تخریب 80 تا 100 درصدی برخی از قبور تاریخی توسط بیل مکانیکی

ایلنا/ براساس گزارش های بدست رسیده، تخریب 80 تا 100 درصدی برخی از قبور تاریخی توسط بیل مکانیکی صورت گرفته است.

عملیات عمرانی بار دیگر در نقطه ای از کشور به محوطه باستانی ورود و سبب تخریب بخشی از محوطه شده است. چنانکه در نتیجه عملیات راهسازی و چهار بانده کردن محور ارتباطی پارس آباد مغان سربند در محدوده روستای اولتان، علاوه بر نمایان شدن قبور باستانی، به دلیل تخریب بخشی از این قبور، مجوز برنامه کاوش اضطراری گورهای مکشوفه از اولتان قالاسی پارس آباد اردبیل توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شد.

اولتان قالاسی در مسیر راه جاده تاریخی «قفقاز یولی» و «ائل یولی» واقع شده و از جمله شهرهای مهم تاریخی دشت مغان محسوب می شود. این اثر تاریخی دارای ارگ مرکزی با وسعت بیشتر از سی و سه هکتار، بخش صنعتگران با وسعت بیست و پنج هکتار و شارستان و ربض و گورستان مکشوفه مورد کاوش روی هم بالغ بر صد هکتار وسعت داشته است.

روح الله محمدی (سرپرست هیئت باستان شناسی کاوش در اولتان) گفت: تاکنون 10 قبر شناسایی شده که بیشتر آنها مربوط به دوره های اشکانی، اوایل اسلام و سلجوقی است. دو قبر مربوط به دوره اسلامی است که تدفین های اسلامی نیز بدون اشیا انجام میگرفت. این تدفین ها چاله ای و مشابه قبرهای امروزی رو به قبله انجام شده اند. تنها تفاوت این قبرهای دوره اسلامی با قبرهای امروزی در آن است که این قبرها همسطح زمین هستند و سنگ نشانه یا همان سنگ قبر ندارند.

او پیرامون تخریب 80 تا 100 درصدی برخی از قبور تاریخی توسط بیل مکانیکی ادامه داد: در میان قبور دوره اوایل اسلام و سلجوقی نشانه هایی از دفن افراد مختلف با سنین مختلف بدست آمد. زن و مرد و حتی نوجوان در میان این قبور دیده می شود. نوع تدفین دوره اوایل اسلام و دوره سلجوقی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و چاله ای و رو به قبله هستند.

به گفته محمدی، قبور دوره اشکانی در قالب تدفین های جنینی و طاق باز هستند. تدفین های جنینی به سمت شرق و غرب انجام گرفته اند. اما تدفین طاق باز متفاوت است به اینگونه که نیم تنه بالا به پشت خوابانده شده و پاها به داخل خم شده اند. دست چپ به سمت دهان و دست دیگر بر روی شکم گذاشته شده است. این تدفین ها نشان از آیین های دوره خود دارند و با توجه به آنکه دوره اشکانیان بیش از 500 سال طول کشید و آیین های مختلف در دوره های مختلف آن پدید آمد، بعد از بررسی های بیشتر میتوان درخصوص قبرهای تازه کشف شده صحبت کرد. ممکن است این تدفین ها در دوره های مختلف اشکانیان انجام شده باشد و برهه های زمانی متفاوتی را دربرگیرند. صحبت در این خصوص نیازمند بررسی و مطالعه بیشتر است.

سرپرست هیئت باستان شناسی درخصوص اشیاdی که در تدفین های دوره اشکانی بدست آمده گفت: در یک گور که احتمالا تدفین یک مرد است، شمشیر با غلاف آهنی بدست آمده درحالی که تاکنون غلاف هایی که بدست آمده مفرغی بوده و این نمونه ای خاص بحساب می آید. سرپیکان های آهنی، شمشیر، غلاف شمشیر، اشیای آهنی، مفرغی و سفالی، مهره های سفالی، عقیق، فریت و… از دیگر اشیایی هستند که در این قبور بدست آمده است.

