مجموعه بندیان درگز مکان مناسبی برای معرفی بخشی از هنر دوره ساسانی خراسان است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، مجموعه بندیان درگز مکان مناسبی برای معرفی بخشی از هنر دوره ساسانی خراسان است.

محمود طغرایی، مسئول ثبت آثار ملی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی اظهار کرد: مجموعه تاریخی بندیان و یاریم تپه در 2 کیلومتری شمال غرب شهر درگز، ابتدای جاده روستای ارتیان و در کنار رودخانه درونگر واقع شده است.

وی افزود: محوطه باستانی بندیان پس از کشف اتفاقی قطعات گچبری در سال 1369 در این محل شناسایی شد. با توجه به اهمیت بسیار زیاد این شواهد و پس از انجام چندین فصل کاوش باستان شناسی توسط مهدی رهبر، آثار ارزشمند و منحصر بفرد معماری از دوره ساسانی کشف شد. این شواهد در محدوده حدود 4 هکتار قرار دارد و تاکنون از زیر خاک بخش کوچکی از آن خارج شده است.

بندیان، بنایی با گچبری های تاریخی ارزشمند

طغرایی بیان کرد: قسمت اصلی بندیان، ساختمان مرکزی یا نیایشگاه است که در برگیرنده تالاری مربع شکل به ابعاد 5/8 در 5/10 مترمربع است و سقف این بنا روی 4 ستون گچبری شده زیبا قرار گرفت. بر روی دیوارهای داخلی این تالار، هفت صحنه گچبری شده قرار گرفته که از حیث تاریخی و هنری واجد ارزش های فراوانی است.

وی در خصوص تصاویر گچبری ها اضافه کرد: صحنه شکار گوزن توسط پادشاه سوار بر اسب، صحنه جنگ پادشاه ساسانی با پادشاه اجنبی، صحنه پیروزی پادشاه ایرانی بر دشمن اجنبی، صحنه مذهبی شامل تصویری از فرشته آناهیتا، الهه فراوانی و آب های روان، با ظرف آبی در دست که در حال ریختن به زمین و زنبق هاست، صحنه های معرفی شخصیت های مهم دوره ساسانی، صحنه تاج بخشی و صحنه ضیافت را میتوان در این بنا مشاهده کرد.

مسئول ثبت آثار ملی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: این صحنه ها با نوارهای ترسیم شده با طرح های برگ انگور یا چلیپا شکل محدود شده اند. در انتهای این تالار راهرویی با بخش داخلی ساختمان مرتبط شده است که به یک آتشکده با فضای چهارطاقی با ابعاد 4 در 4 مترمربع متصل می شود و آتشدان گچی بسیار زیبایی در میانه آن قرار دارد.

وی بیان کرد: در سمت شمال این آتشکده، اتاقی کوچک با 3 استودان گچی قرار دارد. بر روی استودان ها نقوش اساطیری گاو گیریفون، مار، عقرب و صحنه های شکار دیده می شود. در جنوب چهارطاقی آتشکده نیز فضایی مدور به عنوان برشنوم گاه یا محل تطهیر قرار دارد.

طغرایی تصریح کرد: نیایشگاه بندیان به ظاهر در مجموعه ای از بناهای حکومتی یا دستگرد قرار داشته است. براساس مدارک موجود این ساختمان ها در زمان بهرام پنجم بعد از جنگ با پادشاه هپتالی و کشتن او ساخته شده. این بنا در زمان پیروزی پادشاه ساسانی که به دست هپتالی ها کشته و شمال خراسان غارت شد، تخریب شده است.

وی عنوان کرد: کتیبه هایی نیز به خط پهلوی بر بدنه دیوارهای گچی تالار نقر شده است که براساس آنها مورخان معتقدند درگز فعلی همان دستگردی است که با مرو یک واحد سیاسی را تشکیل میداده و مقر یکی از مرزبانی های دوره ساسانی بوده است.

مسئول ثبت آثار ملی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در خصوص مضمون کتیبه ها گفت: یکی از کتیبه ها حکم انتصاب شخصی به نام یزداد از طرف مقامی عالی رتبه به نام وید شاپور به دژبانی مرو و دستگرد است.

وی گفت: هم اکنون این مجموعه معماری در پوشش اولین سایت موزه طراحی شده در شرق ایران، مکان مناسبی برای معرفی بخشی از هنر دوره ساسانی خراسان است.

بندیان جایی برای اجرای مراسم مذهبی

طغرایی افزود: در خارج از ساختمان مرکزی و به فاصله 40 متری شرق آن، یک سازه برجی شکل از دوره ساسانی بجای مانده که دخمه تدفین یا برج خاموشان است. در این برج بخش مهمی از مراسم مذهبی و خاص تدفین در آئین زردشت انجام میشد، در نتیجه این برج از قداست زیادی برخوردار بوده است.

وی بیان کرد: اقامتگاه حاکم یا تالار تشریفات، عمارت نسبتا بزرگی است که در فاصله 90 متری جنوب غرب ساختمان نیایشگاه قرار دارد. این ساختمان با طرح تالار ستون دار، محل زندگی یزداد شاپوران یا همان حاکم بندیان است.

یاریم تپه، دارای بیشترین دوره استقرار سکونت در خراسان

مسئول ثبت آثار ملی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی تصریح کرد: محوطه تاریخی یاریم تپه با 37 متر ارتفاع، یکی از مهمترین محوطه های تاریخی شرق ایران است. این تپه بلند پیکر در فاصله 300 متری غرب مجموعه بندیان و در کناره رودخانه درونگر قرار گرفته است. با توجه به شناسایی طیف بسیار گسترده داده های سفالی از دوران پیش از تاریخ تا دوران تاریخی، این محوطه بیشترین دوره استقرار پی در پی سکونت در خراسان را داراست.

وی افزود: پس از اتمام کاوش باستان شناسان در محوطه مرکزی بندیان و ساماندهی و انجام اقدامات گسترده مرمتی و حفاظتی شواهد کشف شد؛ در راستای حفاظت از آثار بر روی عوارض معماری پوشش بزرگی طراحی و ساخته شد. سایت موزه بندیان در سال 1389 برای بازدید عموم و تماشای بازدیدکنندگان به عنوان اولین موزه فضای باز در شمال شرق کشور به بهره برداری رسید.

سایت موزه ها، از دستاوردهای نوین موزه داری جهان

طغرایی اظهار کرد: موزه های فضای باز یا سایت موزه های باستان شناسی در زمره دستاوردهای نوین موزه داری در دنیا محسوب می شوند. این گونه از موزه ها شامل یک یا چند محوطه باستان شناسی کاوش شده و گاه کاوش نشده هستند که بازدیدکنندگان برای آشنایی با آثار تاریخی به محل این محوطه مراجعه و بطور مستقیم با داده ها و دستاوردهای باستانی مواجه می شوند.

وی با اشاره به اینکه مزایای فوق العاده زیادی در این نوع موزه ها نسبت به موزه های فضای بسته وجود دارد، گفت: در این نوع موزه ها، رابطه بازدیدکننده با اثر مورد بازدید در بستر واقعی اثر رخ می دهد و این مسئله خود موجب بهترین دریافت از اثر است.

طغرایی یادآور شد: این اثر در تاریخ 24 بهمن 1375 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و همچنین با تلاش های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در فهرست موقت ثبت جهانی یونسکو قرار گرفته است.