بررسی بخشی از اقدامات و دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه میراث فرهنگی

ایرنا/ براساس خبرهای بدست رسیده، بررسی بخشی از اقدامات و دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه میراث فرهنگی صورت گرفت.

یکسال از سپردن سکان اداره کشور به دولت سیزدهم میگذرد، دولتی که به ریاست آیت الله سید ابراهیم رئیسی و با شعار دولت مردمی، ایران قوی کار خود را آغاز کرد و به اذعان بسیاری از کارشناسان و ناظران، در تاریخ دولت های پس از انقلاب، هیچ دولتی به اندازه دولت سیزدهم و آیت الله رئیسی میراث دار مشکلات، ضعف ها و کاستی های برجای مانده از دولت پیش از خود نبوده است.

وضعیت بد شاخص های کلان اقتصادی، کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی، تورم بالا و بسیاری دیگر از چالش ها که ماحصل سیاست گذاری ها و اقدامات نادرست سالهای پیش از 1400 بود شرایطی را رقم زد که به گفته آیت الله رئیسی در اولین حضور وی در جلسه هیات دولت که با وزرای دولت قبل برگزار شد، نخستین چالش پرداخت حقوق مرداد بود!

با این حال گرچه چالش ها بسیار زیاد بوده و هست، اما با همت مسئولان دولت سیزدهم اعم از رئیس جمهور، وزیران و سایر ارکان دستگاه اجرایی طی یکسال گذشته علاوه بر رفع بسیاری از چالش های گذشته و تلاش برای ریل گذاری صحیح برای حرکت به سوی شرایط بهتر، اقدامات ارزشمندی نیز در حوزه های مختلف عملکردی صورت گرفته که به نظر می رسد با گذشت یک سال از استقرار دولت اکنون نوبت به بازخوانی آن رسیده است.

تابوها و دو قطبی هایی که شکست

شاید هر وزیر دیگری جز سید عزت الله ضرغامی به ارگ آزادی می رفت، تا این حد نمی توانست حوزه میراث فرهنگی را از مهجوریت در این وزارتخانه که حتی وزیرش را صرفا «وزیر گردشگری» می دانند، خارج کند.

ویژگی رسانه ای ضرغامی و شناخت مخاطب و بهره گیری از فضای مجازی در یک سال گذشته، میراث فرهنگی را با همه مسائل و مشکلاتش از حاشیه و کم توجهی تا متن و کانون توجهات آورد؛ از همان روزهای نخست از داستان حفر چاه در پاسارگاد تا مخازن موزه ملی ایران، از بافت تاریخی شیراز و طرح های توسعه، تا معارض های تپه کلار در کلاردشت و محوطه قره حسنلو اردبیل، از مرمت گنبد مسجد امام اصفهان تا خسارت سیل به بافت تاریخی یزد، هر کدام موضوع میراث فرهنگی را صدر اخبار و نقد و تحلیل های کارشناسی و رسانه ای قرار داد و یعنی میراث فرهنگی حوزه اولویت دار دولت مردمی است و نباید آن را باهیچ حوزه دیگری دو قطبی و تابوسازی کرد.

ضرغامی از همان روز نخست که به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و عضو کابینه دولت سیزدهم شد، هر سه حوزه تخصصی را سه ضلع یک مثلث در نظر گرفت که بقای هر کدام دوام دیگری را تضمین می کند، در این نگاه هیچ کدام از این بخش ها از هم جدا نیستند و به یکدیگر ارجحیت ندارند. با این حال وزارت ضرغامی در یک سال اول دولت سیزدهم براساس سفرهای استانی نشان داد او برای توازن و تعادل در سه ضلع مثلث تخصصی این وزارتخانه، به مسائل بافت های تاریخی و فرسوده، تعارضات موجود در این بافت ها و بر لزوم حافظت از آثار و میراث فرهنگی تاکید و توجه ویژه دارد.

براساس مقاله بررسی بخشی از اقدامات و دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه میراث فرهنگی باید بدانید که اگرچه دو بخش گردشگری و صنایع دستی ماهیت اقتصادی، درآمدزایی و ارزآوری دارند، و میراث فرهنگی بنا به ضرورت نگهداری و مرمت هزینه زا است و بنابر همین تفاوت بیشتر مورد توجه فعالان بخش خصوصی و سرمایه گذاران و حتی مدیران توسعه گرای دولتی است، اما باید توجه داشت میراث فرهنگی سرمایه و ظرفیت نهفته ملی است که می تواند دلبستگی ، نشاط و هویت ملی را که ارزش های غیرمادی و ضروری هر جامعه ای است، قوام و دوام بخشد.

با همین رویکرد دولت سیزدهم در کنار توجه به صنعت گردشگری، نقطه تمرکز و ثقل را در وزارتخانه تخصصی، میراث فرهنگی قرار داد تا این حوزه مهجور نماند و بتواند همسان دو بخش دیگر به عنوان مولفه ای مهم در نظام برنامه ریزی وزارت میراث فرهنگی ارتقای جایگاه پیدا کند و در مرکز توجهات عمومی، رسانه ای و مدیریتی کشور قرار گیرد.

در همین چارچوب وزیر میراث فرهنگی در یک سال گذشته نخستین هم اندیشی های تخصصی را با پیشکسوتان حوزه میراث فرهنگی و متخصصان باستان شناسی برگزار کرد، و اولین گروهی هم که مورد تجلیل قرار گرفتند 12 چهره ماندگار این حوزه، اعم از اساتید دانشگاه، پژوهشگران، مرمت کاران بناهای تاریخی، آثار باستانی و تاریخی همین حوزه بودند.

