "به نام خداوند جان و خرد. این مکان فرخنده، آرامگاه استاد گویندگان فارسی زبان و سراینده داستانهای ملی ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده کننده کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است: تاریخ ولادت: 329 ق - تاریخ وفات: 411 ق - بنای آرامگاه: 1353 ق".
در آرامگاه فردوسی یک تالار چهار ضلعی متساوی الاضلاعی نیز خودنمایی می کند که به بهترین وجه ممکن با گچ بری هایی دل انگیز مزین شد. این تالار بر پایه چهار ستون ایجاد شده و بر روی تمامی دیوارهای آن نیز به صورت ستونهای نصفه طرح های زیبایی حک شده است مثل مرد بالدار دیوار جنوبی که نمادی از شکوه و جلال تخت جمشید هست. یکی دیگر از بخشهای جذاب آرامگاه فردوسی، پلکانهای مرمرین این مقبره بوده که ساختمان آرامگاه بر روی آنها پایه گذاری شده و دور تا دور آن نیز اشعار غیر قابل وصف حکیم فردوسی نوشته شده است.
در این قسمت از مقاله قیمت بلیت آرامگاه فردوسی شاید بد نباشد به این موضوع نیز اشاره کوچکی داشته باشیم که به دلیل عدم رعایت اصول فنی در ساخت سازه اصلی آرامگاه فردوسی، به مرور زمان و با جذب رطوبت از هوا و خاک، ساختمان این بنا رفته رفته نشست کرد و کار بقدری وخیم شد که مرمتهای سطحی و بازسازی های مقطعی نیز گرچه به مدت 30 سال برای این بنا صورت میگرفت اما چاره کار نشد تا بالاخره در سال 1343، انجمن آثار ملی کشور دستور مرمت و بازسازی کامل بنا را صادر نمود و آرامگاه فردوسی برای مدتی بسته شد تا زیر نظر مهندس هوشنگ سیحون در سال 1347 خورشیدی با ساختاری محکم و استوار مجددا بازگشایی شود.
البته براساس مقاله قیمت بلیت آرامگاه فردوسی ناگفته نماند که با گذشت تنها یک سال از آبادانی دوباره آرامگاه، مهندس سیحون طرح خاصی را برای گسترده کردن فضای داخلی و خارجی آرامگاه فردوسی به وزارت فرهنگ و هنر ارائه کرد تا در سال 1348 خورشیدی آرامگاه فردوسی بزرگتر از گذشته و در کنار آن باغ و موزه مربوطه به آن نیز ساخته شوند. بنای قدیمی آرامگاه از نظر شکل و ظاهری تقریبا همچون بنای فعلی بود و تنها از نظر مساحت در قسمتهای داخلی خود کمتر و کم عمق تر بوده و دارای دو درب ورودی شرقی و غربی است. اما بنایی که زیر نظر هوشنگ سیحون ساخته یا به نوعی بازسازی شده، از نظر ظاهری همچون بنای گذشته است و دارای زیربنایی 900 متری و همچنین ساخته شده از بتن، کاشی و سنگ هست.
قسمتهای بالانشین سازه که در نسخه قبلی آرامگاه توپر کار شده بودند، در اثر تغییر و تحولات ناشی از مرمت و بازسازی، توخالی طراحی شدند و بجای سقف ساده مدل قبلی آرامگاه فردوسی، سقفی مزین شده با معرق کاری های هنرمندانه به سبک و سیاق هخامنشیان و دوران زیست خود حکیم ابوالقاسم فردوسی بچشم میخورد. دیوارهای کلی آرامگاه بطور تمام و کمال پوشیده از سنگهای متعلق به منطقه توس بوده و این استفاده از سنگ بیشتر شکل کلی آرامگاه را شبیه به مقبره شاه نامدار هخامنشی یعنی کوروش کبیر گردانید.
فارغ از همه اینها، جذاب ترین قسمت معماری آرامگاه فردوسی را تالار این بنا تشکیل می دهد که با کنده کاری شده هایی بر روی سنگ بصورت برجسته و به دست هنرمند بومی فریدون صدیقی همراه بوده و خوشنویسی روایت شده برای آنها نیز به قلم استاد حسن زرین نوشته شده است که همگی برگرفته از قرآن عجم ایران یعنی شاهنامه فردوسی بود. بر روی دیوارهای شرقی این تالار میتوان با آثار حجاری شده ای همچون ضحاک ماردوش و قیام کاوه آهنگر و...روبرو شد. براساس مقاله قیمت بلیت آرامگاه فردوسی باید بدانید که در بخش جنوبی این تالار و در میان تمامی حجاری های چشم نواز، کتیبه ای در اندازه یک در یک و نیم متر نیز قرار گرفته که بر روی آن قصیده ای خواندنی از علامه جلال الدین همایی نوشته شد.
اطلاعات تکمیلی
آدرس آرامگاه فردوسی: توس، بلوار شاهنامه
قیمت بلیت آرامگاه فردوسی: برای ایرانی ها 50000 ریال و برای غیر ایرانی ها 200000 ریال
ساعات بازدید از آرامگاه فردوسی: همه روزه 8 الی 17
ورود به همگردی