مهره های سفالی علاوه بر قبور بانوان، در قبور مردان نیز بدست آمده است. اما عقیق و فریت مختص بانوان است و در زیورآلات آنها بکار می رفت. در قبور بانوان دگمه های مفرغی نیز بدست آمده است. بررسی این اشیاء نیز نیازمند مطالعات بیشتر است تا بتوانیم درخصوص جایگاه اجتماعی تدفین ها به نتیجه برسیم. در برخی از قبور ممکن است زیر اسکلت ها نیز شی وجود داشته باشد و از آنجا که هنوز کاوش به اتمام نرسیده نمیتوان در این خصوص صحبت کرد.

محمدی خاطرنشان کرد: در اثر فعالیت ماشین آلات سنگین راهسازی بسیاری از قبوری که تاکنون بدست آوردیم، تخریب شده اند. چنانکه میتوان گفت حدود 80 درصد قبور دوره اسلامی تخریب شده به این صورت که بخشی از پای متوفی باقی ماده و مابقی تدفین تخریب شده یا بخشی از جمجمه باقی مانده و قفسه سینه تخریب شده است. بیل های مکانیکی با برداشتن خاک ها تا عمقی بیش از یک و نیم متر پیشرفته اند در حالی که مجوز فعالیت آنها نهایتا تا عمق 70 سانتیمتر بود. همین امر سبب بوجود آمدن تخریب گسترده در این بخش از گورستان شده است. حتی تعدادی از قبور بطور کامل تخریب شده اند. بخشی از قبور اشکانی نیز 100 درصد تخریب شده اند.

سرپرست هیئت باستان شناسی درخصوص چرایی و چگونگی ورود پروژه راهسازی به محوطه باستانی و اینکه آیا مجوز فعالیت داشتند یا خیر گفت: عملیات راهسازی و چهاربانده کردن در محور ارتباطی پارس آباد مغان - سربند در محدوده روستای اولتان رقم خورده است. با توجه به آنکه این جاده از قدیم وجود داشت برای گسترش آن نمی توانستند به سمت روستا و خانه ها بروند از این رو به سمت محوطه باستانی آمدند. با وجود آنکه حدود 300 متر از خندق فاصله دارند اما می دانستیم که در حریم احتمالی فعالیت خواهند داشت.

میراث فرهنگی استان در سال 1398 با انجام این پروژه مخالف کرد اما درنهایت به دلیل برخی از فشارهای سیاسی این کار انجام شد. در نهایت قرار بود تا عمق 70 سانتیمتر حفاری داشته باشند که در برخی نقاط این مهم را رعایت نکردند. حدود 50 متر با عمق یک و نیم متر کنده اند و سبب تخریب قبوری که در این منطقه قرار داشت شدند. از برخی قبور نشانه هایی باقی مانده و برخی بطور کامل تخریب شده اند. در واقع میتوان گفت تنها دو قبر سالم است و هشت قبر آسیب دیده است.

او در ادامه از کشف قبر جدیدی خبر داد و گفت: با کاوش در لایه های پایین تر موفق به کشف قبری شدیم که شواهد آن نشان می دهد ممکن است مربوط به عصر آهن باشد. هنوز مطمئن نیستیم و نیازمند بررسی های بیشتر است. باتوجه به آنکه اولتان یک شهر تاریخی است این احتمال وجود دارد که درحال حاضر تنها یکی از گورستان های این شهر را پیدا کرده باشیم. با توجه به وسعت محوطه که حدود صد هکتار است، احتمالا این گورستان یکی از گورستان های این شهر تاریخی است که در بخش جنوبی محوطه واقع شد. حدود یک ماه پیش مطالعات ژئوفیزیک نیز در محوطه انجام شد که نتایج آن در دست تحلیل و بررسی است.

به گفته محمدی، برآورد اولیه آن است که بیش از 30 قبر در این محوطه وجود دارد که باید شناسایی و کاوش شوند.