آیینی که با هدف تکریم پیشکسوتان، ایجاد انگیزه برای دانشجویان و فعالان این حوزه، تبیین جایگاه تمدنی تاریخی کشور، ترویج فرهنگ قدرشناسی، تدوین تاریخ شفاهی میراث فرهنگی و بهره بردن از ظرفیت های سرمایه های انسانی پایه گذاری شده و برگزاری ادوار آن در سال گذشته قطعا ثمرات شیرینی در جامعه بزرگ میراث فرهنگی دارد.

نگاه آسیب شناسی ضرغامی به موزه ها

در یک سال گذشته با همه مشکلاتی که این حوزه اعم از قاچاق اشیای تاریخی، حفاری های غیرمجاز، تجاوز به حرایم وجود داشت، اما وزارت میراث فرهنگی با رویکرد مساله شناسی تلاش کرد توجه سیاستگذاران فرهنگی کشور را به مشکلات عمده این حوزه معطوف کند. مسائلی که به گفته وزیر میراث فرهنگی در 20 محور احصا شده است. مخزن جز مسائلی نامبارک موزه های کشور است، بیش از 90 درصد اشیای موزه ای کشور درون کمدها و مخازن مجموعه ها نگهداری می شود و آنچه امروز در ویترین در معرض نمایش عمومی است فقط 10 درصد داشته های موزه های ماست.

وزارت میراث فرهنگی همچنین چالشی را که محوطه های تاریخی ثبت شده سالهاست درگیر آن هستند را آشکار کرد، کمبود بودجه برای نگهداری، مرمت و حفاظت این بناها، عددی باورنکردی برای 35 هزار محوطه و بنای ثبت که بطور میانگین روزانه 300هزار تومان می شود، این نوع شفاف سازی اگرچه غم بار است اما متولیان امور را به فکر فرو می برد که برای حفاظت از آثار فرهنگی کشور باید اعتبارات بودجه ای را نیز افرایش داد.

البته وزارت میراث فرهنگی برای جلب مشارکت های عمومی چند اقدام ویژه انجام داد، نهضت ملی حفاظت از میراث فرهنگی که بر ضرورت افزایش سواد میراثی تاکید داشت، نهضت تفویض اختیار که بخش مهمی از تصمیمات و اقدامات بیش از 60 مورد مربوط به این حوزه را احصا و به مدیران استانی واگذار کرد، اما نقطه عطف اقدامات، تاسیس انجمن خیرین میراث فرهنگی است که مشارکت و همکاری همه ایرانیان (شهروندان ساکن کشور و هموطنان خارج از ایران) در امر حفاظت و مرمت آثار تاریخی را تسهیل می کند.

میراث فرهنگی به متن آمد

یکی دیگر از مسائل حوزه میراث فرهنگی که در یک سال گذشته آسیب شناسی شد، دو قطبی سازی میان دوران تاریخی است، تقابل نگاه دینی و نگاه ملی است، که مسئولان وزارت میراث فرهنگی بارها تلاش کرده اند فضای عمومی و نخبگانی کشور را به این مساله معطوف کنند که تقابلی میان دوره های تاریخی نیست. آنچه اکنون به عنوان میراث برای نسل ما و نسل آینده باقی مانده مسئولیت و وظیفه همگانی در حفاظت و نگهداری این مواریث برای همه مردم و مجموعه حاکمیت است. مسئولان وزارت میراث فرهنگی در 12 ماه گذشته برخی دوقطبی را شکستند و تلاش کردند گفتمان میراث فرهنگی با دین تعارضی ندارد را ترویج کنند.

در یک سال گذشته در برخی از شهرها مانند شیراز نسبت به تخریب بافت و خانه های قدیمی انتقاداتی از سوی فعالان حوزه میراث فرهنگی به مسئولان این حوزه عنوان می شود، اما رویکرد مدیران وزارتخانه چه در ستاد و چه در صف مبتنی بر حفظ بناهای تاریخی است. هر کدام از مدیران ستادی که به استان های مختلف سفر کرده اند بر حفظ آثار باستانی و بافت تاریخی تاکید کرده اند.

توجه به معرفی آثار ثبت جهانی در هر دو بخش ملموس و ناملموس، نگاه بلند مدت به فرآیند جهانی ثبت در یونسکو به عنوان یک اولویت در برنامه های وزارت میراث فرهنگی قرار گرفته است بطوریکه پرونده های ثبت جهانی تا سال 1411 مشخص شده و نشان می دهد میراث فرهنگی از حاشیه خارج و به متن آمده و در کانون توجه دولت، مردم و نخبگان جامعه قرار داده است.

اگرچه یک سال، فرصت مناسبی برای آسیب شناسی، مساله شناسی، ترسیم چشم انداز، برنامه ریزی و اقدامات فوری در حوزه مدیریت کلان است، اما زمان منطقی برای رسیدن به دستاوردهای اثربخش حداقل در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیست؛ این حوزه ها نه فقط نیازمند تحول رویکردی، دوگانه زدایی و شناخت مساله هستند، بلکه به سرمایه گذاری بخش خصوصی و تامین اعتبارات ویژه در دولت هم نیاز دارند.

محوطه ها و موزه هایی که حدود دو سال را تقریبا بدون بازدیدکننده گذراندند و در همین مدت بخش هایی مانند صنعت گردشگری و صنایع دستی دچار بیشترین آسیب از شیوع کرونا شدند، اکنون بیش از گذشته نیازمند برنامه های احیا و بسته سیاست های حمایتی دولت هستند و دولت سه سال فرصت دارد تا اهداف و برنامه های خود را در این سه حوزه محقق کند.